Cao độ là gì? Khái quá về cao độ trong Thanh Nhạc!

Cao độ là gì ? Khái quá về cao độ trong Thanh Nhạc !

Cao độ ( độ cao)

Về mặt vật lý, độ cao là do tần số giao động của một nguồn âm xác lập. Độ cao thấp của âm thanh nhờ vào vào tần số giao động của thể rung. Độ giao động càng nhiều âm thanh càng cao và ngược lại .

 

Hệ thống âm, hàng âm, bậc và âm cơ bản

Hệ thống âm

Qua quy trình truyền kiếp và hợp với những quy luật tự nhiên, con người đã lựa chọn ra những âm thanh dùng trong âm nhạc. Tùy từng thời đại, từng dân tộc bản địa, từng địa phương những âm thanh đó ñược xác lập thành những mạng lưới hệ thống khác nhau : Hệ thống âm nhạc 5 âm ( hay còn gọi là thang 5 âm ), mạng lưới hệ thống âm nhạc 7 âm ( hay còn gọi là thang 7 âm ) … Hệ thống âm khởi đầu chỉ hạn chế trong khoanh vùng phạm vi giọng hát của con người, nhưng sau đó cùng với sự tăng trưởng của khí nhạc mạng lưới hệ thống âm cũng được lan rộng ra dần. Hệ thống âm của tất cả chúng ta đang dùng hiện có 97 âm với độ cao khác nhau .

Hàng âm

Các âm của mạng lưới hệ thống được sắp xếp theo thứ tự từ thấp lên cao hoặc ngược lại hình thành hàng âm. Nhìn vào bàn phím đàn Pianô hoặc Ocgan để tưởng tượng ra hàng âm của mạng lưới hệ thống âm, trên đàn có 88 phím đàn được sắp xếp theo thứ tự từ thấp đến cao tính từ trái sang phải. Đây là những âm thanh có độ cao mà tai người hoàn toàn có thể phân biệt được .

Bậc và những âm cơ bản

Số lượng âm thanh thì rất lớn chúng chỉ gồm có 7 bậc được gọi là 7 bậc âm cơ bản và được lặp đi, lặp lại tuần hoàn với 7 tên gọi theo thứ tự độ cao đi lên :
Đô, Rê, Mi, Fa, Son, La, Si
Ngoài tên gọi người ta còn dùng vần âm để ký hiệu những bậc .

C	D	E	F	G	A	B
Đô	Rê	Mi	Fa	Son	La	Si

Ở trên bàn phím đàn Piano hoặc Ocgan những bậc cơ bản chính là những phím trắng và được phân thành nhóm, mỗi nhóm có 5 phím ñen xen kẽ. Mỗi nhóm 7 âm cơ bản ñược coi là một quãng 8. Các bậc cơ bản tương ứng với những phím đàn màu trắng, những phím màu đen là những bậc hoá .
Đế xác lập một âm thuộc nhóm quãng tám nào trong hàng âm, người ta dùng ký hiệu vần âm chỉ tên âm ñó cùng với ký hiệu nhóm quãng tám như sau :

• Quãng tám cực trầm: Chữ cái viết hoa thêm số 2 ở bên dưới.

Ví dụ : C2, G2, A2, B2 …

• Quãng tám trầm: Chữ cái viết hoa thêm số 1 ở bên dưới.

Ví dụ : C1, D1, E1, G1 …

• Quãng tám lớn: Chứ cái viết hoa

Ví dụ : D, F, G, H …

• Quáng tám nhỏ: Chữ cái viết thường

Ví dụ : c, d, e, g, h ..

• Các quãng tám thứ nhất tới quãng tám thứ năm: Chữ cái chỉ tên âm viết thường với chữ số chỉ nhóm ở phía trên.

Ví dụ : c1, g1 ; c2, f2 ; c3, a3 ; c4, h4 ; c5 …
Quãng tám cực trầm và quãng tám thứ năm là những quãng tám không đủ âm .

Tầm cữ và khu âm

Tầm cữ là khoảng rộng về độ cao của những âm tính từ âm trầm tới âm cao nhất .
Tầm cữ nhạc : Là khoảng rộng có hàng âm của mạng lưới hệ thống âm ( C2 – c5 ). Tầm cữ của một nhạc khí ( tầm cữ đàn piano là A2 – c5 ), một giọng hát ( tầm cữ của giọng nữ cao là c1 – a2 ) đều nằm trong tầm cữ âm nhạc, là khoảng rộng về độ cao tính từ âm trầm nhất của nhạc khí đó, giọng hát đó hoàn toàn có thể phát ra được. Vì vậy tầm cữ của bất kể nhạc khí nào, giọng hát nào đều nằm trong tầm cữ nhạc .
Âm khu : trong một tầm cữ, thường thì người ta thường phân định ra những khu vực âm thanh mang sắc tố khác nhau. Đây là những khu âm trầm, khu âm trung và khu âm cao. Ở mỗi loại giọng hát, nhạc khí việc phân định về âm khu không hề có qui định thống nhất .

Hệ thống điều hoà và sự phân loại cung – nửa cung

Trong mạng lưới hệ thống âm nhạc lúc bấy giờ một quãng tám được phân loại thành 12 phần bằng nhau gọi là 12 nửa cung. Hệ âm như vậy được gọi là hệ điều hoà. Khoảng cách rộng là 1 cung, khoảng cách hẹp là 50% cung. Trong một quãng 8, giữa những bậc cơ bản của hàng âm có 2 nửa cung và 5 nguyên cung. Với những âm cơ bản liền bậc, chúng có khoảng cách như sau :

Nửa cung diatonic và nửa cung cromatic:

Xem thêm: Cao Độ Và Trường Độ Là Gì – Cao Độ Và Trường Độ Âm Thanh

+ Nửa cung tạo thành giữa hai bậc khác tên gọi là nửa cung diatonic .
Ví dụ : mi – fa, si – đô, fa thăng – sol, la – si giáng …
+ Nửa cung tạo thành giữa hai bậc cùng tên gọi là nửa cung cromatic .
Ví dụ : fa – fa thăng, si – si giáng, sol thăng – sol bình …
Mỗi bậc cơ bản của hàng âm hoàn toàn có thể nâng cao hoặc hạ thấp nửa cung gọi là bậc chuyển hoá. Tuy lấy từ âm cơ bản, âm hoá, bậc chuyển hoá vẫn là một âm mới trọn vẹn. Trên bàn phím đàn Piano âm hoá là những phím đen nằm giữa hai phím trắng .

Để cấu trúc những âm hoá, để ký hiệu sự chuyển hoá người ta sử dụng những dấu hoá. Có 5 loại dấu hoá :

Dấu thăng ( # ) : Nâng cao độ nốt nhạc lên 50% cung .
Dấu thăng kép ( x ) : Nâng cao độ nốt nhạc lên 1 cung .
Dấu giáng ( b ) : Hạ thấp cao độ nốt nhạc xuống ½ cung .
Dấu giáng kép ( bb ) : Hạ thấp cao độ nốt nhạc xuống 1 cung .

Dấu hoàn (♮): Huỷ bỏ hiệu lực của các dấu #, b, x, bb.

Các âm hoá được gọi tên theo âm cơ bản đọc liền với dấu hoá : pha thăng, si giáng, rê thăng, đô bình … Hoặc hoàn toàn có thể dùng trọn vẹn những vần âm để ký hiệu âm hoá :
is thay cho dấu : #
es thay cho dấu : b .
isis thay cho dấu : x
eses thay cho dấu : bb .
Ví dụ : Cis ( đô thăng ), Fes ( Fa giáng ) … As ( la giáng ), Es ( mi giáng ) …

Có hai cách sử dụng dấu hoá :

• Dấu hoá theo khoá: Là dấu hoá ñặt ngay sau khoá nhạc ở ñầu khuông nhạc và nó có giá trị trong toàn bộ tác phẩm. Tất cả các nốt nhạc mang tên của dấu hoá thì ñều phải chịu tác dụng của dấu hoá ở bất cứ quãng tám nào.
• Dấu hoá bất thường: Dấu hoá bất thường xuất hiện bất thường trong tác phẩm, nó đứng trước nốt nhạc nào thì chỉ định nốt nhạc đó phải hoá. Dấu hoá bất thường có giá trị với các nốt nhạc đứng sau nó và chỉ có giá trị trong một ô nhịp.

Hoá biểu: Dấu hoá theo khoá có từng bộ từ 1 đến 7 dấu hoá. Những dấu này xuất hiện theo một trật tự riêng, tuỳ từng loại khoá mà được ghi ở những vị trí nhất  định trên khuông nhạc. Bộ dấu hoá theo khoá được gọi là hoá biểu.

• Hoá biểu thăng : Trật tự xuất hiện của các dấu hoá trên hoá biểu thăng là: FA, ĐÔ, SOL, RÊ, LA, MI, SI

• Hoá biểu giáng:

  Trật tự xuất hiện của các dấu hoá trên hoá biểu giáng ngược lại với hoá biểu thăng: SI, MI, LA, RÊ, SOL, ĐÔ, FA

Âm trùng: Hai âm có độ cao tuyệt đối như nhau mà tên gọi khác nhau là hai âm trùng. Hiện tượng này được gọi là sự trùng âm.

Ví dụ : Các âm trùng : mi – fa giáng, la thăng – xi giáng, xi thăng – đô

Trên đây là khái quát nhất về cao độ trong thanh nhạc. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức và kỹ năng về âm nhạc hơn nữa !
Xem thêm những bài viết khác :

Xin chân thành cảm ơn!

 

THE SUN SYMPHONY

“ Đam Mê – Hội Tụ – Tỏa Sáng ”