Nhạc lý cơ bản về gam.

ByKim Phượng

Th10 13, 2021

GAM – GIỌNG
Gam là mạng lưới hệ thống gồm 7 bậc âm tự nhiên được sắp xếp liền bậc trong một quãng 8 ( từ chủ âm đến chủ âm )
I – II – III – IV – V – VI – VII – ( I )

GAM TRƯỞNG – GIỌNG TRƯỞNG

Bạn đang đọc: Nhạc lý cơ bản về gam.

1. Gam trưởng :
Gam trưởng là mạng lưới hệ thống gồm 7 bậc âm tự nhiên được sắp xếp liền bậc, hình thành dựa trên công thức cung và nửa cung như sau :

Âm không thay đổi nhất trong gam gọi là âm chủ ( bậc I )
Trong gam Đô trưởng, âm chủ là Đô
2. Giọng trưởng :
Các bậc âm trong gam trưởng dùng để thiết kế xây dựng giai điệu một bài hát, một bản nhạc thì được gọi là giọng trưởng kèm theo tên âm chủ .
Ví dụ bài Thật là hay của Hoàng Lân, được kiến thiết xây dựng trên công thức gam trưởng, gồm những âm : Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si .

GAM THỨ – GIỌNG THỨ :
1. Gam thứ :
Là mạng lưới hệ thống gồm 7 bậc âm được sắp xếp liền bậc, hình thành trên công thức cung và nửa cung như sau :
Ví dụ : Gam La thứ :

Trong trường hợp này, sử dụng từ Gam hay Giọng đều được !
2. Giọng thứ
Các bậc âm trong gam thứ được sử dụng để thiết kế xây dựng giai điệu một bài hát ( hay một bản nhạc ) người ta gọi đó là giọng thứ kèm theo tên âm chủ .
Ký hiệu nốt nhạc
Tên những dấu nhạc có cao độ khác nhau mà người ta thường dùng là : DO, RE, MI, FA, SOL, LA, SI gốc tiếng La-tinh, đọc theo tiếng Việt là ĐÔ, RÊ, MÍ, FA, XON, LA, XI. Đó là 7 bậc cơ bản của mạng lưới hệ thống thất âm, tính từ thấp lên cao. Muốn lên cao hoặc xuống thấp hơn, người ta lặp lại tên dấu những bậc trên với cao độ cách nhau từng quãng 8 một ( còn gọi là bát độ ). Người ta cũng còn dùng những vần âm La-tinh để gọi tên những bậc cơ bản trên :
Xi : B ( có sách kí hiệu là H )
La : A
Son : G
Fa : F
Mi : E
Rê : D
Đô : C
Dấu hoá : là những ký hiệu cho biết những bậc cơ bản được tăng lên hay giảm xuống từng nửa cung điều hoà
– Dấu thăng : ( # ) làm tăng lên nửa cung .
– Dấu giáng : ( b ) làm giảm xuống nửa cung
– Dấu bình : làm những nốt nhạc cho quay trở lại cao độ tự nhiên
– Khuông nhạc : Hiện nay người ta dùng 5 đường kẻ song song, tạo thành 4 khe song song, tính thứ tự từ dưới lên. Trên khuông nhạc đó, ta có 11 vị trí khác nhau, ghi được 11 bậc cơ bản. Muốn ghi thêm, người ta dùng những dòng kẻ phụ
– Khoá nhạc : dùng để xác lập tên những dấu nhạc ghi trên khuông nhạc. Khoá nhạc được ghi ở đầu mỗi khuông nhạc
– Quãng : Các nốt nhạc trong âm nhạc hay những nốt giai điêu trong những bài hát quan hệ với nhau bằng những quãng. Định nghĩa : Quãng nhạc là khoảng cách âm thanh giữa 2 dấu nhạc. Tên quãng được gọi bằng số .
VD : quãng 3, quãng 4, quãng 5 v.v … Ta có những quãng sau :
+ Quãng 2 thứ ( sau đây xin viết tắt là Q2t ) : là khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau 1 / 2 cung ( nửa cung ) .
VD : Xi => Đô ( B => C ), Mi => Fa ( E => F ) hay Đô thăng => Rê ( C # => D ) v.v … .
+ Quãng 2 trưởng ( sau đây xin viết tắt là Q2T ) : là khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau 1 cung .
VD : Đô => Rê ( C => D ) hay mi => Fa thăng ( E => F # ) v.v …
+ Quãng 3 thứ ( sau đây xin viết tắt là Q3t ) : là khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau 3/2 cung ( 1 cung rưỡi ) .
VD : mi => Sol ( E => G ), Rê => Fa ( D => F ) hay Đô => Rê thăng ( C = > D # v.v …
+ Quãng 3 trưởng ( sau đây xin viết tắt là Q3T ) : Là khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau đúng 2 cung .
VD : Đô => mi ( C => E ), Mi => Sol thăng ( E => G # ) v.v …
Ngoài ra còn có những quãng khác như :
+ Quãng 4 : khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau 5/2 cung ( tức 2 cung rưỡi ) VD : Đô => Fa ( C => F ) v.v …
+ Quãng 5 : khoảng cách giữa 2 nốt nhạc cách nhau 3 cung
VD : Đô => Sol ( C => G ) v.v …
+ Quãng 6, quãng 7 v.v. .
Tuy nhiên trong thời điểm tạm thời ta nên quan tâm đến 4 quãng tiên phong Q2t, Q2T, Q3t, và Q3T, những quãng khác ta sẽ sử dụng đến khi đã được nâng cao hơn .
Gam và cách nhận ra gam của 1 bài hát .
Để chơi được 1 bài hát ( có bản nhạc ) thì ta phải làm theo tuần tự những bước như sau :
– Xác định Gam của bài nhạc
– Lập bộ hợp âm cho gam đó
– Đặt hợp âm vào giai điệu
Trong bài này sẽ xử lý khâu tiên phong trong tiến trình trên .
Trước hết, Gam là một tập hợp gồm 7 nốt nhạc. Có 2 loại gam, là gam trưởng và gam thứ
Nhắc lại khoảng cách giữa những nốt nhạc :
Ta sẽ tìm hiểu và khám phá về gam trưởng trước :
Trước hết ta quy ước như sau : Q2T ký hiệu a, Q2t ký hiệu b
Công thức lập gam trưởng sẽ là a a b a a a b
Giải thích :
7 nốt nhạc của gam được tựng trưng bởi những ký tự a và b đó. Tính từ nốt gốc của gam ta có những nốt còn lại .
VD : Gam Đô trưởng ( C )
với nốt gốc là C, dựa vào công thức a a b a a a b ta suy ra những nốt còn lại là :
D ( cách C 1 a ) ,
E ( cách D 1 a ) ,
F ( cách E 1 b ) ,
G ( cách F 1 a ) ,
A ( cách G 1 a ) ,
B ( cách A 1 a )
và C ( cách B 1 b ) .
Vậy gam C gồm 7 nốt là : C, D, E, F, G, A, B và ko có dấu hóa nào .
VD2 : gam Rê trưởng ( D )
Với nốt gốc là D, dựa vào công thức a a b a a a b ta có những nốt còn lại là :
E ( cách D 1 a ) ,
F # ( cách E 1 a ) ,
G ( cách F # 1 b ) ,
A ( cách G 1 a ) ,
B ( cách A 1 a ) ,
C # ( cách B 1 a )
và D ( cách C # 1 b ) .
Vậy 7 nốt của gam D gồm có : D, E, F #, G, A, B, C #
Gam D có 2 dấu # ở F và C

Từ những điều trên các bạn hãy tự mình tìm ra các nốt trong các gam trưởng còn lại .

Xem thêm: 10 hợp âm guitar cơ bản nhất! Hướng dẫn học Guitar bằng Guitar Pro

Gam Thứ : Công thức lập gam thứ sẽ là a b a a b a a
Cũng tựa như cách làm của gam trưởng ta có 2 ví dụ sau :
VD 1 : gam La thứ ( Am ) : theo công thức a b a a b a a ta có những nốt tiếp theo là :
B ( cách A 1 a )
C ( cách B 1 b )
D ( cách C 1 a )
E ( cách D 1 a )
F ( cách E 1 b )
G ( cách F 1 a )
và A ( cách G 1 a )
Vậy những nốt trong gam Am sẽ là : A B C D E F G và ko có dấu hóa nào .
VD 2 : gam Bm cũng dựa vào công thức trên ta có những nốt tiếp theo là :
C # ( cách B 1 a )
D ( cách C # 1 b )
E ( cách D 1 a )
F # ( cách E 1 a )
G ( cách F # 1 b )
A ( cách G 1 a )
và B ( cách A 1 a )
Vậy những nốt trong gam Bm sẽ là : B C # D E F # G A
Vậy gam Bm có 2 dấu # tại C và F .
Tương tự như vậy những bạn hãy suy ra những gam thứ còn lại
Sau khi làm xong những gam trưởng và thứ còn lại ta sẽ thấy 1 điều : sẽ sống sót từng cặp những gam trưởng và thứ có cùng dấu hóa. Ta gọi những cặp đó là cặp gam trưởng thứ song song .
Như VD ở trên ta thấy gam Rê trương ( ký hiệu D ) và gam Si Thứ ( ký hiệu Bm ) có cùng dấu hóa là F # và C # => 1 bài nhạc có 2 dấu thăng sẽ thuộc gam D hoặc Bm .
Từ những điều trên ta hoàn toàn có thể thuận tiện xác lập được 1 gam bất kể dựa vào việc nó có bao nhiêu dấu thăng ( # ) hoặc dấu giáng ( b ) và tại vị trí nốt nào. Điều này tạo tiền đề rất tốt để những bạn sau này hoàn toàn có thể phân biệt 1 cách nhanh nhất gam của 1 bài hát khi đã có bản nhạc trong tay .
Cách nhận ra gam của 1 bài hát :
Để nhận ra gam của 1 bài hát thường thì ta dựa vào 2 yếu tố sau :
1. Dấu hóa cố định và thắt chặt của bài hát được ghi ở đầu khuông nhạc .
2. Nốt nhạc ở đầu cuối của bài nhạc .
Ta cần phải biết :
Thứ tự cố định và thắt chặt của dấu thằng ( # ) : Nhìn vào thứ tự trên ta thấy ngay từ trái sang phải là những nốt Fa Đô Sol Rê La Mi Si .
Thứ tự cố định và thắt chặt của dấu giáng ( b ) : Với dấu giáng là si mi la re sol do fa ngược lại so với dấu thăng .
Một Bản nhạc sẽ có dấu hóa ghi ở đầu khuông nhạc tương ứng với gam của bài nhạc đó. Trong bài viết trên ta đã thuận tiện kiến thiết xây dựng được những gam với những dấu thăng ( # ) và giáng ( b ) của gam đó. Sau đây là quy tắc để ta hoàn toàn có thể tìm nhanh Gam của bài nhạc dựa vào dấu hóa :
Với dấu thăng ( # ) : từ dấu thăng ở đầu cuối ta tiến lên 1 Q2t ta sẽ có nốt gốc gam trưởng cần tìm .
VD : bài nhạc có 2 dấu #, nhìn vào vị trí những dấu thăng ta hoàn toàn có thể thuận tiện biết được, đó là những nốt F và C ( theo thứ tự trái sang phải ), vậy dấu # cuối là ở nốt C, từ nốt C # tiến lên 1 Q2t là nốt D vậy bài đó thuộc gam D trưởng hoặc gam thứ song song là Bm .
Với dấu giáng ( b ) : thì ngoại trừ giấu giáng tiên phong là gam F trưởng, từ 2 dấu giáng trở đi, vị trí nốt giáng áp chót sẽ là nốt gốc hợp âm trưởng cần tìm .
VD 1 bài nhạc có 2 dâu giáng : theo thứ tự từ trái sang phải ta có vị rí 2 nốt giáng là ở nốt Si và Mi, dấu giáng áp chót là Si, vậy bài nhạc thuộc gam Si giáng trưởng Bb hoặc gam thứ song song là Gm .
Để biết được bài nhạc thuộc gam trưởng hay thứ ta sẽ dựa vào yếu tố còn lại, đó là nốt nhạc sau cuối của bản nhạc :
1 bài nhạc kết thúc bằng nốt nào thì đó chính là nốt gốc của gam bài đó
VD : bài nhạc kết thúc ở nốt C thì chắc như đinh là bài đó ở gam C trưởng C hoặc gam C thứ Cm. Để biết được là C hay Cm thì ta lại nhờ vào yếu tố phía trên, đó là dấu hóa đầu khuông nhạc
VD : 1 bài nhạc có 2 dấu thăng và kết thúc ở nốt B, trước hết bài đó thuộc gam D hoặc Bm, vì nốt sau cuối là nốt B ta suy ra bài nhạc thuộc gam Bm .
Ghi chú :
Với 1 bản nhạc thường thì thì chắc như đinh sẽ tuân theo những quy luật trên .
VD : nếu bài nhạc ko có dấu thăng, giáng gì thì chắc như đinh nốt kết bài sẽ là nốt C hoặc A ko thể là nốt khác được, và tựa như với những trường hợp có những dấu hóa khác .
Hợp âm, cấu trúc hợp âm
Phần trên tất cả chúng ta đã biết về phương pháp xác lập gam của 1 bài nhạc. Và điều tiếp theo là ta phải lập được bộ hợp âm trong gam đó để hoàn toàn có thể biết được có những hợp âm gì sẽ phải dùng đến trong gam đó, tất yếu những hợp âm để ở dạng cơ bản và chưa nâng cao. Ta cần hiểu rõ thực chất của hợp âm :
– Bất kỳ 1 hợp âm cơ bản nào cũng đều được cấu trúc từ 3 nốt nhạc : nốt 1, nốt 3 và nốt 5. Trong đó nốt 1 là nốt gốc của hợp âm, nốt 3 tùy là vào hợp âm trưởng hay thứ sẽ là quãng 3 trưởng hay thứ của nôt gốc, nốt 5 là quãng 5 của nốt gốc .
Hợp âm lại có 2 dạng, hợp âm trưởng và hợp âm thứ :
+ Hợp âm trưởng :
Nốt 3 là nốt cách nốt gốc một quãng 3 trưởng Q3T, nốt 5 lại cách nốt 3 1 quãng 3 thứ Q3t .
+ Hợp âm thứ :
Nốt 3 là nốt cách nốt gốc một quãng 3 thứ Q3t, nốt 5 lại cách nốt 3 1 quãng 3 trưởng Q3T .
VD : Hợp âm Đô trưởng gồm 3 nốt :
Nốt 1 : nốt gốc C
Nốt 3 : nốt quãng 3 trưởng của C là E
Nốt 5 : nốt quãng 5 của C là G
=> vậy hợp âm Đô trưởng C gồm có 3 nốt C, E và G
Hợp âm Đô thứ Cm :
Nốt 1 : nốt gốc C
Nốt 3 : nốt quãng 3 thứ của C là Eb
Nốt 5 : nốt quãng 5 của C là G
= > vậy hợp âm Cm gồm 3 nốt là C, Eb và G
Bộ hợp âm của gam
sau khi đã hiểu rõ hơn về hợp âm, ta sẽ đi tìm những hợp âm trong 1 gam .
Trong bài này ta đã biết công thức lập những gam trưởng và thứ, từ đó ta sẽ biết được trong gam đó có bao nhiêu dấu hóa và tại vị trí nốt nào. Trong 1 gam ta sẽ có những hợp âm tương ứng, 1 gam có 7 nốt nhạc, như vậy ta sẽ có 7 hợp âm tương ứng thuộc gam đó. Nguyên tắc tạo nên hợp âm giống như thực chất của nó ở bài trên, ta sẽ dựa vào những nốt nhạc với dấu thăng giáng của từng gam và thực chất của hợp âm để tìm ra những hợp âm trong gam đó, mình sẽ dùng ví dụ để những bạn hoàn toàn có thể hiểu được nhanh nhất :
Giả sử ta đã xác lập được bài nhạc được chơi ở giọng Đô trưởng ( hay gam Đô trưởng )
Gam Đô trưởng gồm 7 nốt : C, D, E, F, G, A, B và ko có dấu thăng, giáng gì
Các hợp âm trong gam C sẽ là :
C ( nốt 1 là C, nốt 3 là E, nốt 5 là G )
Dm vì nốt 1 là D, nốt 3 là F cách D 1 quãng 3 thứ chứ ko phải quãng 3 trưởng, nốt 5 là A .
Em : nốt 1 là E, nốt 3 là G cách E 1 Q3t, nốt 5 là B
F : nốt 1 F, nốt 3 là A cách F 1 Q3T chứ ko phải Q3t, nốt 5 là C
G : nốt 1 G, nốt 3 là B cách G 1 Q3T, nốt 5 là D
Am : nốt 1 A, nốt 3 C cách A 1 Q3t, nốt 5 là E
riêng hợp âm B thì sẽ là Bm vì nốt 3 D cách nốt gốc 1 Q3t và nốt 5 F cũng cách nốt 3 1 Q3t ( ta sẽ bỏ lỡ hợp âm này vì đó là hợp âm nâng cao rồi )
Vậy khi chơi 1 bài nhạc giọng C thì ta cần có 6 hợp âm để sử dụng trong bài là C, Dm, Em, F, G, Am .
Tương tự như vậy những bạn hãy thử tự mình làm bộ hợp âm ở những giọng khác, D, E, F v.v. .
Áp dụng vào DJ và producer :
Khi một bản nhạc EDM được sản xuất ra, nó vẫn phải dựa trên nguyên tắc của mọi nhạc lý cơ bản. Đó là sự sắp xếp của những âm tiết. Mỗi âm tiết này sẽ tương với một nốt nhạc nhất định. Tuy nhiên một âm tiết hay một nốt nhạc thì không hề tạo nên được một bản nhạc hay, một bản nhạc là sự sắp xếp có khoa học của rất nhiều âm tiết với rất nhiều cung bậc khác nhau. Producer phải xác lập âm tiết tiên phong để thiết kế xây dựng nên bản nhạc thuộc gam nào và kiến thiết xây dựng những âm tiết còn lại xung quanh hợp âm của nó. Một bản nhạc thì phải có nhiều hợp âm đó là sự đan xem giữa, beat, bassline, Melody, Vocal, Chorus, … nhưng cần xác lập đâu là hợp âm chính từ đó có kế hoạch tăng trưởng những hợp âm phụ hòa quyện vào hợp âm chính. Một câu hỏi mà rất nhiều Producer khi được hỏi vẫn chưa có câu vấn đáp : “ tại sao bộ sound họ dùng lại “ mỏng mảnh “ hơn so với nhạc quốc tế ? và khi chơi ở những dàn loa công xuất cao có nhiều main, bộ lọc, khuếch đại, phân tầng, … chuyên nghiệp thì âm thanh ra bi bể và không hay ? ” đơn thuần là vi những sound mà Producer việt nam sữ dung gần như là mặc định, họ chỉ tạo được 1 hoặc 2 sound trên một tầng. Việc tích hợp nhiều sound trên một tầng rất phức tạp yên cầu phải có kinh nghiệm tay nghề và kỹ năng và kiến thức về nhạc lý để chọn và phối những sound trong cùng hợp âm, nếu không đó là một mớ hỗn độn những âm thanh chứ không phải là một sound. Vì quá ít sound trên mỗi tầng, nên khi gặp những bộ khuếch đại hiệu suất lớn nó sẽ phân tầng cụ thể hơn khiến âm thanh phát ra bị “ trình diện “ sự đơn điệu của nó, nghe rất chói tai và không hay. Mặt khác house những producer sản xuất thường không biết mixing, không nắm được tần số, củng như không hiểu rỏ về EQ + Compressor, không biết tần số của sound nào nên né với tần số của sound nào và ngược lại nên ưu tiên tần số sound nào. v.v đâm ra dẫn tới thực trạng cái thừa cái thiếu nên mới vậy, cái này gọi là kỹ thuật master. Nhận định này rút ra khi so sánh giữa những producer nhạc house và những mãng khác như nhạc phim, nhạc cho casi. v.v.