Cảm xúc thẩm mỹ là gì? – http://139.180.218.5

( Last Updated On : 31/08/2021 )

Cảm xúc của thẩm mỹ là gì?

Cảm xúc thẩm mỹ là năng lực rung cảm của con người trước những ấn tượng thẩm mỹ được nhận thức, là sự rung động của tâm hồn con người trải qua quy trình thụ cảm cái đẹp, cái cao quý, cái bi, cái hài, trong đời sống .

Trong cuộc sống của con con người ta thường có những thích thú, khoái cảm:

• Khoái cảm uống rượu ngon, nhìn gái đẹp…
• Khoái cảm đọc thơ, xem tranh, nghe hát…

Cả 2 thú vị trên đều là khoái cảm. Nhưng thực chất của 2 loại khoái cảm đó là khác nhau. Loại khoái cảm do nhà hàng siêu thị ngon, thoả mãn nhục dục … là NHỤC CẢM. Loại khoái cảm do đọc thơ, xem tranh nghe nhạc … đưa lại là MỸ CẢM .
Nghiên cứu về mỹ học, khám phá về thẩm mỹ và nghệ thuật, rất cần phân biệt đâu là nhục cảm và đâu là mỹ cảm. Học giả người Anh ở thế kỷ XIX là Ruskin đã đánh đồng nhục cảm với mỹ cảm, ông nói : Từ trước tới giờ tôi chưa thấy một bức tượng nữ thần nào của Hy Lạp lại đẹp hơn cô gái bằng xương bằng thịt của Anh quốc .
Thực ra thì một bà lão nhăn nheo vẫn hoàn toàn có thể là hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ đẹp, gây thú vị. Ngược lại, một cô gái bằng xương bằng thịt ngoài đời, những cô gái thực mà ảnh được in trên vỏ hộp quảng cáo vẫn hoàn toàn có thể khiến ta không thấy thú vị, không thấy đẹp .
Mỹ cảm và nhục cảm, thế cho nên là 2 trạng thái tâm ý khác nhau. Tuy là khác nhau nhưng trong khi nghiên cứu và phân tích mỹ cảm không nên trọn vẹn tách biệt mỹ cảm với nhục cảm, cho rằng mỹ cảm trọn vẹn số lượng giới hạn trong những giác quan hạng sang : thị giác, thính giác ; nhục cảm do những giác quan cấp thấp đưa lại : khứu giác, vị giác, xúc giác ; những cơ quan cảm xúc như vị giác, khứu giác, xúc giác … không sinh ra mỹ cảm. Thực ra, giữa mỹ cảm và những giác quan có liên hệ mật thiết. Nhà phê bình nổi tiếng Berensen viết : muốn thưởng ngoạn đường nét của họa sỹ tất cả chúng ta phải vận dụng đến đường gân thớ thịt. Beaudelaire chủ trương phải dùng những giác quan để khởi động tình cảm và sự thú vị. Do đo, họ coi trọng cả khứu giác lẫn vị giác. Chính vì thế, có người bị đui, điếc từ nhỏ vẫn mẫn nhuệ về mỹ cảm. Trong kinh nghiệm tay nghề mỹ cảm, ta thường có sự mô phỏng lại những động tác và điệu bộ ta thấy được trong trí tưởng tượng, đồng thời phát sinh ra những cử chỉ hay những hoạt động thích ứng khiến cho tri giác sáng tỏ hơn, do đó mà có những đổi khác sinh lý. Trong khi quy tụ niềm tin, ta không ý thức được sự hoạt động của giác quan cũng như đổi khác sinh lý .

Đặc điểm của cảm xúc thẩm mỹ

a. Cảm xúc thẩm mỹ nẩy sinh do ta tiếp xúc trực tiếp với các sự vật và hiện tượng ở hình thức biểu hiện. Hình thức biểu hiện, hình tướng (form) là đối tượng của cảm xúc thẩm mỹ.

Con người có 3 phương pháp phân biệt sự hiện hữu của tạo vật trong thiên hà :

• Trực giác (intruction)
• Tri giác (perception)
• Khái niệm (conception)

Trực giác là sự nhận thức chỉ biết đến hình tướng, không biết đến ý nghĩa. Tri giác là sự nhận thức từ hình tướng đến ý nghĩa. Khái niệm là sự nhận thúc chú trọng ý nghĩa, vượt ra ngoài hình tướng, là hiệu quả tổng kết kinh nghiệm tay nghề. Trong thực tiễn, mỹ học cận đại chia nhận thức ra thành 2 quy trình tiến độ : trực giác ( intrution ) và danh lí ( logical ) ( gộp quá trình 2 và 3 làm một ). Giai đọan 1, nhận thức trực giác là biết một cách riêng không liên quan gì đến nhau, theo công thức : A là A. Giai đọan 2, nhận thức lí tính ( logical ) biết những đối sánh tương quan sự vật, theo công thức A là B ( Ví dụ : Dạ lan hương là một loài hoa ; Đây là một cái bàn ). Tri thức trực giác thì A chỉ là A, không có liên hệ gì khác. Bấy giờ, A là một ý tượng hay hình ảnh ( image ) độc lập chiếm trọn tâm hồn ta. Còn A là B thì tri giác A ( A là một sự vật ), đem sự vật A qui nạp sang B ( B là khái niệm ). Tên gọi cái khoa học mà tất cả chúng ta đang nghiên cứu và điều tra vốn có nguồn gốc từ tiếng Hy lạp là extedix ( aisthésis ), tiếng Anh là Aesthetics, tiếng Pháp là Esthétique có nghĩa là trực giác học. Chữ Aesthetics chỉ hoạt động giải trí tâm ý khi nhận thức sự vật ở tiến trình đầu, gần giống với nghĩa intuitive tức là trực giác. Còn mỹ học, thì mỹ chỉ đặc tính của sự vật khách quan. Kinh nghiệm mỹ cảm mà ta có được là do trực giác được form, do đó form là đối tượng người tiêu dùng trực giác ( form thuộc về vật ), còn trực giác là dùng tâm thức mà biết được vật ( nó thuộc về ta ). Cái mà tâm thức tiếp xúc với vật chỉ là trực giác, còn sự vậy biểu lộ trong ta chỉ là form ( chứ không phải thực chất, nguyên do, ý nghĩa, tác dụng, giá trị của sự vật – kết qủa của tri giác, khái niệm ). Chẳng hạn, có 3 thái độ của con con người khi đứng trước cây mai :

• Thái độ khoa học thì mai thuộc họ gì, đặc điểm, điều kiện sinh sản…
• Thái độ thực dụng thì mai công dụng gì, bao nhiêu tiền…
• Thái độ thẩm mỹ thì mai chỉ là hình tướng form với chân diện mục.

Như vậy, càng có nhiều kinh nghiệm tay nghề, càng khó chú ý quan tâm đến form, càng khó trực giác ; và do đó, càng khó đi đến mỹ cảm. Đối với 2 thái độ ( khoa học và thực dụng ) cây mai có giá trị ngoại tại ( extrinsic ) ( vì nó dựa vào sự liên hệ ) Thái độ thứ 3 cây mai có giá trị nội tại ( intrinsic ) ( vì không dựa vào cái gì khác ) .Hình tướng ( form ) của sự vật không phải do tạo hóa sinh thành không bao giờ thay đổi mà do trực giác của ta lĩnh hội được nó. Hình tướng ( form ) là sự phản chiếu nhân tính và sự rung động của người thưởng ngoạn. Mà nhân tính và sự rung động của người thưởng ngoạn là tùy thời, tùy nơi, tùy người. Do đó, form trực giác là thiên hình vạn trạng, vì hình tướng một phần do chính sự vật bộc lộ, một phần do phát xạ ( projection ) của nhân tính cùng rung động của nguời thưởng ngoạn. Vì vậy, form và trực giác như nhân với qủa. Triết lí của Nguyễn Du sau đây quả là chân lí :
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu Người buồn cảnh có vui khi nào
Không phải ngẫu nhiên mà trước cùng một cảnh mà người vui, người buồn .

b. Cảm xúc thẩm mỹ là thái độ tâm lý cực đoan, là trạng thái tập trung, hội tụ tinh thần cao độ. Khi cảm xúc thẩm mỹ đến, tất cả tinh thần tập trung vào đối tượng cho nên, về hình ảnh sự vật trở thành thế giới biệt lập. Còn tâm hồn ta hoàn toàn yên nghỉ trong sự vật. Như thế, đối với vật, ta đạt được diệu cảnh tâm mãn, ý túc. Ta và vật quyện vào nhau làm một, ta đắm chìm vào lòng sự vật. Khi đắm chìm vào lòng sự vật, ta là kẻ vô ý chí, vô thống khổ, vô thời gian… Đó là giây phút ta giải thoát, siêu thoát. Cảm xúc thẩm mỹ là một sự sự siêu thoát. Nhà khoa học khi say mê nghiên cứu cũng có những giây phút siêu thoát. Nhưng khoa học thì siêu thoát đến vô ngã (rất khách quan), nhà nghệ thuật siêu thoát đến hữu ngã (rất chủ quan). Khi hưởng thụ khoái cảm bình thường thì ta ý thức rõ là ta đang hưởng thụ. Còn trong mỹ cảm thì ý thức chúng ta chỉ có hình ảnh hay ý tượng sự vật biệt lập, ta không biết chúng ta đang thưởng ngoạn. Do đó, càng không ý thức được cảm giác đang khoan khoái do đối tượng gây nên. Nghĩa là, khoái cảm đi đôi với mỹ cảm trong khi thưởng ngoạn, nhưng ta không thể biết được lúc thưởng ngoạn, chỉ sau này mới biết.

Sai lầm của phái Freud là nhầm lẫn mỹ cảm và nhục cảm. Họ cho rằng nghệ thuật và thẩm mỹ là sự hóa trang để thỏa mãn nhu cầu nhục dục ( Oedipus ). Sai lầm của mỹ học thực nghiệm Đức và Mỹ gần đây là đem thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình vào bàn mổ xẻ, rồi trắc nghiệm xem loại nào, độ tuổi nào thích màu gì, âm điệu nào. Tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật đẹp là trong tính chỉnh thể hòa giải, toàn bích chứ không phải đẹp từng phương diện, bộ phận. Cũng chính với ý nghĩa ấy mà Xuân Diệu viết :
Ai đem nghiên cứu và phân tích một mùi hương .
Một bản cầm ca, tôi chỉ thương
Chỉ lặng truồi theo dòng cảm xúcNhư thuyền ngư phủ lạc trong sương

c. Cảm xúc thẩm mỹ bắt đầu ở chỗ trực giác được hình tướng sự vật không nhằm mục đích thực dụng. Khi cảm xúc thẩm mỹ đến là lúc ta đã vượt ra khỏi vòng vây hãm của thế giới thực dụng.

Mỹ cảm không bị tiêm nhiễm bởi thực dụng, nó vô sở vi nhi vi ( không phải làm mà vẫn làm ). Khoái cảm lại nhắm vào mục tiêu thực dụng. Ví dụ như uống rượu thấy khoái. Tuy vậy, có khi uống rượu cũng hoàn toàn có thể tương quan trực tiếp đến cảm xúc thẩm mỹ. Đó là lúc rượu kích thích thi hứng. Bác Hồ từng viết :
Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó lạnh nhạt
Người ngắn trăng soi ngoài hành lang cửa số
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ .
Cầm, kì, thi, tửu không đơn thuần chỉ là sự khái quát về trò tiêu khiển của những nhà thơ Phương Đông xưa. Sở dĩ, thi đi liền với tửu, là chính do, những nhà thơ xưa thường uống rượu để quên đi thực tại ( mùi vị rượu lúc đó không nhằm mục đích phân phối khoái cảm vị giác ), để tìm đến với quốc tế khác, để siêu thoát. Họ dùng rượu để quên thực tại đời sống ( tạo khoảng cách tâm lí ). Rượu lúc đó làm phát sinh kinh nghiệm tay nghề mỹ cảm. Khoái cảm được nhìn người đẹp cũng hoàn toàn có thể là mỹ cảm, cũng hoàn toàn có thể là không phải. Nếu khoái cảm muốn chiếm người mẫu làm người phối ngẫu thì khi nói : nàng đẹp thì đẹp đó chỉ với nghĩa là điều kiện kèm theo thỏa mãn nhu cầu nhục dục. Nếu ngắm người mẫu mà vượt ra ngoài bản năng xung động, nhìn họ với hình tướng, đường nét, không có dục niệm, nghĩa là như ngắm một pho tượng, một bức tranh thì đó là thái độ mỹ cảm. Thái độ mỹ cảm là thái độ không song song với ý chí nên không mang đặc thù chiếm hữu .
Cảm xúc thẩm mỹ có năng lực phản ánh được những giá trị không mang tính thực dụng. Đó là giá trị ý thức, tình cảm. Nó vượt ra khỏi khuôn khổ của sự vui sướng chỉ do thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu thuần túy bản năng sinh lý hay thực dụng. Cảm xúc thẩm mỹ là cảm xúc vô tư, không vụ lợi. Do đó, cảm xúc thẩm mỹ đã trở thành hình tượng rất quan trọng của sự tăng trưởng tính người trong con người với tư cách là thuộc tính giống loài ở nhân cách con người. C.Mác viết : Các giác quan của con người xã hội, khác giác quan của con người phi xã hội. Chỉ nhờ có một sự đa dạng và phong phú được tiến hành về mặt vật thể của thực thể con người, con người mới được tăng trưởng và phần nào mới khởi đầu phát sinh được sự phong phú và đa dạng của cảm năng chủ quan của con người : cái tai biết nghe nhạc, con mắt cảm nhận được vẻ đẹp của hình thức, nói Kết luận là những giác quan có năng lực dẫn tới những khoái cảm của con người và khẳng định chắc chắn mình như một sức mạnh thực chất con người. Biêlinski cũng khẳng định chắc chắn : Cảm xúc về cái kiều diễm là một điều kiện kèm theo làm ra phẩm giá con người .

d. Đặc điểm tâm lý của cảm xúc thẩm mỹ là khoảng cách tâm lí, hay cự li tâm lí. Mỹ cảm bắt đầu ở chỗ trực giác được hình tướng không nhắm vào mục đích thực dụng. Muốn có được mỹ cảm, ta phải vượt ra khỏi vòng vây hãm của thế giới thực dụng, hay đẩy lùi thế giới ấy ra xa một khoảng cách. Bullough, nhà tâm lý học Anh quốc đã nêu thành nguyên tắc, nguyên tắc khoảng cách tâm lý (psychical distance).

Khoảng cách có 2 phương diện :

• Khoảng cách tiêu cực: khoảng cách sẽ tạo ra sự thoát ly khỏi mục đích và nhu cầu thực tế.
• Khoảng cách tích cực: khoảng cách sẽ tạo ra sự chú trọng đến việc thưởng ngoạn hình tướng.

Mối đối sánh tương quan do tính năng giữa vật và ta vì khoảng cách đã biến thành ra sự thưởng ngoạn. Do đó, nói về ta thì khoảng cách là siêu thoát. Nói về vật thì khoảng cách là cô lập. Xưa, những bậc thi nhân là kẻ xuất trần, thoát tục ( Thoát tận nhân gian yên hỏa khí – vượt khỏi chất khói lửa của nhân gian ). Họ đã đẩy lùi sự vật ra thành một khoảng cách để nhìn. Trong con mắt của nhà thẩm mỹ và nghệ thuật sự vật chỉ là sắc tố, đường nét, âm thanh – những cái tổng hợp thành hình tướng. ( Con đường là con đường, không phải con đường là nơi dẫn đến ngân hàng nhà nước hay thương xá ). Họ gạt cái thực dụng ra ngoài. Họ đem sắc tố, âm thanh, đường nét tổng hợp, kiểm soát và điều chỉnh sao cho quốc tế đẹp hơn, thỏa mãn nhu cầu với ý nguyện của họ. Họ đổi khác giá trị của sự vật. Một cái ghế, đĩa trái cây tầm thường qua tay Van Gogh đã trở thành những bức tranh quý giá. Nhà khoa học và nhà thẩm mỹ và nghệ thuật đều có sự siêu thoát ra khỏi cái thực dụng. Nhưng nhà khoa học siêu thoát đến vô ngã – impersonal ( rất khách quan ). Nhà thẩm mỹ và nghệ thuật phải đạt đến hữu ngã – Personal ( rất chủ quan ). Khái niệm khoảng cách tâm lí ở đây được hiểu :

• Khoảng cách là sự cách biệt giữa ta và vật (trên quan điểm thực dụng)
• Khoảng cách là sự hòa nhập giữa ta và vật (trên quan điểm mỹ cảm)

Nghệ thuật không sao thoát ly được tình cảm. Mà tình cảm là nhân cách, là hữu ngã. Trong kinh nghiệm tay nghề mỹ cảm, tình cảm đổ dồn hết vào hình tướng sự vật. Nghệ thuật phải bộc lộ tình cảm ( nghệ sĩ ) và kích động tình cảm ( người chiêm ngưỡng và thưởng thức ). Nghệ thuật vượt ra ngoài mục tiêu thực dụng, nhưng không vượt ra khỏi kinh nghiệm tay nghề mỹ cảm. Sáng tác hay thưởng ngoạn đều phải thấu triệt lấy những kinh nghiệm tay nghề đã có để hiểu sự vật trước mắt. Sự vật nào không có kinh nghiệm tay nghề thì không sao hiểu được. Trang Tử nói : Người mù biết dựa vào đâu mà hiểu cái tươi đẹp, kẻ điếc biết dựa vào đâu để nghe âm thanh của tiếng chiêng, tiếng trống. Há có phải chỉ hình hài mới có đui điếc đâu, mà trong tri thức cũng vậy. Cũng như người không chút kinh nghiệm tay nghề luyến ái mà đọc tiểu thuyết ái tình. Cho nên, nó là tài liệu cũ được tổng hợp mới. Vì tài liệu cũ nên người thưởng ngoạn mới hoàn toàn có thể lĩnh hội được, tổng hợp mới là sự phát minh sáng tạo của nghệ sĩ ( Nghệ thuật điêu khắc Hy lạp dùng thường nhân làm con người mẫu tạo những tượng thần. Đăng tơ ( Dante ) tả âm ti dùng quốc tế con người làm lam bản. )
Trong khoảng cách tâm lí có yếu tố xích míc khoảng cách ( the Antinomy of distance ). Nếu khoảng cách xa thì không lĩnh hội được đối tượng người dùng thẩm mỹ. Nếu khoảng cách gần thì bị động cơ thực dụng áp đảo. Do đó, khoảng cách lý tưởng là gần mà xa, xa mà gần .
Người thưởng ngoạn thường có hai thái độ cực đoan :

• Bàng quan (contemplator).
• Cộng hưởng (participant).

Người bàng quan thì đứng ngoài cục diện sự vật ; người cộng hưởng thì xâm nhập vào cục diện sự vật. Người cộng hưởng thì dễ đánh mất khoảng cách thích ứng. Giả dụ như, kịch Othello miêu tả tính cả ghen của ông chồng. Trong người theo dõi lại có ông chồng đang hoài nghi mình bị vợ cắm sừng rồi đau khổ. Xem Othello, tính cả ghen của anh ta càng được thổi bùng lên. Do đó, anh ta không phải là người xem kịch mà là người đang tự đau thương cho số phận của mình. Anh ta mượn rượu kẻ khác để giải sầu mình. Hoặc giả, một người theo dõi Trung Quốc khi xen vở kịch Tào Tháo, đến đoạn Tào Tháo biểu lộ tính gian hùng trong triều đình, vị người theo dõi nọ đã phẫn tức, cầm dao nhảy lên sân khấu giết chết diễn viên Tào Tháo. Hoặc nữa, ở một nước phương Tây nọ, trên sân khấu, một diễn viên đang đóng vai nhà ý tưởng cùng khổ. Khi ý tưởng sắp triển khai xong thì hết than, lửa tắt, mà nhà ý tưởng không tiền. Lo sợ bao sức lực lao động đổ xuống sông, một người theo dõi đã ném tiền lên sân khấu la lên : nhanh lên, hãy mang tiền mà đi mua than ngay .
Người sáng tác là người không hề chỉ say sưa với tình cảm của mình mà phải khách quan hóa tình cảm ấy, biến thành người khác để thưởng ngoạn tình cảm chính mình. Nhà thẩm mỹ và nghệ thuật sở dĩ là nhà nghệ thuật và thẩm mỹ, không phải là vì anh ta chỉ là kẻ nhạy cảm mà còn là người biết đem tình cảm của mình bộc lộ thành tác phẩm. Người thường có thừa tình cảm mà không làm ra tác phẩm được vì họ không hề tạo ra một khoảng cách – một vị thế khách quan để quan chiếu lại nếp sống của mình .
Thuyết Freud để xướng thuyết văn nghệ là sự thăng hoa của dục vọng. Sai lầm của Freud là đã rút ngắn khoảng cách giữa nghệ thuật và thẩm mỹ và bản năng. Nếu thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả tính dục, người xem nhắm vào thỏa mãn nhu cầu tính dục của mình, chẳng khác nào đói được ăn, khát được uống … Đó là hoạt động giải trí thực dụng chứ không phải mỹ cảm. Dù nghệ thuật và thẩm mỹ có nói đến tính dục, thực dụng nhưng người thưởng ngoạn không hề bị tính dục điều khiển và tinh chỉnh. Có những vấn đề tương quan đến yếu tố thực dụng, nhưng qua tay nghệ sĩ thì tài liệu thực trở thành sự kiện nghệ thuật và thẩm mỹ. Do nghệ sĩ đã tạo được khoảng cách. Thi nhân Anh quốc là Keats đã miêu tả một đôi tình nhân gian dâm trong đêm – một cuộc tình lôi thôi nóng bỏng. Trong đó có những đoạn miêu tả cái đẹp của khung hình, nhục thể nhưng Keats đã khéo lồng vào toàn cảnh âm u, đem một việc thế nhân đặt vào vòng siêu nhân, hay là nghệ thuật và thẩm mỹ hóa một sự kiện phàm tục, tạo ra một bức tranh thanh nhã, nghiêm trang. Vương Thực Phủ trong Tây Sương ký miêu tả đêm sơ ngộ giữa Trương Quân Thụy và Thôi Oanh Oanh :
Yêu nhau phượng bế loan bồng đã sao !
Then mây Open động đào …
Đào tiên hớn hở nghênh tiếp tin xuân
Những là tê tái tần vần
Lả dần vóc liễu, mờ dần lòng hoa …
Những câu thơ này nói đến sự giao hợp của trai gái nhưng tác giả đã khéo vận dụng hình ảnh, ngôn từ u mỹ và êm dịu xinh xắn. Cái đẹp đã chiếm trọn tình cảm người đọc. ( Có thể có người phát sinh dục niệm, nhưng đó là do ý thức chiêm ngưỡng và thưởng thức bạc nhược, do người đọc ) .
Nguyễn Du tả cái đẹp của thân thể Kiều lúc tắm : Rõ ràng trong ngọc trắng ngà .
Dày dày sẵn đúc một tòa vạn vật thiên nhiên .
Còn đây là cảm xúc thẩm mỹ của Bích Khê trước một bức Tranh lõa thể :
Dáng tầm xuân uốn trong tranh tố nữ
Ôi tiên nương nàng lại ngự nơi đây
Nàng ở đâu ? Xiêm áo bỏ đâu đây
Đến triển lãm cả thân hình kiều diễm
Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểmNàng là hương hay nhan sắc nên hương
Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường
Lệ tích lại sắp tuôn hàng đũa ngọc
Đêm u huyền ngủ mơ trên mái tóc
Vài chút trăng say đọng ở làn môi
Trong sáng tác, phải tạo khoảng cách về khoảng trống và về cả thời hạn. Sự kiện càng thời xưa càng đưa đến mỹ cảm, giống kẻ lữ hành khi đến địa phương lạ lẫm. Những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật tả sự kiện hiện thời, do khoảng cách thời hạn quá gần nên bị coi là tả thực, đến khi nào đó khi đời sống thực qua đi, lúc đó, tác phẩm ấy trở thành lãng mạn. Không phải ngẫu nhiên mà ngạn ngữ có câu : Có tích mới dịch nên tuồng. Nghệ thuật sân khấu tuồng, chèo, cải lương thường muốn hay phải dựng trên cơ sở chuyện xưa, tích cũ .
Ở nghệ thuật và thẩm mỹ sân khấu, do khoảng cách gần nên dễ làm người xem rời bỏ mỹ cảm quay về với hiện thực. Do đó, sân khấu thường ngoài việc tích cũ, còn vẽ mày, vẽ mặt ; đi hia, đội mão ; lời ca, sân khấu cao trên tầm mắt người xem … Ở thẩm mỹ và nghệ thuật điêu khắc, cũng do khoảng cách gần nên con người ta cũng tìm giải pháp tạo khoảng cách : tượng to hoặc nhỏ hơn so với sự thực, đặt trên đài cao. Ở nghệ thuật và thẩm mỹ hội họa, hội họa chỉ biểu lộ trên mặt phẳng nên khoảng cách quá lớn. Phương Tây và Trung Quốc cổ đại trong tranh không vận dụng luật viễn cận, sắc độ, so với hình thể chỉ nhằm mục đích đạt được thần cốt tinh diệu, chứ không phải đạt hình thể giống như thực. Sự tân tiến của khoa học kỹ thuật đưa thẩm mỹ và nghệ thuật ngày càng tiến gần đến thực tại. Nhưng trong lĩnh nghệ thuật và thẩm mỹ điều đó chưa hẳn đã tốt. Chủ nghĩa tự nhiên bị phản đối vì gần với tự nhiên. Lý tưởng của phái Hậu ấn tượng là đưa thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình tiến gần đến âm nhạc. Trong thẩm mỹ và nghệ thuật hội họa và điêu khắc vận dụng luật viễn cận, sắc độ vốn là một sự tân tiến của trong kỹ xảo, sự văn minh này cũng giúp nhiều cho nghệ thuật và thẩm mỹ. Nhưng thà thẩm mỹ và nghệ thuật thiếu kỹ xảo còn hơn kỹ xảo thiếu nghệ thuật và thẩm mỹ. Họa sĩ Trung Quốc xưa từng đưa ra luật lệ :
Nước xa không sóng .
Núi xa không nhăn .
Cây xa không cành .

Người xa không mắt.

Nhưng họa sỹ tinh thông thì không chấp nệ vào luật ấy .