Nguồn gốc của nhạc Bolero

Trong vòng nhiều thập niên, đã có một sự nhầm lẫn về nguồn gốc bolero. Tuy có cùng một tên gọi, nhưng chữ bolero lại biểu lộ hai điều khác hẳn nhau .

Điệu Bolero ở Tây Ban Nha

Trong vòng nhiều thập niên, đã có một sự nhầm lẫn về nguồn gốc bolero. Tuy có cùng một tên gọi, nhưng chữ bolero lại biểu lộ hai điều khác hẳn nhau .
Chữ bolero là một vũ điệu truyền thống cuội nguồn của Tây Ban Nha, khai sinh vào cuối thế kỷ XVIII. Còn tại Cuba, bolero là một phe phái âm nhạc sinh ra vào cuối thế kỷ XIX. Phạm trù và ngữ cảnh giúp cho ta phân biệt một bên là vũ điệu của vương triều Tây Ban Nha, còn bên kia là điệu nhạc dân gian đến từ Cuba. Tại Tây Ban Nha, người tiên phong định hình bolero như một điệu vũ hàn lâm là vũ sư Sebastián Lorenzo Cerezo .

Bolero là một vũ điệu truyền thống cuội nguồn thông dụng trong giới thượng lưu Tây Ban Nha
Nhờ ông Sebastián Lorenzo Cerezo mà vũ điệu bolero trở nên phổ cập dưới triều vua Charles đệ tam ( trị vì từ năm 1759 đến 1788 ). Theo những nhà nghiên cứu, về mặt ngữ vựng, bolero có lẽ rằng xuất phát từ chữ volero, biệt danh của vũ sư Tây Ban Nha do mỗi lần màn biểu diễn những điệu nhảy, ông thường lã lướt tung bay như thể gót chân tha thướt nhẹ nhàng không khi nào chạm đất .
Tuy cách viết độc lạ, nhưng trong tiếng Tây Ban Nha hai chữ b và v đều có lối phát âm y hệt như nhau. Và khi đem ra so sánh với thể điệu khiêu vũ bolero mà ta thường thấy giờ đây, thì vũ điệu hàn lâm theo nghi thức truyền thống lịch sử của Tây Ban Nha ít có tương quan gì với điệu nhảy cặp thời nay ( khiêu vũ xã hội ). Nói cho đúng mực, thì theo cách phân loại thời nay, người ta nhảy điệu rumba trên nền nhạc bolero .
Chữ bolero Open lần tiên phong vào năm 1794 trong quyển sách biên khảo về thẩm mỹ và nghệ thuật bolero trong vương triều Tây Ban Nha ‘ ’ La Bolerologia … en la corte de España ’ ’ của tác giả Juan Jasinto Rodríguez de Calderón. Năm năm sau ( 1799 ), đến phiên nhà nghiên cứu Juan Antonio Iza Zamácola phát hành một quyển sách khác nói về vũ điệu hàn lâm bolero. Cả hai tác giả đều chấp thuận đồng ý trên một điểm, bolero biến hóa từ vũ điệu seguidilla ( tiếng Pháp gọi là séguédille hoặc séquidille ), nguyên là một điệu nhảy truyền thống cuội nguồn có từ thế kỷ XVII của vùng Andalucia .
Bất cứ điệu vũ nào cũng cần có tiếng nhạc và người tiên phong sáng tác nhạc cho vũ điệu hàn lâm bolero là nghệ sĩ tây ban cầm cổ xưa Fernando Ferandiere ( 1740 – 1816 ), mở đường sau này cho tác giả Manuel de Falla ( 1876 – 1946 ), một trong bốn khuôn mặt Tứ Quý của làng nhạc Tây Ban Nha. Lối sáng tác này gợi hứng sau đó cho nhiều nhà soạn nhạc cổ xưa, nổi bật là Frederic Chopin ( 1810 – 1849 ) hay Maurice Ravel ( 1875 – 1937 ), mặc dầu những tác phẩm của họ dù mang tên là ‘ ’ bolero ’ ’ nhưng cũng chẳng ăn nhập gì với điệu nhạc bolero mà ta thường nghe thời nay .

Fernando Ferandiere nghệ sĩ guitar nổi tiếng của quốc tế nửa đầu thế kỷ XIX, một trong những khuôn mặt Tứ quý của nền Âm nhạc Tây Ban Nha

Nhạc Bolero ở Cuba

Nhạc Bolero sản sinh tại Cuba chính là những điệu nhạc mà ta thường nghe thấy lúc bấy giờ .

Nếu xét đơn thuần về thể loại âm nhạc, thì trường phái bolero nẩy sinh từ Cuba vào cuối thế kỷ XIX và hầu hết các nhà nghiên cứu đều cho rằng nó có cùng một cội nguồn với điệu nhạc trova, một thể loại ‘‘du ca’’ của Tây Ban Nha. Cha đẻ của dòng nhạc bolero Cubano là nhạc sĩ đàn ghi ta José Sánchez (1856 – 1918), mà nhiều người gọi một cách thân mật là Pepe Sánchez.

Pepe Sánchez ( cha đẻ nhạc Bolero ) và ban nhạc 5 thành viên của mình

Sinh trưởng tại Santiago de Cuba, José Pepe Sánchez xuất thân từ một gia đình nghèo, không được cho ăn học tới nơi tới chốn, cho nên ông chọn học nghề thợ may. Nhờ có năng khiếu âm nhạc và lỗ tai rất thính, ông tự học nhạc bằng cách mò mẫm chơi đàn, ông sáng tác rất nhiều ca khúc nhưng tất cả đều là chơi thuộc lòng, chứ không có bài nào được ghi chép một cách bài bản. Chính cũng vì vậy mà sau ngày ông qua đời, có rất nhiều bài hát bị lãng quên, do không được lưu trữ qua dàn bè, qua văn bản.

Theo nhà nghiên cứu Luis Antonio trong quyển sách nói về lịch sử của dòng nhạc bolero tại Cuba (Historia del bolero cubano), bản nhạc bolero đầu tiên trên thế giới ra đời vào năm 1883 do chính José Pepe Sánchez sáng tác mang tựa đề ‘’Me Entristeces, Mujer’’ mà sau này người ta thường hay gọi một cách ngắn gọn là ‘’Tristezas’’ (Những nỗi buồn).

Bản nhạc này được diễn lần đầu tiên vào giữa thập niên 1880 trong ban nhạc Santiagueros Trovadores Quintet, gồm tổng cộng là 5 thành viên, ngoài nhà sáng lập José Pepe Sánchez còn có tay đàn Emiliano Blez, Pepe Figarola và hai anh em nhạc sĩ Ferrer và Luis Felipe Bernabe Portes. Nhưng mãi đến gần nửa thế kỷ sau bài hát mới được ghi âm trên đĩa nhựa.

Bolero thịnh hành trên thế giới

Khai sinh từ Cuba, dòng nhạc bolero sau đó đã nhanh gọn lan tỏa ra quốc tế và bén rễ tại những vương quốc Nam Mỹ và ở vùng biển Caribê, tiêu biểu vượt trội nhất là Puerto Rico. Riêng tại Mêhicô, dòng nhạc bolero chính thức sinh ra vào đầu những năm 1920, thời mà những tác giả Trung Mỹ lao vào trào lưu sáng tác theo thể điệu này. Bản nhạc bolero tiên phong nổi tiếng trên khắp Nam Mỹ là bài Lágrimas Negras do nhạc sĩ Miguel Matamoros sáng tác vào năm 1929. Bản thứ nhì là bài El Manisero, ghi âm vào năm 1930, cả hai bài này phá kỷ lục số bán với hơn một triệu bản .

Xem thêm tại bài viết Sự phát triển và thịnh thành của nhạc Bolero tại Cuba

Còn trên toàn quốc tế bài bolero nổi tiếng tiên phong nhờ những phiên bản chuyển dời là nhạc phẩm Quiéreme Mucho của Gonzalo Roig sáng tác vào năm 1931, tức là một thập niên trước Besame Mucho của Consuelo Velázquez. Trước Besame Mucho cũng có nhạc phẩm Perfidia viết vào năm 1939, mà theo những nhà phê bình ghi lại một bước ngoặt trong cách soạn nhạc bolero, từ lối soạn cấu trúc cho đến cách đặt ca từ .

Gonzalo Roig người đưa nhạc bolero nổi tiếng quốc tế

Quiéreme Mucho – một bản đàn với guitar sưu tầm trên internet. Quiéreme Mucho là 1 trong 10 ca khúc bất hủ trên quốc tế. Tính đến nay đã có hơn 1000 phiên bản ghi âm ca khúc này

Nhờ đâu Bolero làm say đắm người nghe?

Sức mê hoặc của bolero không chỉ nằm trong giai điệu tình tứ ngọt ngào mà còn nằm trong nhịp điệu du dương lãng mạn, hoàn toàn có thể hoà quyện nuôi dưỡng nhiều dòng nhạc khác để cho sinh ra latin jazz, bolero són, bolero salsero, bolero ranchero … Một khi lên ngôi nhờ những bài hát như Besame Mucho ( 1941 ) và Historia de un Amor ( 1955 ) mỗi bài đều có hàng ngàn phiên bản ghi âm, dòng nhạc bolero trải qua một thời kỳ huy hoàng trong nhiều thập niên liền .

Ngôn từ đẹp, giai điệu buồn sâu lắng của Bolero khiến nó trở thành dòng nhạc được ưa thích trên quốc tế
Cho dù dòng nhạc bolero sau đó có phần thoái trào tùy theo thị hiếu của khán thính giả, nhưng điệu nhạc bolero của người La Tinh vẫn liên tục làm cho bao tâm hồn nhức nhối suy ngẫm, bao trái tim thổn thức say đắm, bất kể những thăng trầm của dòng đời tháng năm .
Nguồn tìm hiểu thêm : http://vi.rfi.fr