Giá trị bình thường và bất thường của CA 15-3: Dấu ấn ung thư vú

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Phùng Thị Phương Chi – Bác sĩ Chuyên khoa Ung bướu – Trung tâm Ung bướu – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Kháng nguyên CA 15-3 là một protein được tạo ra bởi tế bào tuyến vú bình thường. Kháng nguyên CA 15-3 thường được tạo ra quá mức ở các tế bào ung thư vú. Vì vậy, chỉ số CA 15-3 cao thường được sử dụng để theo dõi đáp ứng điều trị và sự tái phát của ung thư vú.

1. Chỉ số bình thường của CA 15-3 là bao nhiêu?

Chỉ số CA 15-3 bình thường ở những phụ nữ khỏe mạnh là ≤ 30 U/mL. Giá trị bình thường của CA 15-3 có thể thay đổi chút ít tùy thuộc vào phương pháp định lượng, hệ thống máy phân tích và các kít sử dụng của từng phòng xét nghiệm.

2. Xét nghiệm CA 15-3 báo động nguy cơ ung thư vú

Thông thường, chỉ số CA 15-3 cao hơn mức bình thường càng nhiều, nguy cơ ung thư vú càng lớn. Nồng độ CA 15-3 thường có xu hướng gia tăng khi ung thư tiến triển. Trong ung thư vú di căn, nồng độ CA 15-3 thường đạt đỉnh khi ung thư di căn xương và/hoặc gan. Thêm vào đó, sự tăng nồng độ chất chỉ điểm ung thư càng cao theo thời gian có thể gợi ý rằng bệnh nhân không đáp ứng với điều trị ung thư hay ung thư tái phát trở lại.

Ngược lại, nồng độ chất chỉ điểm ung thư vú bình thường không đảm bảo rằng người được xét nghiệm không có ung thư vú. Độ nhạy và độ đặc hiệu của CA 15-3 không đủ mạnh để sử dụng làm dấu ấn tầm soát ung thư vú. Có thể ung thư ở giai đoạn quá sớm chưa phát hiện được và có khoảng 20 – 25% người có ung thư vú tiến triển nhưng không có tăng nồng độ CA 15-3. Vì vậy, nồng độ CA 15-3 thường không được kiểm tra ngay lập tức sau khi bắt đầu điều trị ung thư vú.

Đã có trường hợp sự tăng, giảm thoáng qua của nồng độ CA 15-3 không liên quan tới tiến triển bệnh của bệnh nhân. Thông thường, bác sĩ sẽ chờ khoảng một vài tuần sau khi bắt đầu điều trị mới tiến hành theo dõi nồng độ CA 15-3.

3. Chỉ số CA 15-3 cao không chắc chắn mắc ung thư vú

Xét nghiệm CA 15-3 tăng cao có thể khiến nhiều chị em hoang mang, cho rằng mình mắc ung thư vú. Tuy nhiên, trong thực tế, chỉ số này còn có thể tăng ở những điều kiện lành tính khác mà không phải ung thư vú.

Tăng nồng độ CA 15-3 từ nhẹ đến trung bình có thể gặp trong nhiều trường hợp, bao gồm: ung thư phổi, ung thư tụy, ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đại tràng, xơ gan, viêm gan, các bệnh lý tuyến vú lành tính và còn có thể gặp trong một tỉ lệ nhất định người bình thường. Chất chỉ điểm ung thư gia tăng trong các rối loạn không phải ung thư có xu hướng sẽ ổn định theo thời gian.

Vì vậy, xét nghiệm CA 15-3 chưa đủ cơ sở để khẳng định ung thư vú hay không. Để xác định chính xác, người bệnh cần thực hiện thêm nhiều xét nghiệm chuyên sâu khác dưới sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Hiện nay có một số phương pháp sàng lọc giúp phát hiện ung thư vú có hiệu quả như: siêu âm vú, chụp X-quang tuyến vú… Các bác sĩ khuyến cáo chị em nên sàng lọc ung thư vú định kỳ, đặc biệt là những phụ nữ trên 40 tuổi giúp phát hiện bệnh sớm và điều trị có hiệu quả.

4. Sự tương quan giữa chỉ số CA 15-3 và giai đoạn ung thư vú

Mức độ CA 15-3 thường tăng khi khối u ung thư vú tăng trưởng với kích cỡ lớn. Chỉ có dưới 50 % trường hợp ung thư vú quá trình sớm, size khối u nhỏ có tăng CA 15-3, trong khi CA 15-3 có độ nhạy và độ đặc hiệu cao khi ung thư vú di căn hoặc tái phát với 80 % trường hợp ung thư vú di căn có tăng CA 15-3, mức độ cao nhất thường được thấy khi ung thư vú di căn đến xương và / hoặc gan. Một số điều tra và nghiên cứu chỉ ra rằng mức độ CA 15-3 hoàn toàn có thể tăng ở những khối u lớn hơn và ở quy trình tiến độ ung thư cao hơn. Độ nhạy trong chẩn đoán ung thư vú của chỉ số CA 15-3 phụ thuộc vào vào ngưỡng CA 15-3 được chọn :

• Ở ngưỡng 28 U/mL, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú là 19% – 22% trước phẫu thuật;
• Ở ngưỡng 25 U/mL, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú chưa có hạch là 16%, đã có hạch là 54%;
• Ở các ngưỡng 25, 28 và 50 U/mL, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú đã di căn là từ 54 đến 91%;
• Ở ngưỡng > 40 U/mL, 100% các ung thư vú là ở giai đoạn tiến triển và cần phải nhập viện để điều trị.

5. Chỉ số CA 15-3 tăng ở các ung thư khác

Mức độ CA 15-3 huyết tương cũng có thể tăng ở một số ung thư khác: 39 – 71% ở ung thư buồng trứng, 14 – 26% ở ung thư nội mạc tử cung, 9.1% ở ung thư tử cung, 10 – 71% ở các ung thư dạ dày, tụy và ung thư biểu mô tế bào gan, ung thư phổi loại tế bào nhỏ và không tế bào nhỏ.

6. Chỉ số CA 15-3 tăng ở một số trạng thái sinh lý