Biện Pháp Liệt Kê Là Gì? Tác Dụng & Ví Dụ Minh Họa

Advertisement

Trong ngữ pháp Việt Nam có nhiều biện pháp tu từ khác nhau như so sánh, ẩn dụ, rút gọn câu… Một trong những biện pháp từ thường xuyên xuất hiện trong văn thơ chính là liệt kê. Xem khái niệm cơ bản về liệt kê và cách sử dụng biện pháp này tại bài viết này nhé!

Khái niệm liệt kê là gì?

Liệt kê là cách sắp xếp nhiều từ, cụm từ khác nhau, có thể là từ đồng âm hoặc không nhưng phải có chung một nghĩa. Hay nói cách khác thì liệt kê là cách dùng nhiều từ khác nhau để diễn tả một hành động, sự vật, sự việc.. Mục đích nhằm diễn tả các khía cạnh hoặc tư tưởng, tình cảm được đầy đủ, rõ ràng, chi tiết hơn đến với người đọc, người nghe.

Đây được coi là biện pháp tu từ, được sử dụng để làm tăng hiệu suất cao miêu tả, diễn đạt, chứ không phải sự kể lể dài dòng, rườm rà, lặp đi lặp lại trong cách nói và viết. Cho nên người học cần phải phân biệt rạch ròi hai hiện tượng kỳ lạ này .

* Dấu hiệu nhận biết

Phép liệt kê hoàn toàn có thể thấy trong nhiều văn bản khác nhau. Dấu hiệu nhận ra là có nhiều từ hoặc cụm từ giống nhau, liên tục nhau và thường thì cách nhau bằng dấu phẩy “, ” hoặc dấu chấm phẩy “ ; ” .

Các phương pháp liệt kê phổ biến

Dựa theo cấu trúc và ý nghĩa trong câu, có 4 kiểu liệt kê chính gồm :

1. Liệt kê theo từng cặp

Mỗi cặp từ được liệt kê thường link bằng những từ như và, với, cùng .. Những cặp từ này thường có một vài điểm chung để phân biệt với những từ khác .

Ví dụ: Kệ sách của Lan có nhiều loại sách hay như sách toán với hình học, sách văn và thơ, sách tiếng anh với tiếng Nhật, truyện tranh với truyện chữ….

2. Liệt kê không theo từng cặp

Chỉ cần thỏa điều kiện kèm theo những từ cùng diễn đạt một điểm chung nào đó như sự vật, con người, mối quan hệ, vạn vật thiên nhiên … đều được. Giữa những từ cách nhau bởi dấu phẩy, chấm phẩy .

Ví dụ: Trên kệ sách của Hồng Ảnh có nhiều loại sách gồm sách văn học, sách ngoại ngữ, sách toán, sách hóa, sách lịch sử.

3. Liệt kê tăng tiến

Tăng tiến có nghĩa là phải theo đúng một thứ tự, trình tự theo tự nhiên hoặc hợp quy luật nhất định. Thường thì ta liệt kê từ thấp đến cao, từ vị thế nhỏ đến lớn … .Ví dụ : Trong công ty Minh gồm có những người là nhân viên cấp dưới Minh, Tiến Lan, phó phòng là anh Hải và trưởng phòng là anh Phúc .

Ta thấy chức vụ các nhân viên được nêu từ thấp đến cao, theo đúng cấp bậc trong một phòng.

4. Liệt kê không tăng tiến

Không quan trọng vị trí những từ cần liệt kê, câu vẫn có nghĩa và người đọc vẫn hiểu ý nghĩa hàng loạt câu .

Ví dụ: Gia đình An đang sống có các thành viên gồm: cha mẹ An, anh trai An, ông bà nội An, em gái An và An.

Tác dụng của phép liệt kê

Các phép liệt kê thường được sử dụng với mục đích nhằm nhấn mạnh ý, nêu các dẫn chứng cho nhận định của tác giả. Nó có tác dụng làm tăng tính biểu cảm và thuyết phục cho đoạn thơ, đoạn văn.

Ví dụ: Trong tác phẩm “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, tác giả Hồ Chí Minh đã sử dụng biện pháp liệt kê để nhấn mạnh tinh thần yêu nước của nhân dân, chứng minh cho lòng yêu nước đó là bất tử “…Nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nước”

Những lưu ý khi sử dụng biện pháp liệt kê

Đây là một trong những phép tu từ đơn thuần, dễ nhận ra và sử dụng nhất. Tuy nhiên để sử dụng hài hòa và hợp lý, đúng cách cần quan tâm những điều sau :

• Tất cả các từ liệt kê phải chung một chủ đề hay có 1 nghĩa chung tổng quát nhất định.
• Với phương pháp tăng tiến, cần xác định đúng thứ tự theo vị trí thấp đến cao.
• Giữa các từ cần cách nhau bởi dấu phẩy, chấm phẩy hoặc các từ kết hợp như “ với, và”.
• Biện pháp này xuất hiện nhiều trong văn xuôi, tiểu thuyết, truyện ngắn… hầu như hiếm khi xuất hiện trong thơ ca.
• Cần phân tích, kiểm tra nếu các từ có liên quan ngữ nghĩa với nhau thì đó là phép liệt kê. Ngược lại có thể là biện pháp tu từ khác.

Một số bài tập về phép liệt kê

Bài 1: Đặt câu có sử dụng phép liệt kê

— Bài làm —

+ Giờ ra chơi trên sân trường tôi thật náo nhiệt : những bạn nữ chơi nhảy dây, những bạn nam đá bóng, một vài tốp học viên ngồi ghế đá trò chuyện tíu tít với nhau .+ Bằng niềm tin sục sôi, ý chí chiến đấu và lòng yêu nước nồng nàn, những chiến sỹ đã chiến đấu vì nền độc lập của nước nhà .+ Đồng chí của Chính Hữu là bài ca về tình chiến sỹ, đồng đội với niềm tin cùng cảnh ngộ, ý chí, lý tưởng chiến đấu đấu .

Bài 2: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng phép liệt kê

Người bạn thân nhất của em là Hoa. Chúng em học chung lớp với nhau từ hồi lớp Một. Hoa vô cùng dễ thương và tốt bụng chính vì vậy bạn bè trong lớp ai ai cũng quý mến. Mỗi sáng, Hoa đều qua nhà rủ em đi học, trên đường tới trường hai đứa suốt ngày nói chuyện rôm rả, cười đùa không ngớt. Điều khiến em ngưỡng mộ nhất ở Hoa là sự chăm chỉ của cậu ấy, trong lớp Hoa luôn chú ý nghe giảng và làm rất nhiều bài tập, do đó thành tích cuối kì của Hoa lúc nào cũng cực kì xuất sắc. Mặc dù học giỏi nhưng Hoa không hề tự cao, trái lại còn rất khiêm tốn và luôn muốn giúp đỡ các bạn khác cùng tiến bộ. Điều đó càng khiến em thêm nể phục và tôn trọng Hoa nhiều hơn. Ở trường lớp, em được làm quen và tiếp xúc với rất nhiều bạn nhưng đối với em chỉ mình Hoa mới là người bạn tốt nhất. Em mong rằng tình bạn này của chúng em sẽ mãi bền lâu.

Phép liệt kê giúp mô tả, nhấn mạnh một sự vật, sự việc cần diễn tả. Đây là biện pháp tu từ bạn cần nắm chắc để áp dụng vào phân tích và viết bài văn tốt hơn.

Thư viện khoa học rất vui khi được đồng hành cùng bạn trong suốt quá trình học tập đầy thú vị này.

Advertisement