Lắt léo chữ nghĩa: Xin đừng xài chéo ‘mãi – mại’

Cùng một cách nói và cách hiểu, Sơn Đông mãi võ là “ Sơn Đông bán võ ” ( chứ không phải “ Sơn Đông mua võ ” ) .
Nhưng trên đây là chuyện dân gian, chuyện khẩu ngữ chứ chữ nghĩa chính tông chính thống thì khác : “ mãi [ 買 ] mua, mại [ 賣 ] bán ”, như đã dạy trong Tam thiên tự từ xửa từ xưa ( chữ 253 – 254 ). Chính thế cho nên nên ta không hề nói gái mãi dâm vì những chị em này chỉ bán chứ không mua, cũng như không hề nói khách mại dâm vì những “ bạn bè ” này chỉ mua chứ không bán. Bây giờ, để tránh cái nạn “ mãi – mại xen kẽ ” đó, một số ít người đã “ thuần Việt hóa ” mà nói gái bán dâm và khách mua dâm cho … rạch ròi. Thế là đã rõ : “ mãi : mua, mại : bán ” .
Còn chuyện câu khách bên thương nghiệp thì sao : khuyến mại hay khuyễn mãi thêm ? Cũng bàn về cái chuyện đại sự này, có người đã viết trên báo : “ Các cụ người Hoa bán bánh bò, bánh tiêu ven khu Chợ Lớn hay rao lớn “ mại dô, mại dô ” để lôi kéo người mua. Nói cách khác, từ mại ( chúng tôi nhấn mạnh vấn đề – AC ) có nghĩa là mua ”. ( “ Khuyến mãi hay khuyến mại ? ”, kinhdoanh.vnexpress.net, 4.2.2002 ) .

Xin thưa rằng “từ mại có nghĩa là mua” là chuyện của tiếng Quảng Đông, không phải của tiếng Việt. Trong thứ tiếng đó thì mãi là bán, còn mại là mua. Nhưng căn cứ vào tiếng Quảng Đông mà giảng rằng khuyến mại của tiếng Việt là “khuyên mua” thì… đã đi được một dặm rồi. Cũng xin nói thêm cho vui – và cho đúng sự thật – rằng, nếu muốn rao bằng tiếng Việt, thì “các cụ người Hoa” sẽ hô “pánh pò pánh tiu, pánh pò pánh tiu…”, chứ không hô “mại dô, mại dô”. Mại dô (chính âm là yô) cũng không xuất phát từ tiếng rao của người bán dạo lẻ mà từ việc bán hàng có hoạt náo viên, bắt đầu với những gánh “hát thực Sơn Đông” (hát thuật Sơn Đông). Chức năng của những gánh hát này thường là múa võ, làm xiếc để bán hàng, nhất là thuốc cao đơn hoàn tán. Để chấm dứt lời quảng cáo, hoạt náo viên thường hô “mại dô, mại dô”. Đây là một cấu trúc lai căng trong đó mại là một hình vị của tiếng Quảng Đông còn dô là cách phát âm bình dân của từ vô (= vào) ở trong Nam.

\n

Trở lại vấn đề, xin lưu ý rằng hiện đang có sự lẫn lộn giữa khuyến mãi và khuyến mại mà ta có thể tránh được nếu hiểu đúng nghĩa của hai hình vị mãi, mại và nhất là đừng lấy tiếng Quảng Đông mà ứng dụng vào tiếng Việt, như có người đã làm khi dạy người khác “Phân biệt khuyến mãi và khuyến mại” trên một trang mạng. Người này đã viết, với cái ý thức rằng mại là tiếng Quảng Đông, đại ý như sau:

“ Khuyến mại là hướng tới tiêu dùng, khuyến khích người sử dụng mua mẫu sản phẩm bằng những hình thức thông dụng như : giảm giá trực tiếp, kèm tặng phẩm, hàng cũ đổi hàng mới …, nên người hưởng lợi là người tiêu dùng. Còn tặng thêm thì hướng tới người bán ( người mua trung gian, nhà phân phối, đại lý … ) nhằm mục đích nâng cao doanh thu bán hàng ” .
Cái sự “ khuyến mại ” của người hướng dẫn kia là khuyến mại, còn việc mà ông / bà ta gọi là “ khuyến mại ” thì lại chính là tặng thêm. Khuyến mãi tương quan đến toàn bộ những thành viên của thị trường và nhờ vào vào mãi lực ( nhu cầu mua sắm ) của họ. Xin ghi nhớ Tam thiên tự : “ mãi : mua ; mại : bán ” .