Chết – Wikipedia tiếng Việt

Đối với những định nghĩa khác, xem Tử ( xu thế ) Kuoleman puutarha, Hugo Simberg ( 1906 )

Đầu lâu được sử dụng rộng rãi làm biểu tượng của cái chết.

Một con khỉ bị tông chết

Chết hay qua đời thông thường được xem là sự chấm dứt các hoạt động của một sinh vật hay ngừng vĩnh viễn mọi hoạt động sống (không thể phục hồi) của một cơ thể. Tuy nhiên, định nghĩa của sự chết còn tùy thuộc vào các quan điểm tôn giáo, tín ngưỡng cũng như các lĩnh vực liên quan. Trong y học, Chết là sự Chấm dứt vĩnh viễn của mọi hoạt động sống như hô hấp, trao đổi chất hay sự phân chia các tế bào. Môn khoa học nghiên cứu về cái chết đã trở thành ngành riêng gọi là “tử vong học” (tiếng Anh: thanatology; tiếng Hy Lạp: θάνατολογια thnatologia).

Người ta chia chết ra làm hai loại : chết lâm sàng mà những giải pháp khám lâm sàng được cho phép xác lập là chết ( tim ngừng đập, ngừng thở, mất tri giác, vv. ) ; Chết thật, khi những mô không còn hoạt động giải trí được nữa và khởi đầu phân hủy. [ 1 ] [ 2 ] Những ca tử trận thông dụng ở con người là bệnh tim, tiếp theo là tai biến mạch máu não, và xếp thứ 3 là nhiễm trùng đường hô hấp dưới. [ 3 ]Trong xã hội loài người, thực chất của cái chết và sự nhận thức của con người về cái chết là những mối chăm sóc qua hàng thiên niên kỷ của quốc tế tôn giáo và triết học. Điều này gồm có niềm tin vào sự sống lại ( tương quan đến tôn giáo Abraham ), tái sinh ( tương quan đến tôn giáo Dharm ), hoặc ý thức rằng vĩnh viễn không còn sống sót, được gọi là quên lãng theo chủ nghĩa vô thần. [ 4 ]

Từ tương quan.

Khái niệm và các triệu chứng của cái chết, và mức độ khác nhau của sự tinh tế được sử dụng trong thảo luận đã tạo ra vô số từ nghĩa bóng dùng trong khoa học, pháp lý và xã hội mô tả cái chết. Khi thông báo một người đã chết, có thể nói họ đã qua đời, từ trần, đi xa, hoặc đã mất, ngoài ra còn có rất nhiều từ khác được xã hội chấp nhận, hoặc có các từ khác dùng trong tôn giáo hay tiếng lóng như: Bị tước quyền sống, người chết hết chuyện, về với ông bà, hai năm mươi, về với đất, ngủ với giun v.v… Các từ mô tả việc thối rữa của thịt cũng có thể được sử dụng để nói về cái chết, mặc dù chúng thường được dùng cho các loài động vật mà không phải con người. Để tỏ thái độ lịch sự với một người đã chết, việc dùng từ chết theo nghĩa bóng đã trở thành phổ biến.

Cách diễn đạt sự ” chết “.

Trong hầu hết những xã hội, cái chết thường được gắn liền với một số ít hình tượng nào đó. Ở nhiều nền văn minh phương Đông, màu trắng là màu của tang lễ ; ngược lại, ở phương Tây, màu tang là màu đen, hình tượng của cái chết là vị thần chết với chiếc lưỡi hái nổi tiếng. Mồ mả cũng là những hình ảnh hoán dụ thường gặp khi đề cập đến cái chết .Dưới góc nhìn sinh học, cái chết hoàn toàn có thể xảy ra cho hàng loạt khung hình hoặc chỉ một vài thành phần của khung hình. Ví dụ, một số ít tế bào riêng không liên quan gì đến nhau hoặc thậm chí còn một vài cơ quan hoàn toàn có thể chết, trong khi khung hình, với tư cách là một tổng thể và toàn diện, vẫn liên tục sống. Trong khung hình sinh vật, rất nhiều tế bào có tuổi thọ rất ngắn so với đời sống của khung hình, chúng chết đi và được thay thế sửa chữa bởi những tế bào mới – đó là quy trình thay đổi tiếp tục những tế bào, một đặc thù sinh lý của những khung hình đa bào .trái lại, khi một khung hình chết đi, những tế bào của nó chỉ hoàn toàn có thể sống thêm một quy trình tiến độ ngắn. Các cơ quan hoàn toàn có thể được lấy ra khỏi khung hình để triển khai việc ghép tạng – trong trường hợp này, tạng được ghép phải nhanh gọn đem ghép, nếu không nó sẽ chết do không được cung ứng những chất thiết yếu để duy trì hoạt động giải trí sống. Trong 1 số ít hiếm những trường hợp, tế bào hoàn toàn có thể ” bất tử “, ví dụ điển hình dòng tế bào Hela ( tức Henrietta Lacks, một bệnh nhân đã hiến những tế bào của khung hình mình cho khoa học ) .Tóc và móng có vẻ mọc dài thêm sau khi chết, thật ra, khi xác chết bị mất nước ( khởi đầu ” khô đi ” ), mô mềm co rút lại làm lộ ra phần tóc và móng chưa mọc. [ 5 ] Thời cổ đại, chuyện này khiến người ta xác lập nhầm lẫn thời gian chết thật sự, và thêu dệt thêm vào đó để thành những thần thoại cổ xưa về ma cà rồng .Tính không hề đảo ngược thường được xem là đặc thù hầu hết của sự chết. Theo định nghĩa, một khung hình chết không hề sống lại ; nếu có chuyện chết đi sống lại ( hồi sinh ), điều đó có nghĩa là lần đó không phải là chết. Tuy nhiên, nhiều người không tin rằng cái chết nhất định là không đảo ngược được ; bằng tín ngưỡng, họ cho rằng có sự Phục hồi của linh hồn, thậm chí còn của thể xác. Một số người khác còn hy vọng vào một viễn cảnh trong đó nhờ vào sự giữ đông xác chết và những phương tiện kỹ thuật khác, người chết hoàn toàn có thể được làm sống lại trong tương lai .Có giả thuyết cho rằng tuổi thọ hạn chế của sinh vật là một hệ quả của quy trình tiến hóa. Ở hầu hết những loài, tự nhiên đã không cho sinh vật một tuổi thọ cực cao, thay vào đó, tiến hóa đã tập trung chuyên sâu vào sự sinh sản ; sau khi thực thi công dụng duy trì nòi giống, ngoại trừ vì nguyên do bảo vệ con, đời sống của một thành viên sinh vật không có ý nghĩa mấy trong sự vĩnh cửu của dòng gen của nó. Một lối lý giải thông dụng khác là theo nguyên tắc thứ hai của nhiệt động học, tổng thể những mạng lưới hệ thống phức tạp ở đầu cuối đều phải tan rã, do đó không loài nào hoàn toàn có thể bất tử được. Tuy nhiên, nguyên tắc này chỉ vận dụng được cho những hệ kín, trong khi khung hình sinh vật lại là những hệ mở .

Trong thế giới động vật, loài sứa Turritopsis nutricula không bao giờ biết đến cái chết là gì.

Những cách gọi tên về ” sự chết “.

Như là một đặc trưng của tiếng Việt, ngôn từ chuyên chở cả thái độ, tình cảm của người nói, nên để nói về cái chết, , Nhà nghiên cứu và điều tra Bằng Giang đã khẳng định chắc chắn thống kê được hơn 1.001 cách diễn đạt về từ chết. [ 6 ] dưới đây chỉ liệt kê 1 số ít :

• Kính trọng: từ trần, tạ thế, khuất núi, quy tiên, yên nghỉ muôn đời, qua đời, mất, đi xa, ra đi, ra đi vĩnh viễn, ra đi mãi mãi, yên nghỉ, từ giã cõi đời, trút hơi thở cuối cùng, “thôi đã thôi rồi”, thác, quyên sinh, băng hà (dùng cho vua chúa), hi sinh, ngã xuống, nằm xuống, nằm lại, tử trận, tuẫn tiết, vị quốc vong thân (vì nước mà chết), thịt nát xương tan, rơi đầu (trong chiến đấu), không còn nữa, về với tổ tiên, về cùng cha ông, về nơi an nghỉ cuối cùng, về nơi cửu huyền, về nơi chín suối, chết đứng (còn hơn sống quỳ), tôi ra đi lần cuối, làm ma nước Nam còn hơn làm vua đất Bắc, viên tịch (đối với các nhà sư),…
• Kiêng kị: vĩnh biệt, trăm tuổi già, đi (ra đi), sang bên kia thế giới, tim của… đã ngừng đập, giấc ngủ vĩnh viễn, đi vào giấc ngủ ngàn thu, an giấc ngàn thu, trở thành người thiên cổ, ngày không còn…, đi vào dĩ vãng,…
• Tín ngưỡng, tôn giáo: viên tịch (Tăng sĩ Phật giáo), vãng sanh Cực Lạc, về An Dưỡng quốc (cõi Cực Lạc), cao đăng Phật quốc, vãng sanh Tịnh Độ, về gặp Phật được Phật Thọ ký (xoa đỉnh đầu), từ giã Ta-bà sinh lên Tịnh Độ, về với Chúa, về nhà Cha (về nước Chúa), Chúa gọi về, được Chúa truyền ra khỏi đời này về với Chúa, hẹn gặp lại trong Nước Trời, quy tiên, về trời, thăng thiên, hồn lìa khỏi xác, hóa kiếp, mãn phần, xuống suối vàng, trở về với cát bụi, chết không nhắm mắt, từ đất mà ra sẽ về với đất, về với đất mẹ,…
• Trung lập: chết, qua đời, tử vong, thiệt mạng, tử (Hán-Việt), tắt thở (chết lâm sàng), chết tốt, bị giết, bị diệt, bất đắc kỳ tử, đột tử, chết ngay, chết non, chết yểu, chết trẻ, chết già (theo độ tuổi), chết đuối, chết chìm, chết cháy, chết ngột, chết ngạt, chết đói, chết bệnh, chết bất đắc kỳ tử (theo nguyên nhân), chết chùm, chết oan, chết ngay tại chỗ…
• Thân phận: lìa đời, về với đất, chầu ông bà (vải), chầu trời, chầu tổ tiên, chầu Diêm vương (Diêm chúa), tuyệt mệnh (mạng), tới số, hết số, gan óc lầy đất, da ngựa bọc thây, đầu lìa khỏi cổ, nhắm mắt xuôi tay, xuống lỗ, xanh cỏ, đi gặp cụ Các Mác và cụ Lê-nin, (thà) làm ma nước Nam, (nguyện) làm ma họ (…), lên bàn thờ ăn xôi…
• Không tôn trọng: lụm, rồi đời, xong đời, ngoẻo, ngủm, ngủm củ tỏi, ngủm cù đèo, tiêu, tiêu đời, toi đời, tiêu tán đường, toi mạng, lên đường, ăn đất, đi đứt, đi toi, đứt bóng, vào hòm, vào xăng, vào 6 tấm váng, xuống mồ, đi đời, đi đời nhà ma, đi tong, rũ xương, đền tội, đền mạng (có ân oán), tan xương nát thịt, vong mạng, bỏ mạng, bỏ xác (trong chiến đấu), chết tươi, chết toi, chết bằm, chết trôi, lên bàn thờ, lên bàn thờ ngồi chơi, đi buôn muối, chết không toàn thây, chết không kịp ngáp (tình trạng chết), “đai” (tiếng lóng của từ die), ngồi lên bàn thờ ngắm gà khỏa thân, “RIP” (Rest In Peace) (không có sự tôn trọng khi dùng để đùa giỡn, nhưng ý nghĩa thực sự của R.I.P là sự tôn trọng đối với cái chết), đi Văn Điển, vô Bình Hưng Hòa, hít khói trên bàn thờ, đi bán muối, đi đắp chiếu, hẻo, hẹo…

Định nghĩa cái chết trong nghành y học, tôn giáo và pháp lý.

Cái chết của con người hoàn toàn có thể được định nghĩa bởi ba nghành nghề dịch vụ khác nhau nhưng cũng chồng lấn lẫn nhau : y học, tôn giáo và pháp lý. Cả ba nghành nghề dịch vụ đã tăng trưởng rất nhiều theo thời hạn và ý nghĩa của từng nghành nghề dịch vụ đó so với từng cá thể cũng khác nhau. Do đó, khi bàn về cái chết, điều quan trọng là phải xác lập rõ là cái chết đang được xem xét dưới dưới góc nhìn nào, cũng như cần phải có một kỹ năng và kiến thức tổng quát về cách nhìn nhận cái chết của mỗi cá thể .Trong y học, có nhiều định nghĩa khác nhau về cái chết. Ở phương Tây trước đây, sự chết đã được gắn với tim và sau đó là phổi. Khi tim và phổi của một người ngừng hoạt động giải trí, người đó được xem là đã chết. Về sau, não được đưa vào định nghĩa. Năm 1963, điện não đồ ( EEG ) được ý tưởng, phương tiện đi lại này có năng lực đo rất đúng mực những dòng điện phát ra từ não. Nếu máy điện não đồ ghi nhận một dòng điện bằng không ( nói cách khác là một EEG phẳng ) trong 36 giờ, người bệnh hoàn toàn có thể được xem là đã chết. Hiện nay, tất cả chúng ta biết rằng về mặt y học, một người còn sống nếu thân não của người đó chưa chết. Nhiều người bị rơi vào đời sống thực vật, thân não của họ vẫn còn hoạt động giải trí .Về mặt pháp lý, có ba cách khác nhau để công bố rằng một người đã chết. Thông thường nhất là việc xác nhận cái chết bởi một bác sĩ. Cách thứ hai là xác nhận bởi một nhân viên cấp dưới tìm hiểu hay nhân viên khám nghiệm y khoa của nhà nước. Cách thứ ba là công bố chết bởi những TANDTC : sau khi một người bị mất tích một thời hạn nhất định, TANDTC hoàn toàn có thể công bố rằng người đó đã chết và gia tài của người chết sẽ được phân loại theo luật định. Giấy chứng tử là một văn bản nêu ra thời gian, đặc thù của cái chết cũng như tên và tính năng người ghi nhận cái chết đó .Theo quan điểm tôn giáo, sự chết được tin là do linh hồn rời khỏi thể xác. Nhiều thí nghiệm đã được đặt ra nhằm mục đích xác lập khi nào thì hồn rời khỏi xác, ví dụ điển hình người ta cân khung hình trước và sau khi chết ( linh hồn, nếu có, biết đâu cũng có một khối lượng nào đó ) .

Khi nào một người được xem là chết ?.

Xác định đúng mực thời gian chết có ý nghĩa quan trọng vì nhiều nguyên do. Nó giúp cho giấy chứng tử ghi nhận được thời hạn đúng mực, cũng như để bảo vệ rằng những nguyện vọng của người quá cố được thực thi sau khi người đó thật sự đã qua đời. Nó đặc biệt quan trọng quan trọng trong trường hợp hiến cơ quan, bởi lẽ tạng đem ghép phải được lấy ra khỏi khung hình người chết càng sớm càng tốt .Trong lịch sử dân tộc, những cố gắng nỗ lực để xác lập thời gian chết một cách đúng mực luôn là đề tài gây tranh cãi. Đã có lúc, cái chết được tính từ lúc tim ngừng đập ( ngưng tim ) và phổi ngừng thở, nhưng sự tăng trưởng của kỹ thuật hồi sức tim phổi cũng như kỹ thuật phá rung đã đề ra một thử thách mới : hoặc là định nghĩa về cái chết là sai, hoặc là con người hoàn toàn có thể cải tử hoàn sinh ( chính do, trong một vài trường hợp, việc hồi sức làm cho tim, phổi hoạt động giải trí trở lại ). Hiển nhiên, quan điểm thứ nhất đã được lựa chọn. ( Hiện nay, trạng thái ngưng tim, ngưng thở được gọi là chết lâm sàng ) .Ngày nay, khi cần xác lập đúng chuẩn thời gian chết, bác sĩ và điều tra viên thường địa thế căn cứ vào ” chết não ” hay ” chết sinh học ” : một người được xem là chết nếu không còn hoạt động giải trí điện não ( Xem thêm Đời sống thực vật ). Người ta giả định rằng sự ngưng hoạt động giải trí điện não là tín hiệu chấm hết ý thức .Hoạt động não là điều kiện kèm theo cần của sự sống sót của một cá thể về mặt pháp lý, và có lẽ rằng chỉ trừ những phôi thai, nó cũng đồng thời là điều kiện kèm theo đủ. ” Một khi sự chết não đã được khẳng định chắc chắn, việc ngưng sử dụng những thiết bị tương hỗ sự sống không cấu thành một tội dân sự hay hình sự “. ( Dority, tại tòa án nhân dân tối cao hạt San Bernardino, 193 Cal. Rptr. 288, 291 ( 1983 ) ) .Tuy nhiên, có những người lý luận rằng chỉ có vỏ não mới có công dụng ý thức, cho nên vì thế chỉ cần hết hoạt động điện của vỏ não thì hoàn toàn có thể xem là chết. Ở hầu hết mọi nơi, một định nghĩa bảo thủ hơn về cái chết được vận dụng ( khi hàng loạt những phần của não đều đã ngưng hoạt động điện, không riêng gì vỏ não ) – ví dụ điển hình theo mẫu khai tử thống nhất của Hoa Kỳ. Năm 2005, trường hợp cô Terri Schiavo đã khiến cho yếu tố chết não và duy trì sự sống tự tạo được tranh cãi nóng bức giữa những nhà làm luật Hoa Kỳ. Trong nhiều trường hợp, nguyên do chung của cái chết là do thiếu oxy trong máu .Ngay cả khi dùng điện não, việc xác lập cái chết cũng khó khăn vất vả. EEG hoàn toàn có thể ghi nhận một tín hiệu giả trong khi não đã thực sự ngưng hoạt động giải trí, hay ngược lại, não còn sống, nhưng hoạt động điện của nó thấp hơn ngưỡng ghi nhận của máy. Vì nguyên do này, những bệnh viện thường thiết lập một tiến trình để xác nhận cái chết trong đó gồm có EEG ghi nhận trong những khoảng chừng thời hạn khác nhau .

Lịch sử y học còn ghi nhận nhiều giai thoại về những người được các thầy thuốc chứng tử nhưng sau đó đã sống lại – khi đang được ướp xác hoặc sau vài ngày nằm trong quan tài. Các chuyện kể về những người bị chôn sống (với giả thiết rằng xác không được ướp trước khi chôn) đã tạo tiền đề cho ít nhất là một nhà sáng chế trong thế kỷ XX thiết kế ra một hệ thống báo động có thể được kích hoạt từ trong quan tài.

Do những khó khăn khi xác định cái chết, trong nhiều phát đồ cấp cứu, người đầu tiên tham gia cấp cứu không được phép tuyên bố rằng bệnh nhân đã chết; một số tài liệu huấn luyện cấp cứu y khoa đã chỉ rõ rằng một người không bị xem là chết nếu không có những dấu hiệu rõ ràng, hiển nhiên của cái chết, chẳng hạn như đầu lìa khỏi thân, co cứng tử thi (rigor mortis), hồ máu tử thi (livor mortis), xác bị phân hủy hoặc bị thiêu cháy. Khi nạn nhân còn bất cứ khả năng sống sót nào và không có y lệnh “không hồi sức”, nhân viên cấp cứu phải lập tức bắt đầu cấp cứu và không được kết thúc việc cấp cứu cho đến khi bệnh nhân được nhập viện. Đến nơi, nếu bác sĩ xác nhận bệnh nhân đã chết, bệnh nhân được tuyên bố là “chết trên đường đến bệnh viện”.

Tiêu chuẩn để công bố một người là chết thường được pháp luật bởi những ủy ban cấp nhà nước, tùy từng nước. EEG không là một xét nghiệm đại trà phổ thông, trên thực tiễn, người ta hay dựa vào những triệu chứng như mất ý thức, ngưng thở, mất mạch, đồng tử giãn và không phản xạ với ánh sáng, điện tâm đồ ( ECG ) phẳng v.v.

Phản ứng của con người so với cái chết.

Về cơ bản, con người tham sống sợ chết, tuy nhiên, trong những thực trạng nhất định, nhiều người hoàn toàn có thể hi sinh sự sống của mình vì người khác, vì hội đồng. Cũng có những người tự tìm đến cái chết do bệnh tâm thần hoặc bế tắc trong đời sống .Theo tác giả Elisabeth Kübler-Ross, diễn tiến tâm ý của một người sắp chết gồm 5 đặc thù :

• Chối bỏ thực tế (“không thể tin là mình sắp chết”)
• Nổi giận, nổi loạn (“tại sao tôi phải chết ?”)
• Mặc cả với số phận (“sao lại là tôi, nhiều người xấu hơn tôi vẫn được sống kia, tôi đã làm nhiều việc tốt nên tôi phải được sống”)
• Trầm cảm
• Buông xuôi, chấp nhận.

Năm đặc thù đó không phải khi nào cũng bộc lộ khá đầy đủ, trật tự Open cũng không cố định và thắt chặt. Chúng hoàn toàn có thể Open riêng không liên quan gì đến nhau hoặc đồng thời .Tuy nhiên, cũng có những trường hợp, con người đảm nhiệm cái chết một cách thuận tiện hơn .

Cái chết êm dịu ( an tử ).

Có những người bị tai nạn thương tâm nghiêm trọng hoặc mắc những bệnh hiểm nghèo như ung thư quá trình cuối, phải sống đời sống thực vật hoặc chịu đau đớn lê dài. Khả năng của y học trong tương lai gần hầu hết không hề hồi sinh được sức khỏe thể chất cho họ, nên việc tạo ra một cái chết êm dịu để chấm hết thời hạn chịu đau đớn về mặt thể lý cho những bệnh nhân đó cũng như giảm bớt những ngân sách đắt tiền cho xã hội đã được xem xét và thể chế hóa ở vài nước ( Hà Lan, Tây Ban Nha v.v. ) .Việc thực hành thực tế ” cái chết êm ái ” gặp sự phản đối can đảm và mạnh mẽ của nhiều người, họ cho rằng đó là hành vi giết người ( mặc dầu nó có tương thích với nguyện vọng của bản thân người bệnh ), mạng sống con người là quý giá nhất không ai có quyền định đoạt .

Vấn đề diễn biến sau khi chết.

Một yếu tố được đặt ra là, không kể sự chấm hết những quy trình chuyển hóa và sự mở màn những tiến trình phân hủy xác, điều gì sẽ xảy ra, nhất là so với con người, trong và sau khi chết ? Chủ đề được đặc biệt quan trọng chăm sóc là ý thức và linh hồn. Niềm tin vào một cái gì đó liên tục sau khi chết cũng phổ cập từ xưa, ví dụ điển hình một quốc tế của người chết ( âm ty, âm ti, âm tính ), hoặc tái sinh, đầu thai vào kiếp sau. Những người theo chủ nghĩa vô thần hoặc thuyết bất khả tri thì tin rằng cái chết đặt dấu chấm hết cho ý thức, bản thân cái chết ( ” kiếp sau ” ) xét cho cùng cũng chính là sự thưởng thức về những gì có trước thụ thai ( ” kiếp trước ” ) ( ? ). Trái lại, niềm tin tôn giáo và những thông tin về sự sống sau khi chết là sự an ủi có liên hệ tới cái chết của những người thân yêu và viễn ảnh về cái chết của chính bản thân mỗi người. Mặc khác, nỗi lo âu về âm ti cũng như những hệ quả đen tối khác cũng khiến cho cái chết trở nên quái ác hơn. Nỗi ưu tư của con người về cái chết cũng là một động lực quan trọng cho sự tăng trưởng của những tôn giáo .Tập tục của hầu hết những nền văn hóa truyền thống là khóc thương những người thân yêu đã chết. Nhiều nhà khảo cổ cho rằng việc chôn cất cẩn trọng của người Homo neanderthalensis, với những xác chết được trang điểm bằng đất son và xếp cẩn trọng trong hang là dẫn chứng của những tang lễ có nghi thức. Mở rộng ra, điều này hoàn toàn có thể cho thấy trong những tín ngưỡng ban sơ của con người đã có cả những ý niệm về kiếp sau .

Những hệ quả về sinh lý học của sự chết ở người.

Đối với khung hình người, những hệ quả sinh lý của sự chết là một chuỗi những biến hóa : sớm như trương phình lên, sau đó là sự phân rã, tiếp theo là những đổi khác sau phân rã, sau cuối, chỉ có bộ xương là sống sót lâu nhất .Những biến hóa của quy trình tiến độ ngay sau khi chết nhận được sự chú ý quan tâm nhiều nhất vì hai nguyên do – thứ nhất đó là quy trình tiến độ được người sống nhìn thấy nhiều nhất và thứ nhì là bởi những nghiên cứu và điều tra pháp y trong những nghi hoặc .

Giai đoạn sớm sau khi chết (15–120 phút tùy nhiều yếu tố), xác trở nên mát lạnh (mát lạnh tử thi – algor mortis), trở nên tái nhạt (tái nhạt tử thi – pallor mortis), các cơ vòng giãn ra, dẫn đến việc tống xuất nước tiểu, phân, những gì chứa trong dạ dày cũng trôi ra ngoài nếu xác bị di chuyển. Máu dồn xuống tạo thành các hồ ở phần thấp của xác (theo trọng lực) gọi là hồ máu tử thi (livor mortis) trong vòng 30 phút và bắt đầu đông lại. Các cơ co lại tạo nên co cứng tử thi (rigor mortis) với đỉnh điểm là 12 giờ sau khi chết và kết thúc 24 giờ sau khi hình thành, tùy vào nhiệt độ môi trường. Trong vòng một ngày, bắt đầu có các dấu hiệu phân hủy (phân rã), cả do cơ chế tự hủy lẫn do sự tấn công của vi sinh vật, nấm, côn trùng, thú vật v.v. Bên trong cơ thể, các cấu trúc bắt đầu sụp đổ, da mất sự liên kết với các mô bên dưới, hoạt động của vi khuẩn sẽ sinh hơi và khiến xác sưng, phình ra.

Không có một yếu tố xác lập đơn cử cho vận tốc phân hủy sau khi chết ; một xác chết hoàn toàn có thể chỉ còn bộ xương sau vài ngày hoặc còn gần như nguyên vẹn sau hàng nghìn năm .

Việc giải quyết và xử lý xác người chết.

Một con kền kền đang giải quyết và xử lý xác chết Đàn kền kền đang giải quyết và xử lý cái xác được thiên tángTrong hầu hết những nền văn hóa truyền thống, trước khi kịp khởi đầu phân hủy, xác người chết đã được triển khai 1 số ít nghi thức tống táng, thường thì nhất là hỏa thiêu hoặc chôn trong mộ ( thường là trong một hố đào vào lòng đất gọi là huyệt mộ ), ngoài những còn táng trong quách, hầm mộ, mộ đá, hoặc tiểu đựng xương. Mộ rất phong phú, từ đơn thuần như một gò, ụ đất đến vô số những kiến trúc lăng tẩm khác trên mặt đất ( như lăng mộ Taj Mahal ) .Ở Tây Tạng, có một giải pháp gọi là lộ thiên táng hoặc điểu táng, đem xác người chết đặt trên núi cao để làm mồi cho những loài chim ăn thịt. Đôi khi điều này do những quan điểm tôn giáo cho rằng chim ăn mồi sẽ chuyên chở linh hồn về chốn thiên đường, nhưng cũng có khi chỉ đơn thuần phản ánh một thực tiễn là đất đai Tây Tạng quá cứng khó đào chôn, cây cối cũng không nhiều để làm củi thiêu xác và theo tôn giáo tại đó ( Phật giáo ) thì sau khi chết, xác người chỉ là một cái vỏ rỗng không, không để làm gì nữa, hoàn toàn có thể cho quái vật làm thức ăn. Mặt khác, ở 1 số ít nền văn hóa truyền thống khác, người ta lại cố gắng nỗ lực làm chậm quy trình phân hủy của xác trước tang lễ ( thậm chí còn hoàn toàn có thể làm chậm quy trình phân hủy sau khi chôn cất ), ướp xác hoặc tạo những mô mi. Nhiều nền văn hóa truyền thống khác nhau có nhiều tập quán mai táng khác nhau. Trong 1 số ít những làng chài hoặc lực lượng thủy quân, người ta còn thủy táng ( đưa xác chết xuống sông hoặc biển ). Một số vùng miền núi, người ta treo quan tài lên cây .Một cách mai táng mới là ” mai táng sinh thái xanh “. Nó gồm có sự làm đông xác ở nhiệt độ rất thấp, sau đó ưng ý bột bằng chính sách rung, làm khô ở nhiệt độ lạnh, vô hiệu sắt kẽm kim loại, ở đầu cuối là thiêu hủy thành phần bột còn lại, chỉ chiếm khoảng chừng 30 % khối lượng khung hình. Gần đây còn có ý tưởng sáng tạo về ” thiên hà táng ” : dùng tên lửa đưa một phần tro cốt vào khoảng trống. Nhiều người đã hiến hàng loạt hoặc một phần xác cho khoa học như Einstein. Nhiều trường hợp hiến xác cho những trường y để ship hàng nghiên cứu và điều tra và giảng dạy môn giải phẫu. Việc mai táng hoàn toàn có thể được triển khai bởi dân làng, hoặc những công ty mai táng chuyên nghiệp, hoặc có sự tham gia của bệnh viện, tổ chức triển khai tôn giáo, hội từ thiện v.v. Mồ mả thường được tập hợp trong một khu đất gọi là nghĩa trang ( nghĩa trang ) .

Về mặt sinh học.

Sau khi chết, những bộ phận còn lại của sinh vật trở thành một phần trong quy trình sinh địa hóa. Động vật hoàn toàn có thể bị những loài săn mồi ăn. Vật chất hữu cơ sau đó hoàn toàn có thể bị phân hủy bỏ quy trình thối rữa, những sinh vật trong quy trình này sẽ trở lại môi trường tự nhiên trở thành một mắt xích trong chuỗi thức ăn .Vi sinh vật cũng đóng vai trò quan trọng, làm ngày càng tăng nhiệt độ của vật chất đang bị phân hủy khi chúng phá vỡ những hợp chất hữu cơ thành những phân tử đơn thuần hơn. Tuy nhiên, không phải toàn bộ những vật chất cần phải phân hủy trọn vẹn, như than là một loại nguyên vật liệu hóa thạch được hình thành trên một vùng to lớn có thời hạn từng trải qua quy trình tiến độ đầm lầy là một ví dụ .

Cái chết trong cái nhìn của người Việt.

Đạo lý truyền thống lịch sử của người Việt ý niệm ” nghĩa tử là nghĩa tận “, bao nhiêu hờn oán đều xóa bỏ khi đối tượng người tiêu dùng đã chết, vì chết là dứt nợ trần gian .

Một quan niệm nhân văn khác là “sống ở, thác về”, xem cuộc sống trên mặt đất chỉ là cõi trọ tạm bợ, chết không phải là hết.

Sống làm vợ khắp người ta

Khéo thay thác xuống làm ma không chồng

(Truyện Kiều – Nguyễn Du, đoạn viết về Đạm Tiên)

Tín ngưỡng dân gian tin vào linh hồn, người chết rồi thì linh hồn sẽ sống ở âm tính, cũng hoạt động và sinh hoạt như ở dương thế, do đó có tục lệ đốt vàng mã, nhà cửa, xe cộ, quần áo, tiền, đô la âm ti v.v. để ” viện trợ ” cho người chết. Rằm tháng bảy âm lịch, trùng với lễ Vu Lan của Phật giáo, là ngày xóa tội vong nhân, người ta cúng cô hồn để bố thí thức ăn cho những hồn ma long dong. Cúng cô hồn không chỉ có ngày rằm tháng bảy .Một ý niệm truyền thống nữa là ” người chết cần được mồ yên mả đẹp “, việc ” động mồ động mả ” hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến sự nghiệp của con cháu. Tuy nhiên, từ năm 1996, trào lưu hiến xác cho khoa học đã khởi đầu tăng trưởng với sự phát động của Giáo sư Nguyễn Quang Quyền ở trường Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh .

Liên kết ngoài.