May ô và 3 lỗ

(Thethaovanhoa.vn) – Chắc chắn là cánh nam giới (và không ít phụ nữ) nước ta không xa lạ với một loại áo lót, tên gọi “may ô”. Cũng bởi nước ta nằm ở khu vực có nhiệt độ trung bình hàng năm cao. Theo Từ điển trực tuyến Wikipedia, thì “lãnh thổ Việt Nam nằm trọn trong vùng nhiệt đới, nhưng phân bố thành 3 vùng khí hậu riêng biệt. Theo phân loại khí hậu Köppen với miền Bắc và Bắc Trung Bộ là khí hậu cận nhiệt đới ẩm. Miền Bắc gồm 4 mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông. Miền Trung và Nam Trung Bộ là khí hậu nhiệt đới gió mùa, miền cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ mang đặc điểm nhiệt đới Xavan”.

Chữ và nghĩa: Từ ‘Hiệp sĩ bàn tròn’ đến ‘Hội nghị bàn tròn’

“ Bàn tròn ” tất yếu là ” bàn phải có hình tròn trụ “. Mà hình tròn trụ là ” phần mặt phẳng số lượng giới hạn bởi một đường tròn “. Còn đường tròn là ” tập hợp tổng thể những điểm trong mặt phẳng cách đều một điểm cố định và thắt chặt [ gọi là tâm ] một khoảng chừng không đổi [ gọi là nửa đường kính ] ” ( Từ điển tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB Thành Phố Đà Nẵng, 2020 ) .

Vì ở nơi khí hậu nóng ( Nam Bộ và Nam Trung Bộ ) hoặc già nửa những ngày trong năm là nóng ( Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ), nên chuyện ăn mặc đơn thuần là thông thường. Đặc biệt, chuyện đàn ông ” cởi trần hoặc diện áo lót ” ở nhà hay làm lụng … cũng rất thông dụng. Ngoài việc mặc quần đùi ( quần xà lỏn ) thì người ta hoàn toàn có thể mặc áo may ô .

“May ô” là một từ gốc Pháp (maillot), chỉ một loại “áo lót của nam giới, thường dệt bằng sợi bông, cổ chui, không có tay, thường dùng mặc lót bên trong áo sơ mi” (Từ điển tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020). Có lẽ áo may ô được du nhập vào Việt Nam từ thời Pháp thuộc. Nhưng người Việt, ngoài từ “may ô” còn dùng từ “3 lỗ” để chỉ loại áo thông dụng này.

Ta thử nghiên cứu và phân tích cụm chữ ” 3 lỗ ” mà dân gian dùng làm địa thế căn cứ định danh. Trong tiếng Việt, ” lỗ ” có 2 nghĩa : ” 1. khoảng chừng trống nhỏ thông từ bên này sang bên kia của một vật ( VD : xâu chỉ qua lỗ kim, vách bị thủng mấy lỗ … ) ; 2. chỗ lõm nhỏ và sâu trên một mặt phẳng ( VD : khoan một lỗ trên tường, đào lỗ chôn cọc ) ” ( Từ điển tiếng Việt, đã dẫn ) .

Như vậy, cứ theo 2 nghĩa ấy mà suy thì, dùng “lỗ” để kết hợp với “áo” là không ổn. Ta thấy có áo cộc, quần cộc, áo ngắn tay, áo cổ khoét rộng… chứ “áo 3 lỗ” thoạt nghe vừa thô vừa “quê một cục” (!).

Có lẽ áo may ô được du nhập vào Việt Nam từ thời Pháp thuộc. 

Ấy vậy mà dân gian thì đã phát minh sáng tạo ra từ này và dùng ” vô tư ” bao nhiêu năm rồi. Như thế, đã có sự chuyển nghĩa của từ ” lỗ ” theo hướng tri nhận dân gian .
Khi mặc áo, người ta chui nguồn vào từ phía dưới ( là chu vi, khoảng chừng rộng nhất của áo, nếu căng tròn đáy này kéo lên sẽ có hình tròn trụ ). Sau đó, đầu sẽ chui tiếp vào khoảng chừng trống khoét bên trên, đồng thời, 2 tay sẽ xỏ vào 2 khoảng chừng trống 2 bên ( khoét rộng hơn, đối xứng ). Nếu tính tổng thể và toàn diện, lấy TT của áo để xác định thì áo này phải có 4 ” lỗ ” chứ không phải 3 ( 1 lỗ dưới, 3 lỗ trên ). Nhưng chả thấy ai gọi là ” áo 4 lỗ ” cả ?