Guitar (phiên âm: ghi ta, tiếng Pháp: guitare; tiếng Anh: guitar), còn được biết đến dưới tên gọi Tây Ban cầm (西班琴), vốn xuất xứ là một nhạc cụ có cách đây hơn 500 năm (loại guitar cổ), sau này người Tây Ban Nha mới cải tiến nó thành đàn guitar ngày nay. Đàn guitar trước kia chỉ vỏn vẹn có 1 dây, ngày nay có 6 dây, tuy nhiên vẫn tồn tại những loại đàn guitar có 4, 7, 8, 10 và 12 dây. Nó là một loại nhạc cụ có phím và dây, có ứng dụng rộng rãi trong các loại nhạc, có thể đệm cho hát, hòa tấu hoặc độc tấu.
Guitar là một loại nhạc cụ có dây, theo truyền thống được làm từ gỗ và dùng dây bằng ruột động vật, ni lông hoặc dây thép và phân biệt với các nhạc cụ có dây khác bằng cách làm và cách chỉnh âm. Cây đàn guitar hiện đại được kế thừa từ các loại đàn gittern, vihuela, guitar bốn thời Phục hưng, và guitar 5 thời baroque, tất cả đều góp phần vào sự phát triển của nhạc cụ sáu dây hiện đại này.
Bạn đang đọc: Guitar.
Có ba loại chính của guitar acoustic văn minh : guitar cổ xưa ( dây ni lông ), guitar acoustic dây thép, và guitar archtop, mà nhiều lúc được gọi là ” guitar jazz “. Các giai điệu của một cây guitar acoustic được tạo ra bởi sự rung động của dây, khuếch đại bởi hộp đàn rỗng của đàn guitar, hoạt động giải trí như một buồng cộng hưởng. Cây guitar cổ xưa thường được chơi như một nhạc cụ độc tấu bằng cách sử dụng kỹ thuật ngón tay tổng lực, trong đó mỗi dây được tách riêng bằng ngón tay của người chơi, trái ngược với đánh hợp âm. Thuật ngữ ” tỉa ngón tay ” cũng hoàn toàn có thể ám chỉ đến một truyền thống cuội nguồn nhạc dân gian, nhạc blues, bluegrass và nhạc đồng quê ở Hoa Kỳ. Guitar bass acoustic là một nhạc cụ có độ cao nốt trầm thấp, dưới một quãng tám so với một cây đàn guitar thường thì .
Nội dung chính
Guitar dùng vĩ kéo.
Bowed guitar ( guitar dùng cây vĩ ) là một chiêu thức chơi guitar, acoustic hoặc điện, trong đó guitarist sử dụng một cây vĩ ( cung vĩ của violin hay cello ), chứ không phải dùng móng gảy thông dụng hơn, để làm rung những dây của nhạc cụ, tựa như như chơi violin. Không giống như những nhạc cụ dùng vĩ kéo truyền thống lịch sử như violin, guitar thường có nửa đường kính cầu tương đối phẳng phiu và những dây có vị trí gần nhau, gây khó khăn vất vả cho việc ghi những nốt riêng không liên quan gì đến nhau trên dây giữa. Kỹ thuật này thường được link với Trang Jimmy của Led Zeppelin và Yardbirds, cũng như Jónsi của Sigur Ros. Eddie Phillips thuộc nhóm Sáng tạo Anh, là một trong những nghệ sĩ guitar rock tiên phong sử dụng cây cung trong bài hát ” Making Time ” năm 1966 của họ .
Đàn guitar có một lịch sử dân tộc tăng trưởng lâu bền hơn, có lẽ rằng khởi đầu từ chiếc dây cung của những người thợ săn cổ. Tiếng bật của dây cung khi mũi tên được phóng đi đã gợi ý cho người xưa phát minh sáng tạo ra đàn lia, đàn hạc và đàn lutz. Những chiếc đàn này được làm từ gỗ, mai rùa và gân động vật hoang dã. Ở Hy Lạp, thế kỷ 7, người ta thấy Open phổ cập đàn lia và đàn cithara ( một loại đàn lớn cồng kềnh, bắt chước cơ cấu tổ chức của đàn lia với mặt gỗ to bản ) .
Từ “guitar” bắt nguồn từ chữ cithara. Cây đàn guitar đầu tiên có lẽ xuất hiện ở Ai Cập và Babylon từ 1000 năm trước Công nguyên. Trải qua nhiều biến đổi, nó được những đạo quân xâm lược mang đến châu Âu khoảng thế kỷ thứ 8 và phát triển rực rỡ vào thế kỷ 14, đặc biệt tại Tây Ban Nha. Người ta không biết từ guitarra xuất hiện ở Tây Ban Nha từ khi nào. Tuy nhiên, trong suốt thế kỷ 14, có hai loại nhạc cụ mang tên guittara là đàn guittara Latina và guittara Morisca đã chiếm ngôi vị độc tôn ở xứ sở bò tót.
Cùng với những nhạc cụ màn biểu diễn lưu động khác, cây đàn rebec ( đàn violon 3 dây thời cổ ) có bầu tròn đã theo chân những đạo quân xâm lược tới Tây Ban Nha, trở thành một nhạc cụ phổ cập, làm ra một làn gió mới cho đời sống của những người dân nơi đây. Rất nhiều nhạc sĩ đã sáng tác Văn bản link dựa trên thanh âm của đàn Rebec. Thậm chí Giáo hội Tây Ban Nha đã phải ra lệnh cấm những nhà thời thánh được chơi loại nhạc cụ này vì đặc thù phóng khoáng xô bồ của nó .Nhạc cụ bộ dây cổ nhất được tìm thấy tại khu vực Alaja Huyuk ( thuộc bán đảo Anatoli ) có niên đại 1400 năm trước Công nguyên. Người ta còn tìm thấy một bức tượng đá cổ ở Hy Lạp minh hoạ một phụ nữ đang ôm đàn. Điểm đặc biệt quan trọng là tư thế của nàng trùng khớp với tư thế chơi đàn của những nghệ sĩ guitar thời nay .
Vào thế kỷ thứ 15 vihuela là nhạc cụ đầu tiên mang đầy đủ những đặc trưng của cây đàn guitar. Những bản nhạc viết cho nhạc cụ này còn lưu giữ được cho thấy sự hoàn thiện đáng kinh ngạc. Những cây đàn đầu tiên tại Ý mang lại những cải tiến đáng kể, làm nên đặc trưng của cây guitar ngày nay. Đàn có một lỗ thoát âm duy nhất, một cần đàn và các khoá. Dây đàn thường gồm 4 dây đôi (như đàn mandoline) và một dây đơn. Hộp đàn có hình số 8 và dài hơn so với cây đàn guitar hiện đại.
Tuy nhiên, phải đợi đến thế kỷ 19, dưới bàn tay tài hoa của nghệ nhân bậc thầy Antonio de Torres Jurado ( 1817 – 1892 ) cây đàn guitar mới tìm được sự tuyệt đối của mình : đơn thuần và thanh thoát. Đầu tiên phải kể đến tỉ lệ phù hợp. Trong thùng đàn, de Torres đã thay cho 4 hoặc 5 thanh ngang truyền thống cuội nguồn bằng một mạng lưới hệ thống 7 thanh gỗ hình dẻ quạt. Chúng được phân loại tỷ suất một cách chuẩn xác đến mức sau này không ai hoàn toàn có thể vượt qua và nhờ đó những cây đàn của de Torres luôn có âm thanh mềm mại và mượt mà, truyền cảm và sức ngân vang rất êm, rất sâu. De Torres cũng là người tìm ra độ dài chuẩn mực của dây đàn là 65 cm. Có thể nói cho đến nay, khó ai hoàn toàn có thể vượt qua sự mẫu mực về thanh âm và hình dáng của cây đàn của de Torres .
Một trong những giai đoạn phát triển tột bậc của cây đàn sáu dây là thời vua Ludwig XIV[cần dẫn nguồn]. Người ta có thể thưởng thức tiếng đàn từ trong cung đình giàu sang tới những góc chợ nhỏ của những người bình dân. Ai ai cũng say mê guitar cho dù họ ở giai tầng nào của xã hội. Tuy nhiên, chính vì ý nghĩ kỳ quái của tầng lớp quý tộc rằng họ đang cùng thưởng thức âm nhạc với giới bình dân mà cây đàn guitar đã có một thời gian dài không hề xuất hiện ở nơi cung đình.
Dù thế, cây đàn guitar vẫn bí mật tăng trưởng. Với cảm hứng nghệ thuật và thẩm mỹ từ đời sống tầm trung, họa sỹ Michelangelo Merisi da Caravaggio đã sáng lập ra một phe phái thẩm mỹ và nghệ thuật trộn lẫn giữa tĩnh vật và phồn thực mà điểm trung tâm của nó là tiếng đàn guitar phóng khoáng và những bước nhảy vui nhộn bên bàn tiệc của những cô nàng hầu gái và những chàng trai nông phu hồn hậu. Có thể nói đây cũng là tiền đề dần hình thành nên dòng nhạc flamenco vô cùng điệu đàng, đặc trưng Tây Ban Nha .Những tên tuổi như Ferdinando Carulli ( 1770 – 1841 ), Fernando Sor ( 1778 – 1839 ), Mauro Giuliani ( 1781 – 1829 ), Matteo Carcassi ( 1792 – 1853 ) và đặc biệt quan trọng là Francisco Tárrega ( 1852 – 1909 ) đẵ góp thêm phần đưa tiếng đàn guitar trở lại đời sống âm nhạc hàn lâm. Những bản nhạc tầm cỡ không chỉ mô phạm mà còn tràn trề tính biểu cảm và sự tinh xảo. Với mong ước cây guitar có một vị trí trong dàn nhạc giao hưởng, Tárrega đã không ngừng tăng trưởng kỹ thuật chơi nhạc guitar, chuyển soạn những tác phẩm của Frédéric Chopin, Robert Schumann, Johann Sebastian Bach cho guitar. Sau này, tiếp nối con đường của Francisco Tárrega, Andrés Segovia ( 1893 – 1987 ) cùng với cây lục huyền cầm lần lượt chinh phục toàn bộ những phòng hòa nhạc .Bên cạnh sự tăng trưởng của dòng nhạc hàn lâm, cây guitar của Torres cũng rẽ nhánh sang dòng âm nhạc tầm trung mà đáng kể nhất phải nói đến flamenco. Kết hợp giữa tiếng guitar chau chuốt, nhịp điệu nhanh, những bước nhảy, tiếng vỗ tay hay là dậm gót của những vũ công, flamenco thực sự mang đến cho người chiêm ngưỡng và thưởng thức sự tươi đẹp của tâm hồn Tây Ban Nha. Biết bao thế hệ nghệ sĩ flamenco đã nói tiếp nhau giữ gìn và lan rộng ra dòng nhạc này. Tuy nhiên, họ kế nghiệp nhau đa phần bằng cách học truyền khẩu nên tên tuổi và âm nhạc của họ cũng chỉ được ” truyền khẩu ” trong dân gian. Ramón Montoya ( 1880 – 1942 ) là người duy nhất đã đưa được flamenco tới những phòng hòa nhạc. Làm được điều này là do ông đã phối hợp một cách hài hoà sự thuần khiết của flamenco và tính kỹ thuật của guitar cổ xưa .Sang đầu thế kỷ 20, cây guitar sáu dây đã có sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong mọi những tầng lớp xã hội. Cùng với những biến chuyển mới trong đời sống nghệ thuật và thẩm mỹ, kinh tế tài chính, xã hội, chính trị, tiếng đàn guitar đã rẽ sang những nhánh mới như nhạc rock, nhạc jazz và trở thành nhạc cụ đại trà phổ thông nhất trong đời sống âm nhạc văn minh .
Phần cơ bản.
|
Theo dòng tăng trưởng của thời hạn, cùng với những đổi khác tất yếu của xã hội, tư tưởng, ý thức của con người mà cây đàn guitar cũng có những cải biến đáng kể .Xét theo dòng nhạc, guitar được phân loại thành 2 dòng chính thống : guitar cổ xưa và guitar nhạc nhẹ. Guitar cổ xưa thường là đàn gỗ, có 6 dây, đôi lúc được phong cách thiết kế thành 12 dây. Trong nhạc nhẹ, có nhiều thể loại nhiều mẫu mã hơn nên người ta cũng đồng thời chia guitar thành những dòng như guitar flamenco, jazz hay rock .Xét về cấu trúc, đàn guitar được chia thành guitar điện, guitar Hawaii, guitar phím lõm, guitar đệm ( bass ), guitar hai cần, guitar 4 dây, 7 dây, 12 dây. Nhưng thường thì guitar được chia làm 2 nhóm lớn : guitar thùng ( acoustic guitar ) và guitar điện ( electric guitar ) .
- phím đàn hẹp hơn guitar cổ điển
- thùng đàn hơi mỏng hơn cổ điển, phía trên thường có một miếng hình khuyết để trang trí và tránh làm xước thùng đàn khi đánh miếng gảy
- Một số cây, ở mặt bên trên của thùng đàn còn có chỗ để móc dây thiết kế sẵn để móc dây đeo vào đứng đánh
Ta có thể chia guitar thùng ra thành nhiều nhóm lớn: guitar cổ điển và guitar flamenco; guitar dây thép với phần đầu phẳng (còn gọi là guitar dân gian – folk guitar); guitar 12 dây; guitar đầu vòm. Guitar thùng còn bao hàm một số loại guitar không gắn các bộ phận tăng âm và dùng trong một số trường hợp như loại guitar thùng để đánh đệm trong các ban nhạc, chúng có cùng tông với loại guitar điện cùng dùng để đánh đệm.
Một số biến thể của guitar thùng :
- Phiên bản đầu tiên của guitar thùng là cây đàn guitar cổ điển (classical guitar)
- Đàn dây kim loại: được tạo vào khoảng thế kỉ 19. So với dây đàn của guitar cổ điển, điểm khác biệt lớn nhất là nó được căng dây kim loại và đôi khi thùng đàn to hơn. Cùng với guitar điện (electric guitar), nó đã trở thành một nhạc cụ cốt lõi trong nhạc pop.
- Guitar cộng hưởng (resonator guitar): có thân đàn thường được làm từ kim loại. Cách làm này giúp nâng cao âm thanh để chơi trong dàn nhạc giao hưởng và thính phòng. Nó ra đời ở vùng trung tâm phía Bắc Mĩ vào khoảng thập niên 1920 và thập niên 1930.
- Đàn 12 dây: có số dây đàn là 12, gấp đôi một cây đàn bình thường. Cứ mỗi cặp 2 dây sẽ thể hiện một cao độ. Với cây đàn này một nghệ sĩ có thể thể hiện như 2 người đang cùng chơi. Do tính chất 2 dây/1 cao độ, tính cộng hưởng là rất cao nên có ảnh hưởng rất rõ ràng và tích cực tới người nghe.
- Guitar Torres: được coi là bậc tiền bối trong dòng guitar thùng hiện đại. Nó có thân đàn to hơn một chút và rất giống cây đàn guitar cổ điển.
- Ngoài ra, ở Việt Nam thì quen chơi đàn thùng. Đàn thùng thì cũng tương tự như đàn cổ điển, có cái thân rỗng và có lỗ âm thanh. Dây thì thường là sắt bao đồng, dây cứng hơn loại nylon, và dây đàn được giữ trên mình đàn bằng sáu cái chốt nhựa hoặc kim loại, chứ không cột lại như đàn nylon.
Tiền thân của guitar hiện đại. So với guitar cổ điển, nó nhỏ và thanh tú hơn, và âm thanh phát ra cũng nhỏ hơn. Nó có dây đạt thành cặp như guitar 12 dây, nhưng chỉ có 3-4 cặp, khác với guitar 12 dây có 6 cặp ứng với đủ 12 dây. Guitar Ba-rốc được dùng để đánh đệm cũng như đánh đơn, và thường được thấy trong các buổi biểu diễn âm nhạc vào thời kỳ sớm của lịch sử âm nhạc (500-1760 CN) (Instrucción de Música sobre la Guitarra Española của Gaspar Sanz xuất bản vào năm 1674 bao gồm rất nhiều bài guitar đánh đơn trong thời kỳ đó). Trong khi guitar Ba-rốc có thân đàng phẳng thì guitar Phục Hưng được trang trí rất cầu kỳ với những lớp gỗ và ngà voi trang trí trên khắp thân và cổ đàn, và một paper-cutout inverted “bánh cưới” phía trong lỗ thân đàn.
Nhạc cụ này được sản xuất từ một bản thiết kế vào lúc 150 năm trước đây. Nó là loại đàn guitar thùng có 6 dây ( thường làm bằng nilon ), âm thanh phát ra nghe êm dịu. Nhạc cụ này hoàn toàn có thể được dùng trong rất nhiều loại thể loại nhạc khác nhau : từ nhạc Tây Ban Nha, folk, jazz cho tới nhạc độc tấu và hòa tấu và thường được chơi khi nhạc công ngồi tại một vị trí cố định và thắt chặt .Guitar cổ xưa thuộc bộ dây, âm vực rộng khoảng chừng 3 quãng tám, được sản xuất từ nhiều loại gỗ khác nhau, có chiều dài xê dịch 1 m. Nhạc cụ này tăng trưởng từ thời Trung cổ. Thời kỳ đầu, nó Open ở Tây Ban Nha và Ý, tiến trình ấy nó có hình dáng nhỏ gọn hơn loại Guitar cổ xưa ngày này .Hiện nay, những loại guitar cổ xưa sử dụng trong dàn nhạc giao hưởng Niibori Guitar được phân loại như sau :
- Guitar sopranino hay guitar piccolo, với quãng tám và quãng năm cao hơn bình thường một chút.
- Guitar soprano, với quãng tám cao hơn bình thường.
- Guitar alto, với quãng năm cao hơn bình thường.
- Guitar chính (guitar cổ điển nguyên mẫu).
- Guitar đệm Niibori, với quãng bốn thấp hơn bình thường. Niibori thường chỉ đơn giản gọi đó là “guitar đệm”, mặc dù guitar đệm của Niibori khác với các loại guitar đệm thông thường.
- Đại hồ cầm, với quãng tám thấp hơn bình thường.
Loại 12 dây.
Là loại đàn guitar có 12 dây, nhiều gấp đôi số lượng dây của loại guitar thùng chuẩn mực. Nói cách khác, nó là loại guitar có 6 cặp dây dựa theo loại guitar thường thì : cặp dây số 1 là nốt Mi ; cặp số 2 là nốt Si ; cặp số 3 là nốt Sol ; cặp số 4 là nốt Rê ; cặp số 5 là nốt La và cặp số 6 là nốt Mi ( thấp hơn nốt Mi của cặp dây số 1 đúng 2 quãng tám ) .Guitar 12 dây thuộc bộ dây, âm vực khoảng chừng 3 quãng tám, được sản xuất từ gỗ, sắt kẽm kim loại và plastic. Đầu thế kỷ 19, người ta đã gắn thêm volume để nhạc cụ này tăng thêm cường độ âm thanh. Trong ban nhạc, trách nhiệm của guitar 12 dây là đệm hợp âm giữ nhịp. Nó phát ra âm thanh khá ” chói tai ” như thể có 2 cây guitar cùng được sử dụng một lúc .
Nhạc cụ này là kẻ nhiệm kỳ trước đó của loại guitar thùng văn minh. Nó có những thiết bị tăng âm nằm trong khuôn đúc hình nan quạt ở cạnh dưới của mặt thân đàn. Những thiết bị này giúp âm thanh phát ra lớn hơn .Guitar Torres thuộc bộ dây, âm vực rộng 3,5 quãng tám, tổng chiều dài 81 cm. Thân đàn bằng gỗ với 6 dây ruột mèo ( gut ). Trước năm 1852, nghệ nhân Tây Ban Nha Antonio de Torres Jurrado đã sản xuất ra nhạc cụ này, do đó nó được đặt tên là Torres guitar, một loại nhạc cụ đã trở thành chuẩn mực cho loại classical guitar tân tiến. Guitar Torres lớn hơn những loại guitar trước đấy, đặc biệt quan trọng là ở phần thân đàn. Về sau, người ta đã tái cấu trúc phần bên trong thân đàn để âm thanh vang lớn hơn nữa .
Guitar Hawaii có 6 dây nhưng không có phím. Người chơi dùng một thanh ( khối ) sắt kẽm kim loại ( bằng đồng, thép không rỉ … ) ở tay trái chặn trên cần đàn để tạo nên những phím. Độ dài ngắn của đoạn dây đàn bị chặn sẽ tạo ra những nốt. Guitar Hawaii chơi rất nhiều bồi âm, có rất nhiều bồi âm vì độ dài dây đàn hoàn toàn có thể đổi khác được, và những bồi âm ấy du dương hơn tiếng guitar thường thì .
Tay phải để gẩy có 1 bộ bốn móng (tương tự móng của người chơi đàn tranh) lắp vào 4 ngón: cái, trỏ, giữa, nhẫn.
Dây của guitar Hawaii là dây trơn, không có vỏ bọc cả sáu dây. 6 dây này cũng không được lên theo những nốt mi, la, rê, sol, si, mi như đàn guitar Tây Ban Nha .Người chơi khi diễn tấu thì đặt đàn trên đùi. ( Gần giống tư thế của những người chơi đàn tranh hoặc đàn tam thập lục ) .Ở Nước Ta, có nghệ sĩ Đoàn Chuẩn, Từ Linh chơi guitar Hawaii .
Đây cũng là một loại với guitar Hawaii. Nhạc cụ này không có thân đàn, nhưng lại có 2 cần đàn ( mỗi cần 10 dây ) được đóng khung trên một bàn phím. Guitar thép pêđan là loại đàn có nhiều bàn đạp để chỉnh độ cao của những dây. Để tạo ra những nốt riêng không liên quan gì đến nhau và những hợp âm, người ta khảy dây và dùng một thanh thép hoặc một ống lướt nhẹ dọc theo chiều dài của dây .Guitar thép pêđan có âm vực rộng 6 quãng tám, thân đàn và chân thẳng đứng bằng gỗ hoặc sắt kẽm kim loại. Nhạc cụ này cao 23 cm, dài từ 71 đến 91 cm. Vào khoảng chừng năm 1830, người ta mang loại đàn này từ Mexico đến Hawaii, thế rồi nhạc cụ này tăng trưởng mạnh và trở thành vật đặc trưng của dân cư hòn đảo Hawaii từ thập niên 1940. Joseph Kekuku ( nghệ sĩ Hawaii ) là người tiên phong đã dùng một vật gì đó lướt dọc theo chiều dài của dây trong lúc khảy đàn để tạo ra âm thanh ” nhão “. Sau đó, người ta mới sử dụng một thanh thép hoặc một ống để sửa chữa thay thế dụng cụ này .Một trong những kỹ thuật thông dụng khi chơi Guitar thép pêđan là sử dụng những bàn đạp và đòn kích bẩy đầu gối để biến hóa độ cao thấp, tạo ra những âm thanh luyến láy .
Điện đầu vòm.
Là loại đàn guitar đầu vòm truyền thống đã được cải tiến vào cuối thập niên 1930. Guitar điện đầu vòm thuộc bộ dây, có âm vực rộng trên 3 quãng tám, thân đàn làm bằng gỗ với 6 dây đàn kim loại. Nhạc cụ này rất thông dụng đối với những nhạc sĩ chơi nhạc Jazz. Trong thập niên 1940, guitar điện đầu vòm được cải tiến khá nhiều, kết hợp thêm một cutaway, những bộ cảm ứng âm thanh và một công tắc chọn độ rung âm thanh (selector switch). Loại đàn này phát ra tiếng êm dịu và ấm. Nếu gắn thêm những thiết bị điện tử khác, người ta có thể chơi những nốt riêng lẻ hay tạo thành giai điệu hoặc độc tấu.
Guitar điện đầu vòm là nhạc cụ gợi ý cho sự tăng trưởng loại guitar điện tử có thân đàn rắn đặc ngày này .
Lục huyền cầm hay guitar Việt Nam, guitar phím lõm, guitar vọng cổ hoặc guitar cải lương là cây đàn được cải biến từ đàn guitar (guitare espagnole moderne) do các nghệ sĩ cải lương Việt Nam sáng tạo ra. Từ cây đàn guitar 6 dây ban đầu, người ta khoét các phím lõm xuống chừng 1 cm, hình bán nguyệt nhằm tạo ra âm thanh khác biệt, tạo độ ngân rung đặc trưng của ca vọng cổ. Khi dùng chơi nhạc cổ, guitar phím lõm không dùng dây 6. Dây đàn được lên theo âm giai ngũ cung (pentatonic). Guitar phím lõm được chủ yếu chơi trong dàn nhạc của cải lương, đờn ca tài tử Nam Bộ.
Guitar điện, về cấu tạo cơ bản, vẫn giống guitar cổ điển. Gồm 3 phần chính: đầu (machine head), cần (neck) và thân (body). Điểm khác biệt chủ yếu của guitar điện nằm ở phần thân đàn. Guitar điện có thân đàn đặc và phẳng. Vì không có thân đàn rỗng, guitar điện được khuếch âm bằng những bộ phận cảm ứng từ (pick-up) nối với các cuộn cảm ứng quấn quanh các lõi (bobbin) đặt chìm trong thân đàn. Mỗi cây guitar điện có thể có từ 1 đến 3 pick-up. Trên thân đàn còn có 2 núm điều chỉnh âm lượng và âm sắc (tone) và lỗ để cắm dây dẫn (jack) đến ampli. So với đàn gỗ, dây đàn điện có khuynh hướng mỏng và dẻo hơn.
Ngoài ra, cần của guitar điện thường có 22-24 hoàn toàn có thể lên đến 28 ngăn, khuynh hướng thường nhỏ dần từ đầu đàn đến thân đàn. Guitar điện thuộc bộ dây, âm vực thấp hơn hoặc bằng 4 quãng tám. Nó là mẫu sản phẩm tổng hợp từ gỗ, sắt kẽm kim loại và plastic. Chiều dài của đàn từ 97 cm đến 102 cm. Ở Mỹ, người ta đã nhiều lần thử nghiệm nhạc cụ này từ thập niên 1920 đến thập niên 1930. Ban đầu, nó là một guitar thùng gắn bộ khuếch âm ở thân đàn. Đến đầu thập niên 1950, Paul Bigsby và sau đó là Leo Fender đã cải tiến thành đàn guitar rắn đặc với hình dạng như ngày này ta thường thấy .
Guitar điện thường được diễn tấu chủ yếu theo phong cách nhạc nhẹ. Tùy vào từng thể loại, từng dòng nhạc mà guitar điện được chế tạo theo những nét riêng biệt một cách phù hợp nhất. Với người chơi jazz, blues, cây guitar có 3 pick-ups đơn (single-coiled pick-ups) tạo ra âm sắc lạnh và “leng keng” rất được ưa chuộng. Còn với những người chơi nhạc rock, cây guitar có 2 pick-ups kép (humbuckle tone) tạo nên âm sắc trầm ấm, dày dặn co tính kim loai đặc trưng luôn là lựa chọn số 1.
Nhạc cụ này Open vào năm 1952. Người ta đã lấy tên của Les Paul, một nhạc công guitar cuối thập niên 1940 và đầu thập niên 1950, để đặt tên cho loại đàn này. Những mẫu phong cách thiết kế tiên phong của nhạc cụ này do hãng Gibson sản xuất vào đầu thập niên 1950. Tuy nhiên, trong thời kỳ ấy, nhạc cụ này chưa được phổ cập thoáng đãng nên ít người mua, do đó hãng Gibson tạm ngưng sản xuất vào năm 1960. Đến giữa thập niên 1960, nhờ sự hoạt động mạnh của dòng nhạc pop rock nên nhạc cụ này được hồi sinh và trở nên chuẩn mực cho tới ngày này .Guitar điện Les Paul thuộc bộ dây, âm vực rộng trên 5 quãng tám, làm từ gỗ và có 6 dây đàn bằng sắt kẽm kim loại. Nhạc cụ này dài từ 97 đến 102 cm .
Guitar cộng hưởng (resonator, resophobic hay dobro) là loại đàn guitar thùng có những đĩa nhôm hình nón gắn bên trong thân đàn để khuếch đại âm thanh. Nhạc cụ này phát ra âm thanh đủ lớn để nghe trong những buổi hòa nhạc trực tiếp mà không cần máy khuếch âm (ampli). Guitar cộng hưởng và những loại đàn có gắn thiết bị khuếch âm khác như Dobros và Naitionals xuất hiện lần đầu tiên trong thập niên 1930. Người ta sử dụng các nhạc cụ này trong những ban nhạc khiêu vũ, nhạc Jazz và Blue. Loại đàn này thuộc bộ dây, âm vực rộng 3 quãng tám. Thân đàn làm bằng gỗ, plastic hoặc kim loại. Chiều dài của nhạc cụ này từ 1,02 đến 1,07 m.
Guitar đệm (bass guitar)
.
Guitar đệm có nguồn gốc từ cây đàn Đại hồ cầm, chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bè trầm, nối kết giữa trống và guitar lại với nhau tạo nên một hoà âm hoàn hảo. Dựa trên hình mẫu của cây Guitar điện, người ta khởi đầu tạo ra cây Guitar đệm gồm 4 dây ( E, A, D, G ) bằng sắt kẽm kim loại, cần đàn được chia thành những ngăn ( từ 22-24 ngăn ) với thùng đàn đặc và bộ phận khuếch âm. Đến năm 1967 thì cây Guitar đệm 5 dây và 6 dây cũng sinh ra và, cho đến nay, đã có loại Guitar đệm 7 dây. Tuy nhiên về cấu trúc thì phần đông không có gì biến hóa nữa. Đệm điện cũng sử dụng những đồ nghề giống như Guitar điện .Guitar đệm có âm vực thấp hơn guitar điện. Nhạc cụ này có hai vai trò quan trọng trong dàn nhạc : phát ra những nốt trầm để tương hỗ giai điệu chính, và cùng với trống, nó giữ nhịp để giúp những nhạc cụ khác chơi đúng nhịp điệu chung của ban nhạc. Guitar đệm thuộc bộ dây, âm vực rộng 3 quãng tám. Nhạc cụ này có chiều dài 1,1 m, được sản xuất bằng vật tư tổng hợp như gỗ, sắt kẽm kim loại và plastic .
Guitar đệm do Leo Fender thiết kế lần đầu vào năm 1951. Người ta có thể tạo ra những âm thanh khác nhau cho từng nốt trên nhạc cụ này bằng cách sử dụng hệ thống khuếch âm (ampli), fuzz box, hệ thống gây tiếng vọng (echo) và nhiều loại thiết bị nhỏ khác. Ngày nay, cây Guitar đệm 4 dây xuất hiện phổ biến ở các dòng nhạc jazz, blues, rock và bán cổ điển.
Bass không phím.
Guitar đệm không phím (fretless bass guitar) xuất hiện từ thập niên 1970, được sử dụng rộng rãi như loại đàn đại hồ cầm truyền thống. Nhạc cụ này cho phép bạn lướt nhẹ qua các nốt để thay đổi độ cao thấp của âm thanh. Guitar đệm không ngăn phím phát ra âm thanh phong phú, rất thông dụng với những nhạc công chơi thể loại jazz và rock fusion.
Đây là nhạc cụ thuộc bộ dây, âm vực khoảng chừng 3 quãng tám, được sản xuất từ gỗ, sắt kẽm kim loại và plastic. Chiều dài của nó từ 1,1 đến 1,2 m .Về cơ bản, Guitar đệm Streinberger được phong cách thiết kế độc lạ so với bất kể loại guitar nào. Thân đàn thường được làm bằng plastic dày, rắn chắn hơn gỗ của loại đàn bass truyền thống lịch sử. Nó phát ra âm thanh thô cứng, rõ ràng. Thân đàn rỗng và nhỏ, chứa những thiết bị điện tử mà ampli và bộ khuếch âm được cho phép tạo ra nhiều loại âm thanh khác nhau .Guitar đệm Streinberger thuộc bộ dây, âm vực khoảng chừng 3 quãng tám. Để chế tạo nhạc cụ này, người ta sử dụng nhựa aboxit gia cố với carbon và sợi thủy ngân ( một loại than chì ). Đây là những vật liệu mới nhất mà Ned Steinberger dùng để sản xuất nhạc cụ này vào đầu thập niên 1980. Theo những chuyên viên, loại than chì để làm đàn này đặc gấp 2 lần và cứng hơn 10 lần so với gỗ và lại bền và nhẹ hơn thép .
Các nghệ sĩ.
Các nghệ nhân.
Ở Nước Ta.
Đàn guitar Open ở Nước Ta từ khi nào là một câu vấn đáp khó. Giả thuyết lúc bấy giờ được nhiều người chấp thuận đồng ý là đàn guitar đã theo chân những cố đạo Tây Ban Nha gia nhập vào Nước Ta từ đầu thế kỷ 19. Nhưng phải đến năm 1920 mới khởi đầu Open những người Nước Ta chơi guitar .
Những người chơi guitar đầu tiên ở Việt Nam chính là các nghệ sĩ cải lương. Với óc sáng tạo của mình, họ đã tạo ra cây guitar cải lương. Đây là dòng guitar rất phổ biến trong nhạc tài tử Nam Bộ trước 1945 với những tên tuổi như Tư Chơi, Ba Kéo, Bây Cây, Chín Hòa, Phùng Há, Năm Phỉ, Văn Vĩ… Guitar phím lõm là guitar du nhập từ nước ngoài được khoét lõm phím đàn và lên dây theo âm giai ngũ cung (pentatonic) “Líu, Xề, Líu Hò, Lìu” để đàn các bài bản cải lương.
Vào thập niên 1930, tân nhạc Việt Nam phát triển cùng với số lượng người chơi guitar theo lối mới tăng lên. Bên cạnh những người diễn tấu người nước ngoài đã xuất hiện những tên tuổi Việt Nam như Phan Văn Trường, Canh Thân, Đỗ Chí Khang, Thiện Tơ, Dương Thiệu Tước. Tuy nhiên, họ đều tự học là chính chứ không được đào tạo một cách bài bản. Điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển của guitar, các hình thức biểu diễn và diễn tấu đều mang tính tự phát. Phổ biến nhất là dạng ban nhạc gồm 4 nhạc cụ: guitar Hawaii, guitar 6 dây, Đại hồ cầm và guitar 4 dây Hawaii (ukulele), chơi hòa tấu trong các phòng trà hoặc quán bar. Các hình thức khác như song tấu hay độc tấu mãi tới thập niên 1940 về sau này mới phát triển với các tên tuổi nổi danh như Tạ Tấn, Phạm Ngữ…
Năm 1932, Open cây đàn guitar tiên phong do người Nước Ta làm là cây đàn do cụ Xuân Lan, người làng Đào Xá ( TP.HN ) chế tác. Thời kỳ này cũng Open nhiều cửa hiệu làm đàn như Nhạc Sơn, Kim Thanh, Tạ Tấn .
Giữa thập niên 1940, cây guitar đã giành được vị thế quan trọng trong giới mộ điệu của Nước Ta. Với đặc thù dễ chơi, dễ học, gọn nhẹ, guitar đã trở thành bạn đường thân thiện của những nhạc sĩ kháng chiến, giới học viên sinh viên và nhiều tình nhân nhạc .Nhiều tác giả đồng thời là người đệm guitar rất giỏi đã Open như Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Phạm Duy, Văn Ký, Hoàng Vân, Trọng Bằng, Văn Chung, Tô Vũ, Nguyễn Văn Tý …
Tuy nhiên, vì yếu tố cuộc chiến tranh, quốc gia bị chia cắt, mà nghệ thuật và thẩm mỹ guitar cũng cho nên vì thế trở nên thăng trầm. Dần dần có sự phân hoá rõ ràng tại hai vùng Nam – Bắc của quốc gia. Tại mỗi nơi, guitar có những đặc trưng nhất định .Tại miền Bắc, cùng với sự sinh ra của bộ môn guitar trong khoá giảng dạy tiên phong của trường Âm nhạc Nước Ta ( 1956 ) do Tạ Tấn [ 1 ] làm chủ nhiệm đã ghi lại bước tiến quan trọng cho thấy guitar được chính thức đồng ý một cách thoáng đãng .
Nhạc phẩm và sách giáo khoa có giá trị được biên soạn cho guitar được xuất bản một cách rộng rãi. Các nhạc phẩm của thời kỳ này hầu hết là được chuyển soạn (arrangement) từ các ca khúc Việt Nam hay biến tấu (variation) trên các làn điệu dân ca. Hầu hết các trung tâm nghệ thuật quần chúng, chẳng hạn như nhà văn hoá đều có các lớp dạy đàn guitar. Nguồn tiếp xúc chủ yếu của các nghệ sĩ guitar miền Bắc là thông qua sự viện trợ các băng nhạc nước ngoài của Liên Xô và các nước Đông Âu. Buổi trình diễn guitar độc tấu đầu tiên ra mắt công chúng tại Hà Nội năm 1973 đã được hoan nghênh nhiệt liệt.[cần dẫn nguồn]
Sự lan rộng ra tăng trưởng của guitar từ từ đã tạo nên lớp nghệ sĩ trẻ mới bên cạnh những đàn anh đi trước như Tạ Tấn, Văn Vượng, Hải Thoại, Đỗ Trường Giang, Vũ Bảo Lâm, Quang Khôi, Phạm Văn Phúc, Nguyễn Văn Ti, Nguyễn Quang Tôn, …Song, do thực trạng cuộc chiến tranh, thiếu chuyên nghiệp và bài bản và điều kiện kèm theo tổ chức triển khai, thiếu cả sự liên hệ với nền nghệ thuật và thẩm mỹ guitar quốc tế, và thiếu cả nghệ sĩ guitar bậc thầy được huấn luyện và đào tạo chính quy nên thẩm mỹ và nghệ thuật guitar ở miền Bắc lúc đó tăng trưởng chậm và không đều .Ở miền Nam, sự tăng trưởng của guitar có phần thuận tiện hơn. Đàn guitar được đưa vào chương trình giảng dạy của trường Quốc gia Âm nhạc Huế và trường Quốc gia Âm nhạc Hồ Chí Minh từ 1956. Thêm vào đó, giới mộ điệu ở TP HCM được tiếp xúc nhiều hơn với guitar cổ xưa quốc tế trải qua những buổi trình diễn của những bậc thầy như Siegfried Behrend, Julian Bream, Alice Artzt, … Guitar từ chỗ phổ cập ở phòng trà, từ từ đã đi vào đời sống thường nhật. Có rất nhiều dòng guitar cùng song song sống sót và tương hỗ cho nhau rất tốt như guitar cổ xưa, guitar flamenco, guitar jazz. Một vài tên tuổi trong thời kỳ này phải kể đến Đỗ Đình Phương, Trương Huệ Mẫn, Võ Tá Hân, Hoàng Bửu, Trần Văn Phú hay Hoàng Liêm, Văn Trổ …
Đất nước thống nhất, nghệ sĩ guitar ở hai miền có dịp gặp nhau, trao đổi kinh nghiệm tay nghề, chuyên nghiệp và bài bản và kỹ thuật. Từ đó tạo cơ sở cho nền nghệ thuật và thẩm mỹ guitar non trẻ của Nước Ta có dịp tăng trưởng lên một trình độ mới .
Chính từ những cuộc biểu diễn khá đều đặn trong thập niên 1980 tại thính phòng nhỏ của Nhà văn hóa quận Phú Nhuận mà công chúng yêu nhạc cổ điển Sài Gòn đã biết đến một loạt tên tuổi mới của làng guitar như Phạm Quang Huy, Châu Đăng Khoa, Nguyễn Thái Cường, Huỳnh Hữu Đoan, Dương Kim Dũng,… có cả những nghệ sĩ nữ tài năng như Ngô Thị Minh, Nguyễn Thị Phi Loan…
Thập niên 1980 cũng có thể nói là giai đoạn chín mùi về tài năng và đỉnh cao về nghệ thuật của Phùng Tuấn Vũ một trong những nghệ sĩ guitar hàng đầu Việt Nam và là người góp phần đào tạo hàng loạt tên tuổi mới của guitar Việt Nam sau nàỵ. Trong khi đó, ở Hà Nội cũng xuất hiện những tài năng mới đầy triển vọng như Đặng Ngọc Long, Phan Đình Tân, Phạm Văn Phương, Nguyễn Lan Anh… Trong số những cái tên vừa kể, Đặng Ngọc Long, được tu nghiệp ở Đông Đức, Phan Đình Tân – tốt nghiệp tại Nhạc viện Tchaikovsky (Kiev) – là những nghệ sĩ guitar (guitarists) đầu tiên của Việt Nam được theo học tại các quốc gia có nền nghệ thuật guitar phát triển. Năm 1992, sau khi tốt nghiệp xuất sắc (Bằng đỏ) tại Nhạc viện Tchaikovsky (Kiev), Phan Đình Tân được Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Văn hóa-Thông tin và Đại sứ quán Việt Nam tại Ukraina cho phép tiếp tục học nghiên cứu sinh (1993-1997) và nghiên cứu sinh cao cấp (1997-1999), bảo vệ thành công Tiến sĩ năm 1997 và Tiến sĩ khoa học (Doctor of Science) năm 1999 chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Văn hóa. Phan Đình Tân là tác giả của nhiều công trình và khoảng trên 30 bài báo chuyên đề. Trong đó nhiều công trình được đưa vào giảng dạy và làm tài liệu tham khảo tại các quốc gia sử dụng tiếng Nga (Vấn đề Đông-Tây và văn hóa nghệ thuật Đông Nam Á; Từ điển Guitar; Vấn đề Đông-Tây: Tích phân và hội tụ nghệ thuật…). Sau khi về nước, từ năm 2001-2003, tham gia giảng dạy tại Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh (Đại học KHXHNV), Phan Đình Tân đã tiếp tục nghiên cứu các công trình thuộc lĩnh vực văn hóa học (Từ điển Văn hóa học; Tìm hiểu giá trị các lý thuyết văn hóa học; Địa văn hóa và bức tranh địa văn hóa thế giới; Văn hóa học nghệ thuật…).
Kể từ sau năm 1990, guitar cổ điển cũng như nghệ thuật guitar nói chung dường như bước vào thoái trào[cần dẫn nguồn]
. Giới guitar cổ điển chỉ còn gói gọn trong các nhạc viện. Những nghệ sĩ lớn hầu hết đều chuyển sang chơi nhạc nhẹ hoặc rời ra nước ngoài. Nghề làm đàn guitar, vĩ cầm, mandoline… cũng đang ngày càng tàn lụi, cả Sài Gòn chỉ còn khoảng 10 điểm sản xuất đàn với 2 – 3 nghệ nhân sống chết với nghề. Và hiếm hoi lắm người ta mới tìm được một thương hiệu guitar nghiêm túc tại Sài Gòn nói riêng và Việt Nam nói chung[cần dẫn nguồn].
Tuy nhiên guitar vẫn luôn có chỗ trong lòng công chúng yêu nhạc. Rất nhiều cuộc thi có quy mô đã được tổ chức triển khai. Cùng với sự tăng trưởng của khoa học công nghệ tiên tiến, mạng Internet, sự giao lưu của những tình nhân guitar đã không bị số lượng giới hạn trong một vùng đơn cử mà hoàn toàn có thể tiếp tục khám phá trao đổi học hỏi với bên ngoài .
Liên kết ngoài.
Source: http://139.180.218.5
Category: Kiến thức âm nhạc