Như Ý – Cát Tường, từ giá trị văn hóa đến mơ ước

TP – “ Như Ý ” là một khái niệm có trong kho tàng ngôn từ Hán Việt cổ *, thông dụng đến mức chẳng cần ai phải dịch chữ ra nghĩa là gì .Trong tâm niệm của mỗi người, nhắc tới “ Như Ý ” là nói đến những gì tốt đẹp ( Cát Tường ) mong gì được nấy, cầu được ước thấy, vậy nên “ Như ý cát tường ”, “ Vạn sự như ý ” là mong ước, lời chúc tốt đẹp ta cầu cho mái ấm gia đình mình, dành Tặng cho bè bạn người thân trong gia đình mọi sự đều được mãn nguyện mỗi khi Tết đến Xuân về.

“Như Ý” nạm ngọc

Khái niệm “ Như ý ” chắc cũng không có gì đáng bàn nếu không có yếu tố gốc gác của nó vốn là tên tuổi của một “ vật ” có giá trị văn hóa truyền thống, nghệ thuật và thẩm mỹ, lịch sử vẻ vang truyền kiếp, đó chính là cái “ Như ý ”.

Tên gọi “Như Ý” chính thức xuất hiện ở Trung Hoa lần đầu tiên cách đây khoảng 1640 năm, trong một cuốn sách mang tên “Thập di ký” do tác giả Vương Gia thời Tấn soạn.

Hình ảnh của “ vật ” có tên gọi trên Open trong một bức tranh bích họa khoảng chừng giữa thời Đường vẽ đức Văn Thù Bồ Tát. Trong bức tranh đó, Văn Thù Bồ Tát hình dáng uy nghi thông tuệ ngồi trên Liên Hoa Bảo Tháp, tay cầm một vật dài, đầu có hình cong như bàn tay. Hình tượng bắt đầu của “ Như Ý ” mang thông điệp rõ ràng tượng trưng cho trí tuệ và hiểu biết, đó chính là quyền lực của đức Văn Thù Bồ Tát. Trong quy trình tìm hiểu và khám phá điều tra và nghiên cứu về lai lịch của chiếc “ Như Ý ”, người ta xác lập nó có mối liên hệ mật thiết với một loại tích trượng ( vì có hình bàn tay nên cũng gọi là trảo trượng ) có nguồn gốc tận bên Ấn Độ, là pháp cụ tùy thân sử dụng hàng ngày của những vị sư thời cổ đại, tiếng Phạn gọi là Anuruddha, nghĩa là “ Vô diệt ” hoặc là “ Vô bần ”. Vật có hình dạng tương đương cũng được tìm thấy ở quê nhà của Khổng Tử là Khúc Phụ, thuộc tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc có niên đại ở vào cuối thời Chiến Quốc. Vật “ Như Ý ” được tìm thấy đó khắc chạm hình bàn tay, dài khoảng chừng 40 cm có chạm hoa văn mây, được làm từ răng động vật hoang dã. Ngoài ra, những vật có hình dạng tương tự như như trên cũng được tìm thấy và lưu giữ trong kho tàng văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của Nhật Bản. Theo thời hạn, cùng với quy trình tăng trưởng của văn hóa truyền thống và xã hội, ý nghĩa biểu trưng của “ Như Ý ” cũng đổi khác theo ý nguyện của con người giống như chính tên gọi của nó. Hình dáng của “ Như Ý ” cũng được cách điệu nhiều mẫu mã và ngày càng xinh xắn, thường trang trí đục chạm chữ nghĩa hay những hình tượng tốt đẹp của Phúc – Lộc – Thọ.

Chất liệu có khi được đẽo từ gỗ quí, chạm bằng ngọc, san hô hay đúc bằng vàng ròng, sau đó được cẩn ngọc trai hay các vật liệu quý, được sử dụng trong Hoàng cung hoặc quan phủ như là biểu tượng của quyền uy và ân sủng.

Trong Hoàng cung, “ Như Ý ” càng được làm phức tạp công phu, vật tư càng quí báu thì càng tôn vinh vị thế cao quí tương ứng của gia chủ. Trong 1 số ít nghiên cứu và điều tra về văn hóa truyền thống sau này còn cho rằng, “ Như Ý ” có khi còn là hình tượng của Dương trong quan hệ Âm Dương, mang ẩn ý về sự phồn thực, là nguyện ước về sự sinh sôi nảy nở giống nòi. “ Như ý ” trong những thời kỳ Đường, Tống, Minh sau này trở thành đồ vật thông dụng của những bậc tu hành trong cả Phật giáo và Đạo giáo, cũng là vật tùy thân ưa thích của giới văn nhân. Đến triều Thanh, “ Như Ý ” còn được sử dụng như một tín vật quan trọng trong nghi lễ kết hôn ở trong Hoàng Cung. Một số Hoàng đế triều Thanh khi mở yến tiệc chiêu đãi quần thần thường dùng “ Như Ý ” để ban thưởng cho người có công, có lúc lại Tặng Kèm “ Như Ý ” cho tướng lĩnh trước khi ra trận với hàm ý mong xuất sư được thành công xuất sắc toại nguyện, ngoài những việc trao tặng “ Như Ý ” cho những sứ thần và vua chúa những nước khác cũng khá phổ cập. Trong bộ “ Tứ khố toàn thư ” còn ghi chép lại rõ ràng cả việc vua Càn Long Tặng An Nam sứ thần, phó sứ và tùy tùng một số ít vật quí như Ngọc Quan Âm và “ Như Ý ” làm bằng ngọc, đây cũng có lẽ rằng là văn hiến xác nhận nhất về sự Open của “ Như Ý ” ở Nước Ta ta. Trong ngôn từ, khái niệm “ Như Ý – Cát Tường ” đã được Việt hóa với ý nghĩa là “ tốt đẹp, cầu được ước thấy ”, còn vật thiêng “ Như Ý ” cũng thực sự Open khá nhiều ở Nước Ta ta trong thời hạn gần đây, có khi được đục bằng gỗ rất công phu tỷ mỷ, có khi chạm bằng đá ngọc tích hợp với kệ gỗ quí chế tác cẩn trọng, trở thành một cặp “ mộc thạch ” đặt trên bàn. Bước sang những năm cuối của thế kỷ trước cho đến nay, khi mà sự tăng trưởng bùng nổ về kinh tế tài chính khiến ý nghĩa văn hóa truyền thống của “ Như Ý ” cũng biến hóa rõ ràng, nguyện vọng khát khao làm giàu của mỗi cá thể dẫn đến việc hình tượng “ Như Ý ” dần trở thành một hình tượng rất thiêng cầu Lộc cầu Tài.

Đặc trưng này càng thể hiện rõ khi “Như Ý” có lúc đi kèm với hình tượng thần Lộc Tinh trong ba vị “Tam đa” Phúc Lộc Thọ, có khi lại được đúc cùng với tượng Di Lặc Bồ tát.

Trong hình tượng mà dân ta vẫn gọi là “ Phật Di Lặc ” lúc bấy giờ thường thấy là một vị thân hình đẫy đà, vai gánh tiền vàng, tay cầm “ Như Ý ”, miệng cười viên mãn, thường hay đi kèm với dòng chữ “ Kim ngọc mãn đường ” ( Vàng Ngọc đầy nhà ), đây thực ra là một hình tượng cho sự May Mắn, Tài Lộc và Hạnh Phúc trong nguyện ước của mỗi người.

* Trong Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Đà Nẵng, Trung tâm từ điển học 1997, trang 705,  từ “Như ý” được giải thích đơn giản là : “Được đúng theo ý muốn của mình”. Câu gợi ý là:  Chúc mọi sự như ý. Như ý sở cầu (cũ): Được như mong muốn.

Xuân Dũng