Nhạc vàng.

Nhạc vàng là dòng nhạc trữ tình lãng mạn bắt nguồn từ thời tiền chiến và tiếp tục phát triển ở miền Nam Việt Nam giai đoạn 1954–1975. Nhạc vàng khi phân biệt với các dòng nhạc khác thường xoay quanh các vấn đề giai điệu, tiết tấu, lối hát, hòa âm, nội dung sáng tác, tư tưởng chính trị.

Buổi bắt đầu, nền tảng tăng trưởng của nhạc vàng là sự tiếp nối của phong cách tân nhạc được tìm hiểu và khám phá từ những thập kỷ 1930 – 1940 ( còn gọi là nhạc cải cách ) rồi trộn lẫn với những yếu tố dân ca trữ tình truyền thống cuội nguồn của Nam Bộ mà tạo nên nét đặc trưng của dòng nhạc này. Giống như hầu hết những dòng tân nhạc khác của Nước Ta hình thành từ trước năm 1975, sự tăng trưởng của nhạc vàng bị chi phối rất mạnh bởi thực trạng lịch sử vẻ vang – chính trị của nó, đặc biệt quan trọng là sự chia cắt quốc gia bởi Chiến tranh Nước Ta. Nhạc vàng được xem là một trong những trào lưu văn hóa truyền thống của thời Pháp thuộc, Quốc gia Nước Ta và Nước Ta Cộng Hòa với nhiều ca khúc từ 1930 đến 1975 và lẫn hải ngoại sau này .
Đặc trưng của những sáng tác nhạc vàng là lời ca trữ tình tầm trung được viết trên những giai điệu chậm buồn túc tắc ( bolero, rumba, ballade … ), âm hưởng dân ca, hát bằng giọng thứ quãng âm trung hoặc trầm. [ 1 ] Đôi khi nhạc vàng còn được dùng chỉ những bài thời tiền chiến hay ” tình khúc 1954 – 1975 ” chậm buồn nhưng giai điệu khác với nhạc vàng, hay 1 số ít bài đậm chất dân gian nhưng không mang đặc trưng của nhạc vàng theo nghĩa phổ thông ( nhiều bài đậm chất dân gian theo điệu chachacha ). Đặc trưng của dòng nhạc vàng là lời ca giản dị và đơn giản, câu nhạc dễ nghe, chất chứa nỗi niềm của một bộ phận trong xã hội, hầu hết là những người nghèo, tầm trung. Dòng nhạc vàng hoàn toàn có thể xem là chính thức định hình và đạt tới quá trình hoàng kim của nó trên phần đất Nam Nước Ta trong quy trình tiến độ 1955 – 1975 .

Điệu Bolero Việt Nam được sử dụng phổ biến nhất trong các bài nhạc vàng. Tuy nhiên, không phải bài nhạc vàng nào cũng viết theo giai điệu bolero và bolero chỉ là một phần thuộc nhạc vàng. Một số nhạc sĩ các dòng khác cũng có thể sử dụng bolero để sáng tác.

Trong Tân nhạc Nước Ta, nhạc vàng được xếp vào dòng nhạc nhẹ, nhiều bài ảnh hưởng tác động dân ca ở mức độ khác nhau, do đó thường hát với một dàn nhạc nhẹ, nhiều lúc có những nhạc cụ dân tộc bản địa. Về cấu trúc thường A-B-A, theo cấu trúc phổ biến âm nhạc đại chúng quốc tế khi đó, nhịp điệu tiết tấu ít biến hóa thường 4/4. Chủ đề những bài hát thường là diễn đạt tâm trạng cá thể, kể chuyện, xoay quanh nghèo, thất tình, quê nhà hay người lính … Hát thường giọng ngực, ít nốt cao, nặng tự sự giải bày nên coi trọng tròn chữ, ngọt ngào tương thích tâm ý đối tượng người tiêu dùng hay nghe dòng này .Nhạc vàng là sự link giữa dân ca với nhạc nhẹ, nhạc ballad của phương Tây. Vì vậy, nhạc vàng cũng chịu tác động ảnh hưởng của những trào lưu nhạc nhẹ thông dụng trên quốc tế khi đó. Thuật ngữ nhạc nhẹ ở Nước Ta là dịch từ tiếng Nga, ám chỉ nhạc đại chúng. Lúc đầu nhạc nhẹ là chỉ một trào lưu cải cách nhạc cổ xưa ở Anh ( về sau hay được hiểu là vừa có chất cổ xưa lại có chất đại chúng ), sau đó nhạc nhẹ hay được dùng từ giữa thế kỷ 19 như thể một sự thoát ly nhạc cổ xưa và dần hình thành nên nhạc đương đại sau này. Nó được ám chỉ cho những sáng tác dễ nghe, nhẹ nhàng. Nhạc vàng thường có cấu trúc đơn thuần, thường có chất ballad có chất thơ / văn vần, nhưng cũng hoàn toàn có thể đậm chất văn nói .Trên thực tiễn lúc bấy giờ, rất nhiều ca sĩ trình diễn những tác phẩm cũ theo những phong thái khác nhau, pha tạp những trào lưu và nhạc cụ mới nên giai điệu bài hát thường không còn đúng theo nguyên gốc .

Từ nhạc vàng bắt chước từ Trung Quốc, vì trong Hán ngữ nhạc màu vàng (黃色音樂, Hán Việt: hoàng sắc âm nhạc) được hiểu là nhạc tình thời thượng của thập niên 1930, dòng nhạc này phổ biến ở Thượng Hải. “Nhạc màu vàng” theo đó bị coi “là thứ âm nhạc lãng mạn bi quan, hoặc khêu gợi tình dục và những khát vọng thấp kém của xác thịt”. Trong thời kỳ Cách mạng văn hóa, Trung Quốc cũng có hai màu nhạc chính là hồng ca (nhạc đỏ, nhạc cổ vũ quân sự chính trị) và hoàng ca (nhạc vàng, nhạc trữ tình thời thượng được cho là có xuất xứ từ Thượng Hải thời kỳ quân phiệt), nhạc vàng Trung Quốc bị coi là dòng nhạc phản động, khêu gợi luyến ái và có tính chất có hại cho sự nghiệp xây dựng đất nước và phát triển văn hóa lành mạnh.

Theo người sáng tác.

Theo nhạc sĩ Tuấn Khanh ” Bolero sau nửa thế kỷ, mới tạm định hình với cái tên lúc bấy giờ. Trước đó, mỗi khúc quanh của thời cuộc lại đặt để cho hàng chục ngàn bài tình ca đô thị miền Nam này mỗi cái tên khác như nhạc sến, nhạc mùi, nhạc tầm trung … và rồi là nhạc vàng “. [ 2 ]Theo Phạm Duy thì ” Có sự thành công xuất sắc của những bài hát thường thì và chỉ được coi là nhạc thương phẩm – ca tụng là nhạc vàng – với những tình cảm dễ dãi tương thích với tuổi choai choai, với em gái hậu phương và lính đa tình, tuy không được coi trọng nhưng lại rất thiết yếu cho vài những tầng lớp xã hội trong thời chiến ” [ 3 ]

Theo báo chí truyền thông trong nước trước năm 1975.

Theo tuần báo nghị luận Đời Mới xuất bản Hồ Chí Minh 1954, số 130 : ” Âm nhạc của tất cả chúng ta không chỉ có Quốc nhạc và nhạc Tây phương, mà còn có dòng nhạc Cải cách. Mười mấy năm nay, chẳng phải có một thế hệ nhạc sĩ sáng tác ” nhạc Tây ” nhưng ” hồn Việt ” đó sao. Chúng ta có Văn Cao, Lưu Hữu Phước rất sành nhạc cổ xưa Tây phương, có một Phạm Duy sáng tác dân ca cải cách, có một Lê Thương dám sáng tác cả trường ca đồ sộ … Tuy nhiên so sánh với mấy nước láng giềng thôi, như Nhật Bổn, Tân Gia Ba, thì âm nhạc của tất cả chúng ta vẫn thua kém họ nhiều lắm. Chúng ta còn yếu về nhạc cổ xưa, thậm trí yếu cả sáng tác nhạc cho trẻ nhỏ, mà vài năm nay thì chỉ mạnh lên có mấy sáng tác theo thị hiếu nhất thời nông nổi của lứa tuổi choai choai, ” kề làn môi hương tình ngây ngất ” văng vẳng trên sóng phát thanh … Nhiều hơn cả là sáng tác theo mấy điệu nhạc khiêu vũ thông dụng ở Lạp Đinh Mỹ Châu ( mambo, chachacha, rumba, bolero, tango, samba, … ), đầu Ngô mình Sở, chỉ cần mấy nhạc cụ đơn thuần Tây ban cầm, Hạ uy di là hoàn toàn có thể nghêu ngao khắp phố phường. Một vài nhạc sĩ cũng muốn thoát khỏi ” Nhớ nhung “, ” Trăng chờ ” … để quay lại với ” Nước Ta quả cảm “, ” Thúc quân “, nhưng chỉ như ngọn đèn lung lay trước bão. Đến ” Hòn vong phu ” của Lê Thương còn có quan điểm cho yếu ớt, hoài cổ, mấy sáng tác ” lãng mạn cách mạng ” của Trần Hoàn, hay mấy bản dân ca tự tôn dân tộc bản địa của Phạm Duy, ngày càng lép vế với nhạc tình kiểu ” Khúc nhạc tương tư ” của Ngọc Bích mà người sáng tác bê về thành hay mấy bài của Đoàn Chuẩn, vốn đang chạy khách gần đây … Thật ra thị hiếu quần chúng cũng là do nhạc sĩ dẫn dắt, một vòng luẩn quẩn … ”

Theo báo chí truyền thông trong nước sau năm 1975.

” Nhạc vàng để chỉ những ca khúc trữ tình lãng mạn thời tiền chiến và trong vùng do chính sách Hồ Chí Minh trấn áp. Các ca khúc này hoàn toàn có thể được xem là thuộc dòng nhạc nhẹ, với những thể điệu thông dụng như bolero, rumba, slow, tango, chachacha, boston, …, với đặc trưng là dễ hát, dễ đi vào quần chúng tầm trung. Nhạc cổ xưa không tăng trưởng trong chính sách cũ, mặc dầu có Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ TP HCM và Trường Quốc gia Âm nhạc Huế, nhưng giáo trình nghèo nàn … Các nhạc sĩ có năng lượng sáng tác nhạc cổ xưa như Nghiêm Phú Phi thì ” thất nghiệp ” phải đi làm hòa âm, còn Hoàng Thi Thơ thì sáng tác nhạc đại chúng, nhạc vui chơi vì nó dễ kiếm tiền. Thiếu vắng ” nhạc hùng “, nhạc cổ xưa ” mới ” hoàn toàn có thể chơi với dàn nhạc giao hưởng, họ hay ” mượn tạm ” những ca khúc thời kháng Pháp, sửa lời, và 1 số ít sáng tác thời Pháp chiếm như Hòn vọng phu ( Lê Thương ), Hội trùng dương ( Phạm Đình Chương ), giai điệu khá đơn thuần nhưng có tính dân tộc bản địa có giá trị đáng kể về mặt thẩm mỹ và nghệ thuật … Một nền âm nhạc phân loại giai cấp và ảnh hưởng tác động của thị trường khiến cho sự phân loại không thuận tiện … Nhưng thông dụng hơn cả, là hai dòng ” nhạc sang ” và ” nhạc sến ” đều là những khái niệm sinh ra ngay trong lòng của thị trường âm nhạc thời đó. Dù là sang hay sến, dù là Văn Phụng, Ngô Thụy Miên, Lam Phương, hay Vinh Sử, thì đều là nhạc nhẹ với cái tên chung là nhạc thời trang ( tức là nhạc thị trường giờ đây ). Do ảnh hưởng tác động của kinh tế thị trường, ít tác phẩm có chiều sâu về thẩm mỹ và nghệ thuật, nên năm 1970 1 số ít văn nhạc sĩ như Nguyễn Đình Toàn, Ngọc Chánh, Hoàng Trọng, Hoàng Nguyên, Phạm Mạnh Cương, … đã ra mắt nhiều tác phẩm có giá trị hơn của ” thời tiền chiến ” và đặt cho nó cái tên là nhạc tiền chiến, với những bài cả dòng nhạc nhẹ lẫn nhạc cổ xưa và bán cổ xưa. Cái tên này chỉ là để phân biệt với nhạc thời trang hay ” nhạc thương phẩm ” theo Phạm Duy lúc đó … Để chiều theo thị hiếu, khác với miền Bắc lúc đó tôn vinh nhạc cổ xưa và dân ca, hát theo lối Bel canto, trừ 1 số ít rất ít thế hệ cũ như Thái Thanh, Kim Tước, thì hầu hết những ca sĩ miền Nam hát theo lối hát truyền thống lịch sử, giọng trầm tròn vành rõ chữ. Đối với dòng ” nhạc vàng ” thông dụng nhất lúc đó, thì bên cạnh phối theo nhạc nhẹ, hát bằng giọng Bắc, dù không hay ít ảnh hưởng tác động dân ca, còn hoàn toàn có thể chơi với dàn nhạc dân gian ( dù trên thực tiễn là hiếm trước 1975 ) và hát giọng Nam với 1 số ít ít những bài hát tác động ảnh hưởng thâm thúy dân ca Nam Bộ. Lối hát ” giọng mũi ” là đặc trưng của nhạc điệu bolero, và tương thích ” giọng bẹt ” của người miền Nam, mà làm cho nó càng trở nên mùi mẫn … Trong số những nhạc sĩ thời đó, điển hình nổi bật nhất là Trịnh Công Sơn, dù chỉ là những bản ballad nhẹ nhàng chịu tác động ảnh hưởng nhạc phương Tây ” đương đại “, giai điệu đơn thuần, không cầu kỳ, tiết tấu uyển chuyển ” dễ chịu và thoải mái “, nhưng hồn thơ thì thấm đẫm … ” [ 4 ]

Quá trình tăng trưởng.

Giai đoạn trước năm 1975.

Tại miền Nam, nhạc vàng phát triển thành nhiều phong cách, từ nhạc tình tự quê hương với biến thể từ dân ca Nam Bộ, nhạc lính, bolero kể chuyện, “kích động nhạc”,… Bài hát điệu Rumba đầu tiên là Trăng sơn cước của Văn Phụng và Văn Khôi viết năm 1949, còn bài hát điệu bolero đầu tiên là Nắng chiều của Lê Trọng Nguyễn năm 1952.

Nhiều sáng tác của những nhạc sĩ nổi tiếng được xem là có góp phần cho Tân nhạc Nước Ta nhiều ca khúc có giá trị như Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Phạm Đình Chương, Cung Tiến, … thời kỳ này cũng được xem là nhạc vàng, địa thế căn cứ đơn cử vào từng bài hát của họ. So với thời kỳ thập niên 1950 về trước, sáng tác của Phạm Duy có những chuyển biến rất phong phú, nhiều đề tài, thái độ từ tâm linh, tôn giáo, xã hội và 1 số ít mang sắc tố thị trường như dòng nhạc trẻ, nhạc vỉa hè. Trịnh Công Sơn thì ảnh hưởng tác động nhiều bởi chủ nghĩa hiện sinh, thái độ lạc lõng bơ vơ, ” làm mưa làm gió niềm tin ” và mang sắc tố vô thần ( tư tưởng này có 1 số ít nét trùng lặp giống chủ nghĩa cộng sản về kim chỉ nan ) .Những hãng phát hành băng và đĩa nhạc cũng cho ra nhiều loại sản phẩm với thương hiệu ” nhạc vàng ” như hãng Hương Giang, hãng Dạ Lan của nhạc sĩ Anh Bằng, và hãng Shotguns [ 5 ] của Ngọc Chánh. Nhạc vàng sau đó được hiểu là thể loại nhạc tình êm dịu có tình yêu quê nhà, tình yêu lứa đôi hoặc có nỗi lòng riêng tư của lính Quân lực Nước Ta Cộng hòa .
Phong trào diệt trừ ” nhạc màu vàng ” ở Trung Quốc thời Mao Trạch Đông lan sang miền Bắc Nước Ta. Nhà nước chống nhạc ” ủy mị ” vì thiếu niềm tin đấu tranh cách mạng. [ 6 ] Cả nhạc vàng lẫn dòng nhạc tiền chiến phổ cập trước năm 1954 cũng không được hát. Đối lập với nhạc vàng bị không cho là nhạc đỏ, tức dòng nhạc nêu cao niềm tin cách mạng, tiềm năng đấu tranh giai cấp và cổ vũ những người Cộng sản chiến đấu .

Giai đoạn sau năm 1975.

Sau năm 1975, cũng như số phận những mô hình văn hóa truyền thống khác ở miền Nam, dòng nhạc này bị gán nhãn chính trị là ” nhạc phản động ” hoặc ” đồi trụy “, ” ru ngủ “, không bộc lộ được con người xã hội chủ nghĩa lý tưởng như ý thức hội đồng, yêu lao động, có chí khí vươn lên, và lại bộc lộ tư tưởng an phận, than phiền, thích nhận ân huệ. Kết quả là nhiều tác phẩm trong đó có băng cassette, đĩa nhạc cùng những bài vở ghi chép nhạc vàng bị tiêu hủy. Nhiều nhạc sĩ bỏ ra quốc tế, trong khi phần đông nhạc sĩ vô thần vẫn ở lại và có sáng tác mới. Dù vậy, nhạc vàng vẫn được nhiều người ưa thích cả trong Nam lẫn ngoài Bắc. Có những người trong nước vẫn cố gắng nỗ lực tìm nghe mặc kệ hình phạt của lao lý. [ 7 ] [ 8 ]Mãi đến khi khởi đầu thời kỳ Đổi mới thì những loại nhạc vàng mới dần dà được chính quyền sở tại xem xét lại và cho phổ cập một cách hạn chế tuỳ theo tác giả và tác phẩm. Năm 1986, lần tiên phong chính quyền sở tại cho ra hạng mục 36 tác phẩm âm nhạc của Miền Nam trước kia nay được phép công khai trình diễn. Dù vậy, ca sĩ Thanh Lan cho đến cuối thập niên 1980 vẫn phải lén lút thu thanh, triển khai từ nửa đêm đến rạng sáng thì nghỉ để tránh bị công an phát hiện. [ 9 ] Danh sách nhạc sang thập niên 1990 thì bỏ, thay vào đó Bộ Văn hóa ý kiến đề nghị cổ xúy nhạc xanh, tức nhạc trẻ của thời đại Đổi Mới nhưng không thành công xuất sắc. [ 10 ] Số người nghe nhạc vàng ngày càng đông, không riêng gì ở phía nam vĩ tuyến 17 và hải ngoại mà cả ở miền Bắc, thậm chí còn theo chân người Việt đi lao động ở Liên Xô và Đông Âu vào thập niên 1980. Chính quyền tỏ ra bất lực trước trào lưu nhạc vàng sống lại. [ 11 ]Sang đầu thế kỷ 21, những nhà kinh doanh và tổ chức triển khai ca nhạc trong nước đã tổ chức triển khai nhiều buổi trình diễn nhạc vàng, đưa ca sĩ từ hải ngoại về hát vì dễ kiếm lời. Vào tháng 8 năm 2010 hai ca sĩ mà tên tuổi gắn liền với ” nhạc sến “, Hương Lan và Tuấn Vũ đã trình diễn những bản nhạc vàng ở Nhà hát Lớn Thành Phố Hà Nội trong nửa tháng với giá vé tại những chỗ tốt nhất lên đến 1.700.000 đồng Nước Ta mà vé vẫn bán hết. Nhạc vàng từ chỗ bị không cho sau năm 1975 để rồi đến năm 2010 đã trình diễn ở giữa Thành Phố Hà Nội TP. Hà Nội. [ 1 ]
Đối với người Việt hải ngoại thì nhạc vàng là một dòng nhạc chủ yếu trong thị hiếu người nghe nhạc và cùng với tình khúc 1954 – 1975 trở thành dòng nhạc chủ yếu của tân nhạc hải ngoại, tuy nhiên ranh giới giữa hai dòng nhạc này không còn rõ ràng như thời kỳ trước năm 1975 .Đến đầu thế kỷ 21, nhạc vàng khởi đầu thoái trào ở hải ngoại. Những người theo dõi gốc Việt thích nghe nhạc vàng đã lớn tuổi và dần qua đời, trong khi lớp người trẻ tuổi trẻ gốc Việt sinh ra ở Âu – Mỹ thì đã chịu nhiều ảnh hưởng tác động của văn hóa truyền thống, âm nhạc bản xứ nên chỉ thích nghe nhạc Âu – Mỹ, họ ngày càng ít chăm sóc đến những dòng nhạc tiếng Việt. Vì vậy, thị trường văn nghệ hải ngoại ngày càng thu hẹp, những TT chuyên trình diễn nhạc vàng ở hải ngoại phải thu hẹp dần hoạt động giải trí. Từ năm 2007, nhiều nghệ sĩ chuyên hát nhạc vàng ở hải ngoại đã mở màn từ hải ngoại trở lại Nước Ta để tìm kiếm thời cơ tăng trưởng sự nghiệp. [ 12 ]

Nghệ sĩ điển hình nổi bật.

Nhạc sĩ: Anh Bằng, Anh Việt Thanh, Anh Việt Thu, Bảo Thu, Bắc Sơn, Bằng Giang, Châu Kỳ, Dzũng Chinh, Đài Phương Trang, Đinh Miên Vũ, Đinh Trầm Ca, Giao Tiên, Hàn Châu, Hoài An, Hoài Linh, Hoài Nam, Hoàng Phương, Hoàng Thi Thơ, Hoàng Trang, Huỳnh Anh, Khánh Băng, Lam Phương, Lê Dinh, Lê Minh Bằng (nhóm), Lê Mộng Bảo, Minh Kỳ, Mạnh Phát, Mặc Thế Nhân, Ngân Giang, Nhật Ngân, Phạm Thế Mỹ, Quốc Dũng, Song Ngọc, Tâm Anh, Tô Thanh Tùng, Thanh Sơn, Trần Long Ẩn, Trầm Tử Thiêng, Trần Thiện Thanh, Trịnh Lâm Ngân (nhóm), Trúc Phương, Tú Nhi, Tuấn Hải, Vinh Sử, Y Vân, Phạm Mạnh Cương

Ca sĩ : Anh Khoa, Mộc Lan, Kim Tước, Châu Hà, Mai Hương, Lệ Thanh, Hà Thanh, Thái Thanh, Băng Châu, Băng Tâm, Bảo Yến, Cẩm Ly, Chế Linh, Dalena Morton, Duy Khánh, Duy Trường, Dương Ngọc Thái, Đàm Vĩnh Hưng, Đan Nguyên, Đặng Thế Luân, Giang Tử, Giao Linh, Hà TX Thanh Xuân, Hạ Vy, Hoài Lâm, Hoàng Thục Linh, Hùng Cường, Huỳnh Phi Tiễn, Hương Lan, Hương Thủy, Kim Anh, Lâm Nhật Tiến, Lệ Quyên, Lưu Chí Vỹ, Lưu Hồng, Mai Thiên Vân, Mạnh Đình, Mạnh Quỳnh, Mỹ Huyền, Ngọc Huyền, Ngọc Sơn, Nhật Trường, Như Quỳnh, Phi Nhung, Phương Anh, Phương Dung, Phương Hồng Quế, Phượng Mai, Quang Lê, Quốc Khanh, Sơn Ca, Sơn Tuyền, Tâm Đoan, Thái Châu, Thanh Thúy, Thanh Tuyền, Thế Sơn, Trung Chỉnh, Trường Vũ, Tuấn Vũ, Tường Nguyên, Y Phụng

“	Bolero chính là nhạc country Việt Nam.	”
—  Ca sĩ Thanh Lam[13]

“	Bolero nó là dòng nhạc mang âm hưởng, tình cảm của tất cả mọi người chứ không hề phân biệt ai sang ai hèn.	”
— Nhạc sĩ Giao Tiên

“	Bolero chỉ mang tính hoài niệm, không mang tính chất sáng tạo, phát triển nền âm nhạc.	”
— Ca sĩ Tùng Dương[14]

“	Nó biểu hiện cho sự bế tắc, lười biếng chộp giật của tầng lớp nghệ sĩ và sự đứt gãy xa cách giữa các thế hệ.	”
— Nhạc sĩ Quốc Trung