Đàn tam thập lục

Tam thập lục hay Đàn Ba Sáu là nhạc khí dây trong âm nhạc Việt Nam, là chi gõ của nhạc cụ phương Tây du nhập tới các nước Châu Á, cải biến từ đàn dương cầm Trung Quốc. Đàn có 36 dây nên được gọi là Tam Thập Lục. Tuy nhiên ngày nay một số nghệ nhân đã cải tiến đàn này bằng cách mắc thêm nhiều dây nữa để đánh được nhiều âm hơn, kể cả những âm nửa cung. Mục đích cải tiến là làm sao để dễ dàng đánh những bài nhạc có nhiều chuyển điệu. Tuy số lượng dây đã vượt quá con số 36 nhưng người ta vẫn quen gọi là đàn tam thập lục.

Nhạc khí nguyên bản của đàn tam thập lục từ Trung Quốc gọi là dương cầm, (揚琴) và chữ “dương” (tiếng Trung: 揚; bính âm: Yáng) được hiểu theo nghĩa đen của Hán Việt là sự tán dương, hoan nghênh. Không nên nhầm lẫn với dương cầm – tức đàn piano của phương Tây.

Nhạc công chơi dương cầm – đàn tam thập lục Trung Quốc

Đàn tam thập lục santur của Ba TưĐàn Tam Thập Lục của Nước Ta có một chiều dài lịch sử dân tộc bắt nguồn từ vương quốc Ba Tư có tên là santur được chế tác vào khoảng chừng thể kỷ thứ XII. Đến khoảng chừng thế kỷ XVIII nó gia nhập vào Triều Tiên, Trung Quốc và Khu vực Đông Nam Á .Đàn Tam Thập Lục gia nhập vào Nước Ta khoảng chừng thập niên 60 qua người Hoa ở Chợ Lớn, Hồ Chí Minh .
Đàn Khim – đàn tam thập lục truyền thống lịch sử của người TháiNhạc cụ loại này khá phổ cập ở những vương quốc trong khu vực Trung Á và cũng rất phổ cập ở những vương quốc phương Tây thời Trung cổ cho đến ngày này. Trong mỗi vương quốc nó có tên gọi khác nhau :

Ba Tư, Syria & Ả Rập: Santũr, Santari, Santuri, Santir, Suntur, Santouri, Sandouri, Santoor

Trung Quốc: Yangqin (giản thể:扬琴/phồn thể:揚琴 hoặc 洋琴; bính âm: yáng qín), dịch nghĩa chữ Hán là dương cầm.

Mông Cổ: Yoochir

Triều Tiên: Yanggum (양금)

Thái Lan: Khim (ขิม)

Campuchia: Khum (ឃឹម)

Ấn Độ: Santoor (সন্তুর)

Anh, Hoa Kỳ: Hammered Dulcimer

Các quốc gia phương Tây: Cimbalom, Cimbál, Cymbalom, Cymbalum, Tambal, Tsymbaly v.v…

Cấu tạo và cách chơi.

Trục trặc khi nghe tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Đàn tam thập lục châu ÂuTuy có năng lực độc tấu, hòa tấu và đệm nhưng đàn tam thập lục ít phổ cập trong hội đồng Nước Ta, ngoại trừ 1 số ít dàn nhạc chuyên nghiệp sử dụng nhạc cụ này. Đàn tam thập lục có hình thang cân, mặt đàn làm bằng gỗ mềm, hơi vồng lên ở giữa, mặt dưới phẳng. Trên mặt đàn có đặt 2 hàng cầu dây ( ngựa đàn ). Mỗi hàng cầu dây có từ 16 đến 18 ngựa đàn. ngựa chiến đàn của 2 hàng đặt so le nhau. Thành đàn làm bằng gỗ cứng.

Bên phải là hàng trục dây, bên trái là hàng móc gốc dây .Các dây đàn đều bằng sắt kẽm kim loại nên thanh phát ra trong trẻo, thanh thoát, nghe giống tiếng đàn tranh khi chạy giai điệu ở âm vực cao, tuy nhiên có vẻ như khô hơn đàn tranh. Trong những khoảng âm trầm, âm thanh hoàn toàn có thể nhòe đi, hòa lẫn vào nhau vi nhạc cụ này không có bộ phận chặn âm. Người ta chỉnh dây của nhạc cụ này theo mạng lưới hệ thống gam nguyên. Nếu là loại nâng cấp cải tiến có dây bổ trợ thì những dây đàn giữ trách nhiệm dây nửa âm, chơi được cả những bản nhạc phương Tây có những nốt nửa cung .

Tất cả dây đàn đều nằm trên 2 hàng 2 cầu dây. Nhìn chung đàn tam thập lục có âm vực trên 2 quãng tám (theo quãng nguyên âm). Loại cải tiến ngày nay có âm vực rộng hơn.

• Khoảng âm dưới: Tiếng đàn ấm áp, khá vang.
• Khoảng âm giữa: Tiếng đàn đầy đặn, trong.
• Khoảng âm cao nhất: Tiếng đàn sắc, gọn.

Khi trình diễn nhạc công dùng 2 que gõ vào mặt đàn tạo ra những âm thanh từ kỹ thuật chơi như : nhấn que gõ lên dây đàn, đánh chồng âm, nẩy que gõ, bồi âm, láy âm .Đàn Tam thập lục giữ vai trò quan trọng trong những dàn nhạc sân khấu. Đàn đệm cho hát, độc tấu, tham gia dàn nhạc dân tộc bản địa tổng hợp .