Giọng song song, giọng cùng tên, giọng trùng – http://139.180.218.5

3. Âm nhạc với trẻ thơ

4.5. Giọng song song, giọng cùng tên, giọng trùng

4.5.1. Giọng song song
Các giọng trưởng và thứ có số dấu hóa theo khóa giống nhau gọi là những giọng song song. Các giọng song song có những thành phần âm thanh giống nhau do vậy, ựây là quan hệ họ hàng gần nhất. Nói cách khác, một giọng trưởng và một giọng thứ trong hình thức tự nhiên, cùng sử dụng những âm giống nhau là hai giọng song song .
Vắ dụ : C-dur và a-moll là hai giọng song song .

Âm chủ của giọng trưởng cao hơn âm chủ của thứ song song một quãng 3 thứ.
Vì vậy, khi có một giọng trưởng ta có thể dễ dàng tìm ra một giọng thứ song song với
nó (Son trưởng – mi thứ; La trưởng – Pha thứ; Xi giáng trưởng – Son thứ…)

4.5.2. Giọng cùng tên
Một giọng trưởng và một giọng thứ có cùng một âm chủ là hai giọng cùng tên .
Vắ dụ : Giọng A-dur và giọng a-moll là hai giọng cùng tên có cùng âm chủ ( la ), có bậc I, II, IV, V giống nhau nhưng khác ựiệu tắnh, tắnh chất và sắc tố .
Giọng C-dur và c-moll là hai giọng cùng tên có cùng âm chủ ( ựô ), những âm bậc I, II, IV, V giống nhau nhưng khác nhau về ựiệu tắnh, sắc tố và tắnh chất .
4.6. điệu thức trong âm nhạc dân tộc bản địa
Trong dân ca nhạc cổ Nước Ta, ựiệu thức ựược sử dụng thường không phải là ựiệu thức 7 âm mà là ựiệu thức 5 âm, có khi cũng là 3 – 4 âm. Các ựiệu thức 5 âm ựược những dân tộc bản địa Nước Ta sử dụng là loại ựiệu thức 5 âm thường thì và cũng ựược sử dụng trong âm nhạc nhiều nước khác trên quốc tế .
Năm âm của những mạng lưới hệ thống này ở Nước Ta từ thời Hậu Lê ựã ựược gọi tên với khoảng cách ựộ cao giữa những âm là :
4.6.1 điệu thức Cung – Giọng mẫu là đô cung
4.6.2 điệu thức Thương – Giọng mẫu là Rê thương
4.6.3 điệu thức Giốc – Giọng mẫu là Mi giốc
4.6.5 điệu thức Vũ – Giọng mẫu là La vũ
* Lưu ý :
– Ở ựiệu thức Cung có ựủ những âm hình thành một hợp âm ba chủ là một hợp âm ba trưởng, ựiệu thức này có sắc tố của ựiệu trưởng tự nhiên .
Vì vậy hoàn toàn có thể coi ựiệu thức này như ựiệu trưởng tự nhiên nhưng không dùng những bậc IV và VII.
– Với âm gốc có tắnh chất âm chủ, cũng có ựủ những âm hợp thành một hợp âm ba trên bậc chủ là một hợp âm ba thứ, ựiệu thức này có sắc tố của thứ tự nhiên. Cũng hoàn toàn có thể coi ựây là ựiệu thức thứ tự nhiên nhưng không dùng những bậc II Và VI
– Về mặt ký âm, những bản nhạc viết ở ựiệu thức 5 âm vẫn sử dụng hoá biểu của giọng trưởng, thứ cùng âm chủ nếu ựược viết ở ựiệu cung hoặc ựiệu thương. Hoặc không ghi hoá biểu mà chỉ ghi dấu hoá tại bậc cần hoá còn những bậc không dùng thì không ghi .
hầu hết những tác phẩm âm nhạc dân tộc bản địa, những bài hát dân ca ựều ựược viết ở loại ựiệu thức 5 âm .
Vắ dụ :
CÒ LẢ

Thang âm của bài
Vắ dụ :
GÀ GÁY
Thang âm của bài
4.7. Xác ựịnh giọng, chuyển giọng, dịch giọng 4.7.1. Xác ựịnh giọng 4.7.1. Xác ựịnh giọng
Muốn xác ựịnh giọng của một bản nhạc hay một ựoạn nhạc, ta phải địa thế căn cứ vào 1 số ít yếu tố sau :
– Căn cứ vào số lượng dấu hoá theo khoá ( hoá biểu ) ựể xác ựịnh bản nhạc ựược viết ở một trong hai giọng song song. Với những tác phẩm thuộc những ựiệu thức dân tộc bản địa cần thận trọng hơn .
– Các dấu hoá không bình thường của bản nhạc hay ựoạn nhạc ựó cho ta biết chắnh xác bản nhạc ựược viết ở hình thức hoà âm hay giai ựiệu .
– Cấu trúc của giai ựiệu ( cách thực thi giai ựiệu ). Nếu bản nhạc có giai ựiệu về kết không phải là âm chủ, hợp âm kết cũng không phải là hợp âm ba chủ, cần quan tâm ựến cách thực thi giai ựiệu khi về kết .
– Âm kết thúc của bản nhạc hay ựoạn nhạc ựó ( thường thì, âm mở ựầu và âm kết thúc của bản nhạc là âm chủ. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp không phải như vậy, nhất là ựối với nhiều bài dân ca ) .
* Xác ựịnh giọng bài hát sau :
CHÚC MỪNG

Bản nhạc có hoá biểu 1 dấu giáng cho biết 2 giọng : F-dur và d-moll .
Bản nhạc không Open dấu hoá không bình thường và giai ựiệu triển khai dạng làn sóng với sự Open của nhiều những âm rê, fa, la là những âm ổn ựịnh của giọng d-moll .
Âm kết thúc của bản nhạc là nốt rê
4.7.2. Chuyển giọng
Chuyển giọng là một bản nhạc hay một ựoạn nhạc ựược bắt ựầu bằng một giọng sau ựó lại chuyển sang một giọng khác và kết thúc bản nhạc hay ựoạn nhạc ựó ở một giọng mới. Có hai hình thức chuyển giọng :
– Chuyển giọng tạm : âm nhạc từ giọng chắnh chuyển sang giọng khác trong những nét nhạc ngắn rồi lại quay trở lại ngay giọng chắnh .
Vắ dụ : Bài hát Em là bông hồng nhỏ của Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết ở giọng G-dur, chuyển giọng tạm về D-dur một thời hạn ngắn rồi lại trở lại với giọng chắnh .
EM LÀ BÔNG HỒNG NHỎ ( trắch )

– Chuyển giọng hẳn : đây là hình thức chuyển giọng xảy ra cùng với sự kết thúc một cấu trúc âm nhạc. Cùng với sự thay ựổi hoá biểu, âm nhạc chuyển hẳn sang một cấu trúc mới một bộ phận mới ở một giọng mới và sẽ kết thúc ở giọng mới ựó. Hoặc phần tăng trưởng chuyển hẳn sang giọng mới, khi kết thúc lại quay về giọng chủ .
Vắ dụ :
QUÊ HƯƠNG
Bài hát ỘQuê hươngỘ Nhạc : Giáp Văn Thạch ; Lời : Thơ đỗ Trung Quân. Mở ựầu viết ở giọng a-moll ( từ ô nhịp 1 ựến ô nhịp 17 ), phần tăng trưởng chuyển hẳn sang giọng A-dur ( từ ô nhịp 18 ựến ô nhịp 25 ), phần kết ( tái hiện ) tác phẩm lại quay trở lại giọng a-moll và kết ở giọng a-moll ( từ ô nhịp 26 cho tới cuối tác phẩm ) .
4.7.3. Dịch giọng
Dịch giọng là chuyển một giai ựiệu từ giọng này sang giọng khác cho tương thích với tầm cữ giọng hát hoặc nhạc cụ của mình .
Có ba cách dịch giọng chắnh :
4.7.3. 1 Dịch giọng theo quãng ựã xác ựịnh. Tiến hành theo những bước sau : – Xác ựịnh âm chủ của giọng cũ .
– Xác ựịnh âm chủ giọng mới ( ựịnh chuyển ựến ) .
– Xác ựịnh quãng cách giữa giọng cũ và giọng mới ( quãng ựi lên hay ựi xuống ). – Viết hoá biểu cho tương thích với giọng mới .
– Di chuyển hàng loạt số nốt theo quãng cách ựã xác ựịnh trên cơ sở giữ nguyên trường ựộ và những yếu tố sắc thái khác .
Vắ dụ : Dịch giọng câu nhạc sau sang giọng h-moll
Câu nhạc này ựược viết ở giọng d-moll, khi chuyển sang giọng h-moll sẽ có khoảng cách là một quãng 3 theo hướng ựi xuống. Giọng h-moll có hoá biểu 2 dấu thăng. Di chuyển hàng loạt số nốt theo quãng ba ựi xuống ta sẽ ựược câu nhạc mới viết ở giọng h – moll
* Dịch giọng bản nhạc sau sang giọng D-dur
TRÊN CON đƯỜNG đẾN TRƯỜNG
Vừa phải Ngô Mạnh Thu
4.7.3. 2 Dịch giọng nửa cung cromatic ựi lên hoặc ựi xuống :
Dịch giọng theo cách này những nốt nhạc giữ nguyên, chỉ thay ựổi dấu hoá theo khoá, nếu có dấu hoá không bình thường sẽ phải thay ựổi cho tương thích với hoá biểu mới .
Vắ dụ : Dịch giọng ựoạn nhạc sau sang giọng Des-dur TẤM ẢNH BÁC HỒ ( Trắch )
Mộng lân
Bản nhạc dưới viết ở giọng D-dur khi dịch sang giọng Des-dur chỉ cần thay ựổi sang hoá biểu mới có 5 dấu giáng, còn lại những nốt trọn vẹn giữ nguyên không thay ựổi. Như vậy ta có bản nhạc mới viết ở giọng Des-dur .
TẤM ẢNH BÁC HỒ ( trắch )
Mộng Lân

4.7.3.3 Dịch giọng bằng cách ựổi khoá nhạc: Là phương pháp dịch giọng ắt dùng ựến.
Cần thực hiện theo từng bước: Sau khi xác ựịnh giọng của bản nhạc chắnh và giọng
mới ựịnh dịch sang với hoá biểu mới của nó, tìm khoá cho thắch hợp ựể các nốt nhạc
giữ nguyên vị trắ trên khuông, không cần thay ựổi, chú ý các dấu hoá bất thường.

Chương 5 HỢP ÂM 5.1. Khái niệm
Sự phối hợp cùng một lúc 3 âm thanh trở lên theo một quy luật nhất ựịnh gọi là hợp âm .
Các âm thanh của hợp âm hoàn toàn có thể ựược sắp xếp theo nhiều cách, nhưng phổ cập nhất là cách xếp quãng 3 .
Sự tích hợp những âm thanh thành những chồng âm và link chúng theo những quy tắc nhất ựịnh gọi là hòa âm. Hòa âm giúp cho biểu lộ nội dung của âm nhạc ựầy ựủ hơn .
Có nhiều dạng hợp âm ba, những dạng hợp âm ba nhờ vào vào thứ tự sắp xếp những quãng 3 trong hợp âm .
5.2. Hợp âm 3
Hợp âm ba là một hợp âm có 3 âm ựược sắp xếp theo quãng 3. Trong những hợp âm ựều có một âm nằm dưới cùng mà từ ựó những âm hoàn toàn có thể chồng lên thành những quãng 3, âm ựó là âm gốc. Âm gốc còn gọi là âm 1, những âm tiếp theo ựược gọi là âm 3 ,
âm 5
Vắ dụ :
Các âm của một hợp âm hoàn toàn có thể không sắp xếp theo thứ tự từ dưới lên, nhưng tên của chúng không thay ựổi .
Hợp âm ựược gọi tên bằng âm gốc với tắnh chất của nó .
Có bốn dạng hợp âm ba ựược tạo thành từ quãng ba trưởng và ba thứ .
5.2.1. Hợp âm 3 trưởng ( hợp âm trưởng )
Hợp âm ba trưởng là hợp âm ba có âm gốc với âm 3 là một quãng 3 trưởng, âm 3 với âm 5 là một quãng 3 thứ, âm 1 với âm 5 là một quãng 5 ựúng .
Hợp âm ba trưởng là hợp âm thuận. Hợp âm ba trưởng ựược ký hiệu bằng vần âm tên âm gốc viết hoa .
Vắ dụ :
5.2.2. Hợp âm 3 thứ ( hợp âm thứ )
Hợp âm ba thứ là hợp âm âm ba có âm gốc với âm 3 tạo thành quãng 3 thứ, âm 3 và âm 5 tạo thành một quãng 3 trưởng, âm 1 với âm 5 là một quãng 5 ựúng .
Hợp âm ba thứ là hợp âm thuận. Hợp âm ba thứ ựược ký hiệu bằng vần âm tên âm gốc viết hoa với chữ ỘmỢ ( viết tắt của chữ moll ) .
Vắ dụ :
5.2.3. Hợp âm 3 tăng ( hợp âm 5 tăng ) .
Hợp âm ba tăng là hợp âm gồm hai quãng 3 ựều là quãng 3 trưởng, hai âm ngoài cùng là một quãng 5 tăng. Vì vậy, hợp âm này ựược gọi là hợp âm năm tăng và ựược ký hiệu là : 5 +
Vắ dụ :
5.2.4. Hợp âm 3 giảm ( hợp âm 5 giảm )
Hợp âm ba giảm là hợp âm gồm hai quãng 3 ựều là quãng 3 thứ, hai âm ngoài cùng là một quãng 5 giảm, do ựó còn gọi là hợp âm năm giảm và ựược ký hiệu là : 5 –
Vắ dụ :
5.2.5. Các thể ựảo của hợp âm .
Một hợp âm không còn ở thể nguyên vị hoặc thể gốc khi âm gốc không ựược dùng làm âm trầm thì hợp âm ựược coi là ở thể ựảo .
Ở hợp âm ba có 3 âm nên ngoài thể gốc còn có hai thể ựảo :
– Thể ựảo một của hợp âm ba : Khi âm gốc của một hợp âm chuyển lên một quãng 8, âm 3 trở thành âm thấp nhất ựó là thể ựảo một của hợp âm gọi là hợp âm 6. Tên gọi như vậy là theo quãng tạo thành từ âm thấp nhất của hợp âm với âm 1, ký hiệu bằng số 6 ghi sau vần âm tên hợp âm .
Vắ dụ :
– Thể ựảo hai của hợp âm ba : Khi âm 1 và âm 3 chuyển lên quãng 8, âm 5 nằm dưới bè trầm là thể ựảo hai, thể ựảo hai gọi là hợp âm bốn sáu. Tên gọi như vậy là theo quãng giữa bè trầm với âm 1 và quãng giữa hai âm ngoài
Ký hiệu
4
6 ghi sau vần âm tên hợp âm
5.3. Các hợp âm 3 chắnh, hợp âm 3 phụ5. 3.1. Các hợp âm 3 chắnh. 5.3.1. Các hợp âm 3 chắnh .
Trên tổng thể những bậc của một giọng trưởng hay một giọng thứ ta hoàn toàn có thể xây dựng những hợp âm ba .
Trên giọng đô trưởng, những hợp âm ba ựược kiến thiết xây dựng trên ba bậc chắnh của giọng ( bậc I, bậc III, bậc V ) ựược gọi là hợp âm ba chắnh, vì chúng tiêu biểu vượt trội cho ựiệu thức trưởng nhiều hơn những hợp âm khác. Các hợp âm này là những hợp âm ba chắnh và ựều là hợp âm trưởng, ký hiệu bằng vần âm in hoa
– Hợp âm ba ở bậc I gọi là hợp âm chủ. Ký hiệu T – Hợp âm ba ở bậc IV gọi là hợp âm hạ át. Ký hiệu S – Hợp âm ba ở bậc V gọi là hợp âm át. Kắ hiệu D
Vắ dụ : Giọng C-dur
Ta cũng hoàn toàn có thể lập những hợp âm ba trên những bậc của một giọng thứ tự nhiên. Khác với giọng trưởng, hợp âm ba kiến thiết xây dựng trên những bậc chắnh của giọng thứ ựều là những hợp âm thứ và ký hiệu bằng vần âm thường :
– Hợp âm ba ở bậc I gọi là hợp âm chủ. Ký hiệu t – Hợp âm ba ở bậc IV gọi là hợp âm hạ át. Ký hiệu s – Hợp âm ba ở bậc V gọi là hợp âm át. Kắ hiệu d
Vắ dụ : Giọng a-moll
Trong giọng trưởng hòa thanh do bậc VI bị hạ thấp vì vậy hợp âm hạ át là hợp âm thứ .
Vắ dụ : Giọng C-dur hòa thanh
Trong giọng thứ hòa thanh, do bậc VII tăng lên nửa cung nên hợp âm át là hợp âm trưởng .
5.3.2. Các hợp âm 3 phụ
Ngoài những hợp âm ba chắnh, những hợp âm ba thiết kế xây dựng trên những bậc khác của ựiệu thức ựều gọi là hợp âm ba phụ. đó là cách kiến thiết xây dựng trên những bậc II, bậc III, bậc VI và bậc VII.
Hợp âm phụ bậc II có ký hiệu : SII ( sII ) Hợp âm phụ bậc III có ký hiệu : DTIII ( dtIII ) Hợp âm phụ bậc VI có ký hiệu : TSVI ( tsVI ) Hợp âm phụ bậc VII có ký hiệu : DVII ( dVII )
Vắ dụ : giọng C-dur tự nhiên
Trong những giọng thứ những hợp âm cũng ựược gọi theo cách trên, chỉ khác là ựều dùng vần âm thường .
Vắ dụ : Giọng a-moll tự nhiên
Các hợp âm ba phụ cũng có hai thể ựảo như những hợp âm ba chắnh .
5.4. Hợp âm 7 5.4.1. Hợp âm 7
Trên tổng thể những hợp âm ba của một giọng, nếu ta chồng lên thêm một quãng ba, ta sẽ có mạng lưới hệ thống gồm 4 âm gọi là những hợp âm bảy. Gọi là hợp âm bảy vì giữa hai âm ngoài cùng của hợp âm là một quãng 7 .
Có nhiều loại hợp âm bảy khác nhau tuỳ theo cách sắp xếp những quãng ba trong những hợp âm ựó. Hợp âm bảy ựược dùng phổ cập nhất là hợp âm bảy thiết kế xây dựng trên bậc V của ựiệu thức, gọi là hợp âm bảy át .
5.4.2. Hợp âm 7 át
Hợp âm bảy át gồm có hợp âm ba trưởng chồng thêm quãng ba thứ. Do vậy, ở giọng thứ khi kiến thiết xây dựng hợp âm bảy át phải dùng hợp âm bậc V của ựiệu thức hoà thanh .
Vắ dụ :
Ký hiệu của hợp âm bảy át : V7 hay D7 .
Tên gọi những âm trong hợp âm bảy át tắnh từ âm gốc lên gồm : âm1 ( âm gốc ), âm 3, âm 5 và âm 7 .
Tên của những âm không thay ựổi khi thay ựổi vị trắ những âm trong hợp âm. Hợp âm bảy, ngoài thể cơ bản ( thể gốc ) còn có 3 thể ựảo .
Thể ựảo 1 : Âm 1 chuyển lên một quãng 8, âm 3 nằm ở bè trầm. Gọi là hợp âm năm sáu. Ký hiệu : D
56
Thể ựảo 2 : Âm 1 và âm 3 chuyển lên quãng 8, âm 5 nằm dưới bè trầm. Gọi là hợp âm ba bốn. Ký hiệu : V 3 4 D 3 4
Thể ựảo 3 : Âm 1, âm 3 và âm 5 chuyển lên quãng 8. Âm 7 nằm ở bè trầm. Gọi là hợp âm hai .
Ký hiệu : V2 D2

Vắ dụ: Giọng C-dur tự nhiên

Hợp âm bảy át là hợp âm nghịch vì trong thành phần của hợp âm chứa 2 quãng nghịch là quãng 7 thứ và quãng 5 giảm .
Hợp âm bảy át và thành viên ựảo của nó ựòi hỏi phải xử lý vào những hợp âm thuận theo nguyên tắc những âm không ổn ựịnh của hợp âm bảy át hút về âm ổn ựịnh của hợp âm chủ .