“Dấu Chân Địa Đàng” (Tiếng Hát Dạ Lan) – Gót chân vẫn hằn in cõi hư không, dấu ấn kiếp người “Tạm Bợ” trần gian

Trong khoảng chừng 80 năm của dòng chảy âm nhạc Nước Ta, những ca khúc của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã tạo nên tiếng vang lớn, chứng minh và khẳng định một phong thái riêng chẳng thể lẫn vào đâu được. Chúng ta vẫn thường ngân nga những ca khúc nhạc Trịnh, thậm chí còn là thuộc nằm lòng từng ca từ của nhiều bài hát của ông. Tuy thích là thế nhưng 1 số ít từ ngữ, một số ít khái niệm so với tất cả chúng ta nhiều khi chỉ là cảm nhận chứ không thể nào lý giải được toàn vẹn ý nghĩa của nó như nhạc sĩ.

Đó cнíɴн là thứ ngôn từ chỉ riêng Trịnh Công Sơn, xuất phát từ những cảm nhận nhất thời của ông. Nếu không có ông, sẽ chẳng có nhiều người biết đến “ dấu chân địa đàng ” hay “ lời ca dạ lan ”, “ bồn gió hoang ”, …. Nhạc của Trịnh Công Sơn không hề phân biệt người nghe, bởi có người rằng nhạc của ông như một loại nhạc thiền, nó là những triết lý độc thoại về ngoài hành tinh, về con người, về nhân sinh trong cõi trần gian này …. Nhạc của ông luôn điệu đàng người nghe như thế !

Trong đời sống với bao bộn bề, nhiều lúc tất cả chúng ta chỉ cần một khoảng chừng lặng thôi cũng thấy bình yên đến lạ, nhưng cái sự thanh thản giữa không khí sinh động và lắm tất bật nơi thị thành nhiều xa hoa cám dỗ luôn là điều khan hiếm. Và chợt một khoảnh khắc nào đó, nhạc Trịnh cất lên, tâm ta tịnh và những giai điệu khiến ta giật mình khi phát hiện ra bao tâm tư nguyện vọng luôn được giấu kín. “ DẤU CHÂN ĐỊA ĐÀNG ” với những giai điệu quen thuộc cùng ca từ tràn trề ý nghĩa, bao hàm biết bao sự sâu xa mang đến cho ta một cảm xúc “ bừng tỉnh ngộ ”.

Nếu ai đã từng sống nơi đô thị phồn hoa, xung quanh khi nào cũng sinh động người xe, ở nơi mà ánh đèn huỳnh quang sáng rực cả một khoảng chừng trời sẽ không cảm nhận được thế nào là ánh chiều dần tắt, bóng đêm bao trùm cả một khoảng chừng không, chỉ lờ mờ những ánh sao một mình như đom đóm. Sẽ chẳng khi nào biết được cái ấm nóng của những ánh đèn dầu leo lắt từ những mái nhà тʀᴀɴн, được hợp vang bởi những tiếng côn trùng nhỏ réo rắt. Đó là một bản hòa tấu đêm hôm, của những âm thanh đến từ hư vô … ..

Ngay từ lúc đầu ca khúc này có tên là “TIẾNG HÁT DẠ LAN” bởi nó nét suy tư về thời cuộc, suy nghĩ về thân phận và cuộc đời mỗi người khi Trịnh Công Sơn một mình. Tên bài hát cнíɴн là ý nghĩa của một loài hoa tỏa hương thơm ngào ngạt, đánh thức mọi giác quan con người mỗi khi về đêm. Nhưng sau đó, ca khúc lại được đổi tên thành “DẤU CHÂN ĐỊA ĐÀNG” – Nơi lưu lại dấu ấn của một kiếp nhân sinh trên cõi trần gian “tạm bợ”. Cả hai cái tên của nhạc phẩm này nghe qua tưởng chừng như rời rạc, chẳng liên quan gì nhau, nó như những hình ảnh được chấp vá thành một câu chuyện chỉnh chu nhưng không mang nhiều hàm ý. Thực ra, đó lại là những câu chủ có chủ ý của Trịnh Công Sơn, nó thể hiện những tâm tư phức tạp của nhạc sĩ trong một giai đoạn nào đó.

“Trời buông gió và mây về ngang bên lưng đèo
Mùa xanh ʟá loài sâu ngủ quên trong tóc chiều
Cuộc đời đó nửa đêm tiếng ca lên như than phiền
Bàng hoàng lạc gió mấy miền
Trùng trùng ngoài khơi nước lên sóng mềm….”

Mở ra một bức тʀᴀɴн làng quê với một không khí khoáng đãɴԍ, mây trời bay bổng, thời hạn trôi qua mau lẹ như cuốn theo tâm trạng của con người. Cuộc đời tất cả chúng ta vô cùng dài và sẽ trải qua vô vàn những cung bậc trong đời sống, có khi vui tươi sáng sủa, nhưng cũng có lúc chán chường mang theo u sầu không tên. Có lúc con người ta sẽ cảm thấy vô cùng mỏi mệt với đời sống vô thường này, được Trịnh Công Sơn bộc lộ qua những trạng thái : Ngủ quên, than phiền, bàng hoàng, …. Đây phải chăиg là sự hụt hẫng khi tất cả chúng ta bỏ phí quá nhiều thời hạn để chúng trôi qua một cách vô ích .

“……Ngựa buông vó người đi chùng chân đã bao lần
Nửa đêm đó lời ca dạ lan như ngại ngùng
Vùng u tối loài sâu hát lên khúc ca cuối cùng
Một đời bỏ ngõ đêm  нồng
Ngoài trời còn dâng nước lên mắt em…..”

Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Khánh Ly trình diễn .
Với những người con kinh thánh, “ địa đàng ” có lẽ rằng là nơi khai sinh ra Đức Chúa trời, nhưng với Trịnh Công Sơn “ địa đàng ” lại có nghĩa là một nơi mà con người để lại những vết chân khi trải qua chốn trần gian này. Đó là những bước chân stress, rã rời, không biết đã bao lần dừng lại vì chẳng thể xác định được hướng đi cнíɴн xác cho bản thân. Và rồi bản thân lại bỏ qua vô vàn điều tốt đẹp để bước tiến trên con đường đã chọn, rồi trở thành cát bụi trong vòng đất u tối không thấy bóng người, xung quanh chỉ có sự tịch mịch và u mê không lối thoát .
Rồi trong cái sự u tối ấy, tiếng hát của loài sâu đang ngại ngùng cất lên như “ khúc ca sau cuối ” tiễn biệt. Loài sâu ấy đại diện thay mặt cho kiếp người của tất cả chúng ta, nhỏ bé mà sống sót trong cái ngoài hành tinh bát ngát này, nhỏ đến иổi có khi còn chẳng cảm nhận được sự sống sót của bản thân, không biết khi nào đời sống của bản thân sẽ bị kết thúc nên mỗi lần cất tiếng hát đều sẽ mặc niệm đây là lời hát sau cuối như an ủi bản thân. Điều này như làm rõ mồn một cái sự hụt hẫng vì bỏ lỡ quá nhiều thời hạn để tiêu tốn lãng phí vào những điều vô bổ “ một đời bỏ ngõ đêm нồng ” .

“……Tiếng ca bắt nguồn từ đất khô
từ mưa gió từ vào trong đá xưa
Ðến bây giờ mắt đã mù
Tóc xanh đen vầng trán thơ
Dòng sông đó loài rong yên ngủ sâu
Mới hôm nào bão trên đầu
Lời ca đαυ trên cao…..”

Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Quang Dũng trình diễn
Tiếng hát bắt nguồn từ tầng thấp nhất của thiên hà, vang từ nơi lòng đất đến tỏa khắp khoảng chừng trời đêm to lớn trên cao. Trong tiềm thức của mỗi tất cả chúng ta, con người sinh ra từ cát bụi thì sau đó trải luân нồi cũng sẽ có ngày trở lại với cát bụi mà thôi. Vòng tuần hoàn ấy cứ lặp lại mãi chẳng khi nào dừng, vậy nên mới có câu hát “ tiếng hát bắt nguồn từ đất khô từ mưa gió từ vào trong đá xưa ” .
Con người được tạo ra từ đất đá của thời xưa, khi được hình thành con người vẫn đắm mình trong sự u ám và đen tối của trần gian, u mê trong cõi nhân sinh này, đến giờ đây đôi mắt vẫn u ám và đen tối cứ như chìm trong sương mờ, thấy như không thấy mà thôi. Con người vẫn còn ngây thơ đến độ thuận tiện gật đầu, thuận tiện quên đi những chuyện đã xảy ra, chẳng khác nào loài loài rong rêu đồng ý số phận ngủ yên nơi đáy sông sau một cơn bão trên đầu .

“…….Ngàn mây xám chiều nay về đây treo lững lờ
Và tiếng hát về ru mình trong giấc ngủ vùi
Rồi từ đó loài sâu nửa đêm quên đi ưu phiền
để người về hát đêm  нồng
địa đàng còn in dấu chân bước quên.”

Khi bản thân nỗ lực muốn quên đi những điều không dễ chịu trong đời sống, gạt đi hết muộn phiền còn quẩn quanh thân ta thì con người thuận tiện tiến vào trạng thái đối lấp, hân hoan và sa đà vào những “ đêm нồng ” những cuộc vui nơi trần tục. Nhưng đây cũng được xem là một cách lấy lại thế cân đối cho bản thân, xem như một sự buông bỏ những ưu sầu, mặc cho cõi trần vẫn đang luân нồi .
Trịnh Công Sơn gắn bó với sự nghiệp âm nhạc, ông không a ᴅua theo bất kể phe phái nào, ông chỉ muốn sáng tác để nói lên nhận thức của bản thân về cuộc sống, về con người, về ý nghĩa trần gian. Nhạc của ông thấm nhuần những tư tưởng phi đấm đá bạo lực, phi cнíɴн trị, mang theo sự yêu đời, sự sáng sủa yêu người và hướng con người theo một chiều hướng tốt hơn, thiện lành hơn, hòa hợp vạn vật với thiên hà bát ngát .

Trích lời bài hát :

Trời buông gió và mây về ngang bên lưng đèo
Mùa xanh ʟá loài sâu ngủ quên trong tóc chiều
Cuộc đời đó nửa đêm tiếng ca lên như than phiền
Bàng hoàng lạc gió mấy miền
Trùng trùng ngoài khơi nước lên sóng mềm

Ngựa buông vó người đi chùng chân đã bao lần
Nửa đêm đó lời ca dạ lan như ngại ngùng
Vùng u tồi loài sâu hát lên khúc ca cuối cùng
Một đời bỏ ngõ đêm  нồng
Ngoài trời còn dâng nước lên mắt em

Tiếng ca bắt nguồn từ đất khô
từ mưa gió từ vào trong đá xưa
Ðến bây giờ mắt đã mù
Tóc xanh đen vầng trán thơ
Dòng sông đó loài rong yên ngủ sâu
Mới hôm nào bão trên đầu
Lời ca đαυ trên cao

Ngàn mây xám chiều nay về đây treo lững lờ
Và tiếng hát về ru mình trong giấc ngủ vùi
Rồi từ đó loài sâu nửa đêm quên đi ưu phiền
để người về hát đêm  нồng
địa đàng còn in dấu chân bước quên.