Đồng dao là gì? – http://139.180.218.5

( Last Updated On : 06/12/2021 By Lytuong. net )

1. Khái niệm đồng dao

Một số nhà Nho cũ cho rằng đồng dao là những câu sấm nhằm mục đích ám chỉ một sự kiện lịch sử vẻ vang nhất định. Họ chịu tác động ảnh hưởng của một số ít nhà nghiên cứu Trung Quốc, những người nói rằng trên trời có ông sao Huỳnh Hoặc ( sao hỏa ), mỗi khi xã hội loài người có biến cố gì thì hoá thành thần Phong Bá mặc áo đỏ xuống trần gian dạy cho trẻ những lời ca tương quan đến biến cố đó. Thực ra đó là ý niệm không có tính khoa học .

“Đồng dao với là những câu hát dân gian có nội dung và hình thức phù hợp với trẻ em, thường được trẻ em hát lúc vui chơi”, đây là quan niệm nhận được sự đồng thuận của nhiều nhà nghiên cứu. Qua cách hiểu này, tính nguyên hợp của thể loại thể hiện rất rõ. Nhắc đến đồng dao là nhắc đến sự gắn bó hô ứng giữa trò chơi và lời hát. Xét về phương diện diễn xướng, đồng dao chỉ gắn với trẻ em. Đồng dao gắn với hoạt động vui chơi của các em, có tác dụng chủ yếu là thoả mãn nhu cầu vui chơi và tập cho trẻ những tri thức để bước vào đời.

2. Đặc điểm

– Cũng như những thể loại văn học dân gian khác, đồng dao được lưu hành bằng miệng, biểu lộ rõ tính tập thể và tính dị bản nhưng tính dị bản của đồng dao có phần phóng túng, tự do hơn ca dao, tục ngữ. Ngôn ngữ, nội dung của những bài đồng dao nhiều lúc được cải biên cho tương thích với sinh vật, cảnh sắc, ngôn từ của từng địa phương. Mặt khác, trong quy trình hát với nhau trẻ đã tự đổi khác một số ít từ và một số ít chi tiết cụ thể của đồng dao. Ví dụ :
Kéo cưa lừa xẻ Ông thợ nào khỏe Về ăn cơm vua Ông thợ nào thua Về bú tí mẹ
( Kéo cưa lừa xẻ Thợ khỏe cơm vua Thợ thua cơm làng Thợ nào dẻo dang Về nhà bú tí )
– Đồng dao có 1 số ít câu khó hiểu, đặc biệt quan trọng là câu khởi đầu. Nhiều nhà Nho cho đó là những sấm ngữ. “ Thực ra, đi tìm ý nghĩa của những câu này, e cũng giống việc đi tìm chính ngọ lúc 14 giờ mà thôi ” ( Vũ Ngọc Khánh ). Tuy vậy những lời không có nghĩa ấy không phải là không có công dụng. Đây là những lời dẫn cảm để gây hứng thú cho trẻ. Vẫn có một quy tắc đặt lời dẫn cảm chứ không phải là sáng tác vô ý thức. Đây là cách nói, cách phát âm rất gần với đặc thù phát âm bập bẹ hoặc bỏ rơi âm tiết lúc trẻ ở quy trình tiến độ tiền ngôn từ. Cũng có lúc người ta dựa ngay vào động tác của game show được nói đến trong bài đồng dao, lấy đó làm từ chính và dùng chiêu thức cấu trúc từ láy, cấu trúc tiếng đệm để tăng trưởng thành một ngữ. ( Trò Dung dăng dung dẻ : chữ dăng trong hành vi dăng tay ; trò Vu vi vút vút : chữ vút ứng với hành vi vung roi ) .
– Không có đề tài tập trung chuyên sâu trong đồng dao trừ những bài người ta có dụng ý tập hợp riêng để trình làng như : vè trái cây, vè chim chóc … Các bài hát trẻ nhỏ hầu hết chỉ là những đoạn chắp vá, tản mạn, gặp đâu nói đó, cốt cho vần vè. Điều này tương thích với đặc thù tư duy ngoại vật thiên về ấn tượng chứ không bằng tư duy lí luận của trẻ .
– Không gian nghệ thuật và thẩm mỹ trong đồng dao luôn là khoảng trống thân thiện, quen thuộc với trẻ. Đồng dao có đời sống diễn xướng gắn bó với hoạt động giải trí đi dạo của trẻ thơ. Để cung ứng tâm lí những em, đồng dao đã tạo ra một quốc tế đầy sắc tố, ngập tràn những hình ảnh vui mừng, ngộ nghĩnh về những con vật, vật phẩm và cây cối thân thương. Một vạn vật thiên nhiên và đời sống xã hội đã mở ra bát ngát trước mắt trẻ từ chính thể loại dân gian còn được gọi là “ ca dao mần nin thiếu nhi ” này .
– Đồng dao thường có cấu trúc ngắn gọn, giàu nhạc tính. Nhạc điệu là đặc thù quan trọng nhất của đồng dao, của những bài hát “ không có ý nghĩa có duyên ” này. Chủ yếu tổ chức triển khai theo nhịp chẵn, đồng dao đã tạo nên sự đều đặn, uyển chuyển về tiết tấu. Mặt khác, “ về cấu trúc thanh nhạc, đồng dao thuộc gam trưởng, âm giai thánh thót, dễ chắp cánh tâm hồn trẻ thơ bay cao ” ( 8 ) .

– Trong các bài đồng dao hay xuất hiện phép trùng lặp. Ví dụ:

Con vỏi, con voi
Cái vòi đi trước
Hai chân trước đi trước
Hai chân sau đi sau
Còn cái đuôi đi sau rốt
Tôi xin kể nốt
Cái chuyện con voi
Con vỏi, con voi …

Đây là kiểu kết cấu vòng tròn, một kiểu kết cấu có tác dụng tạo ra sự nối vòng cho các bài đồng dao, kéo dài nội dung tác phẩm cho đến khi kết thúc trò chơi, kết thúc lời trêu ghẹo của trẻ nhỏ.

( Nguồn tìm hiểu thêm : Bùi Thanh Truyền, Giáo trình văn học 1 )