GIS là gì? Ứng dụng GIS trong các ngành – Ứng dụng GIS

GIS là gì? Nhiều người đang, đã và sẽ làm ngành này nhưng có thể chưa biết nhiều về những khái niệm về GIS, cũng như lịch sử ra đời và ứng dụng GIS trong các ngành hiện tại. Sử phát triển của GIS được xem là biết tiến mới trong quản lý không gian và thuộc tính với nhiều phần mềm xuất hiện, những bài toán khó đã được giải.

1. GIS là gì? Sự ra đời của ngành GIS

Hệ thống thông tin địa lý GIS (viết tắt của cụm từ tiếng Anh Geographic Information Systems) là một công cụ tập hợp những quy trình dựa trên máy tính để lập bản đồ, lưu trữ và thao tác dữ liệu địa lý, phân tích các sự vật hiện tượng thực trên trái đất, dự đoán tác động và hoạch định chiến lược.Thuật ngữ này được biết đến từ những năm 60 của thế kỉ 20 và Giáo sư Roger Tomlinson được cả thế giới công nhận là cha đẻ của GIS

Một tập hợp có tổ chức của phần cứng, phần mềm, cơ sở dữ liệu và con người được thiết kế để thu nhận, lưu trữ, cập nhật, thao tác phân tích làm mô hình và hiển thị tất cả các dạng thông tin địa lý có quan hệ không gian nhằm giải quyết các vấn đề về quản lý và quy hoạch.

GIS sẽ làm thay đổi đáng kể tốc độ mà thông tin địa lý được sản xuất, cập nhật và phân phối. GIS cũng làm thay đổi phương pháp phân tích dữ liệu địa lý, hai ưu điểm quan trọng của GIS so với bản đồ giấy là:

• Dễ dàng cập nhật thông tin không gian.
• Tổng hợp hiệu quả nhiều tập hợp dữ liệu thành một cơ sở dữ liệu kết hợp.

GIS lưu giữ thông tin về quốc tế thực dưới dạng tập hợp những lớp chuyên đề hoàn toàn có thể link với nhau nhờ những đặc thù địa lý. Điều này đơn thuần nhưng vô cùng quan trọng và là một công cụ đa năng đã được chứng tỏ là rất có giá trị trong việc xử lý nhiều yếu tố thực tiễn, từ thiết lập tuyến đường phân phối của những chuyến xe, đến lập báo cáo giải trình cụ thể cho những ứng dụng quy hoạch, hay mô phỏng sự lưu thông khí quyển toàn thế giới .
Tham khảo địa lý những thông tin địa lý hoặc chứa những tìm hiểu thêm địa lý hiện ( ví dụ điển hình như kinh độ, vĩ độ hoặc toạ độ lưới vương quốc ), hoặc chứa những tìm hiểu thêm địa lý ẩn ( như địa chỉ, mã bưu điện, tên vùng tìm hiểu dân số, bộ định danh những khu vực rừng hoặc tên đường ). Mã hoá địa lý là quy trình tự động hóa thường được dùng để tạo ra những tìm hiểu thêm địa lý hiện ( vị trí bội ) từ những tìm hiểu thêm địa lý ẩn ( là những miêu tả, như địa chỉ ). Các tìm hiểu thêm địa lý cho phép xác định đối tượng người tiêu dùng ( như khu vực rừng hay khu vực thương mại ) và sự kiện ( như động đất ) trên mặt phẳng quả đất Giao hàng mục tiêu nghiên cứu và phân tích .
Hệ thống thông tin địa lý thao tác với hai dạng quy mô tài liệu địa lý khác nhau về cơ bản – quy mô vector và quy mô raster. Trong quy mô vector, thông tin về điểm, đường và vùng được mã hoá và lưu dưới dạng tập hợp những toạ độ x, y. Vị trí của đối tượng người tiêu dùng điểm, như lỗ khoan, hoàn toàn có thể được màn biểu diễn bởi một toạ độ đơn x, y. Đối tượng dạng đường, như đường giao thông vận tải, sông suối, hoàn toàn có thể được lưu dưới dạng tập hợp những toạ độ điểm. Đối tượng dạng vùng, như khu vực kinh doanh hay vùng lưu vực sông, được lưu như một vòng khép kín của những điểm toạ độ .

Mô hình vector rất hữu ích đối với việc mô tả các đối tượng riêng biệt, nhưng kém hiệu quả hơn trong miêu tả các đối tượng có sự chuyển đổi liên tục như kiểu đất hoặc chi phí ước tính cho các bệnh viện. Mô hình raster ddược phát triển cho mô phỏng các đối tượng liên tục như vậy. Một ảnh raster là một tập hợp các ô lưới. Cả mô hình vector và raster đều được dùng để lưu dữ liệu địa lý với nhưng ưu điểm, nhược điểm riêng, Các hệ GIS hiện đại có khả năng quản lý cả hai mô hình này.

Những khái niệm về GIS

Có rất nhiều định nghĩa về “ mạng lưới hệ thống thông tin địa lý ”, ở đây chúng tôi xin đuợc nêu ra một số ít khái niệm về GIS như sau :

Khái niệm GIS? Định nghĩa GIS là gì?

Theo Ducker(1979) định nghĩa: ”GIS là một truờng hợp đặc biệt của hệ thống thông tin ở đó cơ sở dữ liệu bao gồm sự quan sát các đặc trưng phân bố không gian, các hoạt động sự kiện có thể được xác định trong khoảng không như đường, điểm, vùng”.

Theo Goodchild ( 1985 ) là một mạng lưới hệ thống sử dụng cơ sở tài liệu để vấn đáp những câu hỏi về thực chất địa lý của những thực thể địa lý .

Theo Burrough (1986) định nghĩa: “GIS là một công cụ mạnh dùng để lưu trữ và truy vấn, biến đổi và hiển thị dữ liệu không gian từ thế giới thực cho những mục tiêu khác nhau”

Theo Aronoff (1993) định nghĩa: “GIS là một hệ thống gồm các chức năng: Nhập dữ liệu, quản lý và lưu trữ dữ liệu, phân tích dữ liệu, xuất dữ liệu”.

Qua các định nghĩa trên, chúng ta nhận ra rằng GIS là một hệ thống máy tính và các thiết bị ngoại vi dùng để nhập, lưu trữ, truy vấn, xử lý, phân tích và hiển thị hoặc xuất dữ liệu. Cơ sở dữ liệu của GIS chứa dữ liệu của các đối tuợng, các hoạt động, các sự kiện phân bố theo không gian và thời gian.

Tóm lại, hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information systems – GIS) đuợc định nghĩa như là một hệ thống thông tin mà nó sử dụng dữ liệu đầu vào, các thao tác phân tích, cơ sở dữ liệu đầu ra liên quan về mặt địa lý không gian (Geographically of geospatial) nhằm trợ giúp việc thu nhận, lưu trữ, quản lý, xử lý, phân tích và hiển thị các thông tin không gian từ thế giới thực để giải quyết các vấn đề tổng hợp thông tin cho các mục đích của con người đặt ra, chẳng hạn như: để hỗ trợ việc ra quyết định cho việc quy hoạch (Planning) và quản lý (Management) sử dụng đất (Land use), tài nguyên thiên nhiên (Natural resources), môi truờng (Environment), giao thông (Transpostatinon), dễ dàng cho việc quy hoạch phát triển đô  thị và những việc lưu trữ dữ liệu hành chính.

Hệ thống thông tin địa lý hoàn toàn có thể là một mạng lưới hệ thống thông tin lớn chạy trên máy tính MINI. Nó hoàn toàn có thể tiềm ẩn những tính năng AM / FM ( Automated Mapping / Facilities Mapping, tự động hóa map / phuơng tiện thuận tiện xây dựng map ) .

2. Nội dung cơ sở dữ liệu nền GIS

2.1. Cơ sở dữ liệu nền GIS

Cơ sở dữ liệu nền GIS là cơ sở dữ liệu mà những lĩnh vực trong công tác quản lý tài nguyên môi trường cần đến nó và sử dụng chúng. Cơ sở dữ liệu nền GIS là phần giao của từng cơ sở dữ liệu trong công tác quản lý tài nguyên môi trường. Cơ sở dữ liệu nền GIS bao gồm 2 phần

• Cơ sở dữ liệu không gian (bản đồ nền)
• Cơ sở dữ liệu thuộc tính chung

2.2. Bản đồ nền

Bản đồ nền là bản đồ chỉ bao gồm yếu tố nền cơ sở địa lý. Nó là cơ sở để xác định vị trí địa lý của các đối tượng trong dữ liệu chuyên nghành. Nền cơ sở địa lý của bản đồ là tập hợp những yếu tố thuỷ văn, giao thông, dân cư, biên giới quốc gia, địa giới hành chính, địa danh và địa hình để làm cơ sở thể hiện cách nội dung khác trên bản đồ

Bản đồ nền được phân thành 2 nhóm : map địa lý chung và địa lý chuyên đề .
Bản đồ địa lý chung là map bộc lộ mọi đối tượng người dùng, hiện tượng kỳ lạ địa lý của mặt phẳng toàn cầu, gồm có không thiếu những đối tượng người dùng và hiện tượng kỳ lạ kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, xã hội như thủy văn, địa hình, thực vật, đất đai, dân cư, giao thông vận tải, công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp văn hóa truyền thống, hành chính-chính trị. Tùy thuộc tỷ suất map mà mức độ nội dung map địa lý chung hoàn toàn có thể cụ thể hoặc ít cụ thể hơn, nhưng về nguyên tắc thì map địa lý chung đều bộc lộ mọi đối tượng người tiêu dùng, hiện tượng kỳ lạ với cùng mức độ cụ thể, nghĩa là không chú trọng yếu tố này hay xem nhẹ yếu tố kia khi xét map ở một tỉ lệ nhất định
Trên map địa lý chuyên đề có sự phân loại nội dung chính và nội dung phụ. Nội dung chính là nội dung map chuyên đề, còn nội dung phụ là cơ sở những yếu tố địa lý hay còn gọi là map nền. Nếu chỉ có nội dung chuyên đề không thì không hề tạo thành map chuyên đề, vì map chuyên đề biểu lộ nội dung tinh lọc trong mối quan hệ tương hỗ với những yếu tố khác của cảnh sắc thiên nhiên và môi trường địa lý. Cho nên map chuyên đề được kiến thiết xây dựng dựa trên nội dung chuyên đề bộc lộ trên map nền. Như vậy việc thiết kế xây dựng cơ sở tài liệu map nền là một trong những tiến trình quan trọng trong việc xây dựng map chuyên đề .

3. Ứng dụng của GIS trong các ngành

Vì GIS được thiết kế như một hệ thống chung để quản lý dữ liệu không gian, nó có rất nhiều ứng dụng trong việc phát triển đô thị và môi trường tự nhiên như là: quy hoạch đô thị, quản lý nhân lực, nông nghiệp, điều hành hệ thống công ích, lộ trình, nhân khẩu, bản đồ, giám sát vùng biển, cứu hoả và bệnh tật. Trong phần lớn lĩnh vực này, GIS đóng vai trò như là một công cụ hỗ trợ quyết định cho việc lập kế hoạch hoạt động.

3.1 Ứng dụng GIS trong Môi trường

Theo những chuyên gia GIS kinh nghiệm nhất thì có rất nhiều ứng dụng đã phát triển trong những tổ chức quan tâm đến môi trường. Với mức đơn giản nhất thì người dùng sử dụng GIS để đánh giá môi trường, ví dụ như vị trí và thuộc tính của cây rừng.Ứng dụng GIS với mức phức tạp hơn là dùng khả năng phân tích của GIS để mô hình hóa các tiến trình xói mòn đất sư lan truyền ô nhiễm trong môi trường khí hay nước, hoặc sự phản ứng của một lưu vực sông dưới sự ảnh hưởng của một trận mưa lớn. Nếu những dữ liệu thu thập gắn liền với đối tượng vùng và ứng dụng sử dụng các chức năng phân tích phức tạp thì mô hình dữ liệu dạng ảnh (raster) có khuynh hướng chiếm ưu thế.

3.2. Ứng dụng GIS trong Khí tượng thuỷ văn

Trong lĩnh vực này GIS được dùng như là một hệ thống đáp ứng nhanh, phục vụ chống thiên tai như lũ quét ở vùng hạ lưu, xác định tâm bão, dự đoán các luồng chảy, xác định mức độ ngập lụt, từ đó đưa ra các biện pháp phòng chống kịp thời… vì những ứng dụng này mang tính phân tích phức tạp nên mô hình dữ liệu không gian dạng ảnh (raster) chiếm ưu thế

3.3. Ứng dụng GIS trong Nông nghiệp, quản lý đất đai

Những ứng dụng đặc trưng : Giám sát thu hoạch, mạng lưới hệ thống quản trị đất đai, dự báo về hàng hoá, điều tra và nghiên cứu về đất trồng, kế hoạch tưới tiêu, kiểm tra nguồn nước .

3.4. Ứng dụng GIS trong Dịch vụ tài chính

GIS được sử dụng trong lĩnh vực dịch vụ tài chính tương tự như là một ứng dụng đơn lẻ. Nó đã từng được áp dụng cho việc xác định vị trí những chi nhánh mới của Ngân hàng. Hiện nay việc sử dụng GIS đang tăng lên trong lĩnh vực này, nó là một công cụ đánh giá rủi ro và mục đích bảo hiểm, xác định với độ chính xác cao hơn những khu vực có độ rủi ro lớn nhất hay thấp nhất. Lĩnh vực này đòi hỏi những dữ liệu cơ sở khác nhau như là hình thức vi phạm luật pháp, địa chất học, thời tiết và giá trị tài sản

3.5. Ứng dụng GIS trong Y tế

Ngoại trừ những ứng dụng đánh gía, quản lý mà GIS hay được dùng, GIS còn có thể áp dụng trong lĩnh vực y tế. Ví dụ như, nó chỉ ra được lộ trình nhanh nhất giữa vị trí hiện tại của xe cấp cứu và bệnh nhân cần cấp cứu, dựa trên cơ sở dữ liệu giao thông. GIS cũng có thể được sử dụng như là một công cụ nghiên cứu dịch bệnh để phân tích nguyên nhân bộc phát và lây lan bệnh tật trong cộng đồng.

3.6. Ứng dụng GIS cho Chính quyền địa phương

Chính quyền địa phương là một trong những lĩnh vực ứng dụng rộng lớn nhất của GIS, bởi vì đây là một tổ chức sử dụng dữ liệu không gian nhiều nhất. Tất cả các cơ quan của chính quyền địa phương có thể có lợi từ GIS. GIS có thể được sử dụng trong việc tìm kiếm và quản lý thửa đất, thay thế cho việc hồ sơ giấy tờ hiện hành. Nhà cầm quyền địa phương cũng có thể sử dụng GIS trong việc bảo dưỡng nhà cửa và đường giao thông. GIS còn được sử dụng trong các trung tâm điều khiển và quản lý các tình huống khẩn cấp.

3.7. Ứng dụng GIS trong thị trường Bán lẻ

Phần lớn siêu thị vùng ngoại ô được xác định vị trí với sự trợ giúp của GIS. GIS thường lưu trữ những dữ liệu về kinh tế-xã hội của khách hàng trong một vùng nào đó. Một vùng thích hợp cho việc xây dựng môt siêu thị có thể được tính toán bởi thời gian đi đến siêu thị, và mô hình hoá ảnh hưởng của những siêu thị cạnh tranh. GIS cũng được dùng cho việc quản lý tài sản và tìm đường phân phối hàng ngắn nhất.

3.8. Ứng dụng GIS trong Giao thông

GIS có khả năng ứng dụng đáng kể trong lĩnh vực vận tải. Việc lập kế hoạch và duy trì cở sở hạ tầng giao thông rõ ràng là một ứng dụng thiết thực, nhưng giờ đây có sự quan tâm đến một lĩnh vực mới là ứng dụng định vị trong vận tải hàng hải, và hải đồ điện tử. Loại hình đặc trưng này đòi hỏi sự hỗ trợ của GIS.

3.9. Ứng dụng GIS cho Các dịch vụ điện, nước, gas, điện thoại…

Những công ty trong lĩnh vực này là những người dùng GIS linh hoạt nhất, GIS được dùng để xây dựng những cơ sở dữ liệu là cái thường là nhân tố của chiến lược công nghệ thông tin của các công ty trong lĩnh vự này. Dữ liệu vecto thường được dùng trong các lĩnh vực này. những ứng dụng lớn nhất trong lĩnh vực này là Automated Mapping và Facility Management (AM-FM). AM-FM được dùng để quản lý các đặc điểm và vị trí của các cáp, valve… Những ứng dụng này đòi hỏi những bản đồ số với độ chính xác cao.

Một tổ chức dù có nhiệm vụ là lập kế hoạch và bảo dưỡng mạng lưới vận chuyền hay là cung cấp các dịch vụ về nhân lực, hỗ trợ cho các chương trình an toàn công cộng và hỗ trợ trong các trường hợp khẩn cấp, hoặc bảo vệ môi trường, thì công nghệ GIS luôn đóng vai trò cốt yếu bằng cách giúp cho việc quản lý và sử dụng thông tin địa lý một cách hiệu quả nhằm đáp ứng các yêu cầu hoạt động và mục đích chương trình của tổ chức đó.

Trung tâm Ứng dụng GIS