Về chữ Rx ghi đầu trên tên thuốc

Nhiều bạn đọc gửi thư nêu vướng mắc : Chữ “ Rx ” được ghi ở đầu mỗi tên thuốc hay biệt dược ( tức là được ghi ở phía trên bên trái tên thuốc hoặc biệt dược ), nó có công dụng và ý nghĩa gì ?

Trên bao bì hoặc tờ hướng dẫn sử dụng của thuốc nhập từ nước ngoài, ta thường thấy đầu trên tên thuốc in chữ hay ký hiệu Rx và cuối trên tên thuốc chữ R đóng khung tròn (®). Thí dụ như biệt dược Herbesser được ghi RxHerbesser®. Đây là hai chữ viết tắt có nghĩa khác nhau. Chữ ® đặt cuối tên thuốc (tức bên phải, phía trên tên thuốc) là chữ viết tắt của Registered, có nghĩa là thuốc này đã được đăng ký trước pháp luật (trước đây gọi là “cầu chứng tại tòa án”) được bảo hộ quyền sở hữu của nhà sản xuất. Còn chữ Rx đặt đầu trên tên thuốc (tức bên trái, phía trên tên thuốc) là chữ viết tắt của chữ La tinh Recipe, có nghĩa là Hãy lấy (tiếng Anh là “take thou” hay “you take”). Người dùng thuốc nếu thấy chữ viết tắt này đầu tên thuốc phải nghĩ ngay “Đây là thuốc bán theo đơn (tức bán theo đơn thuốc của bác sĩ)”.

Thuốc được bán ở nhà thuốc hiện nay chia làm 2 loại: thuốc bán không cần đơn (gọi là thuốc OTC, viết tắt Over The Counter, tức thuốc mua tại quầy), và thuốc bán theo đơn (gọi tắt thuốc kê đơn, tức thuốc phải có đơn thuốc của bác sĩ mới mua được).

Từ xa xưa cho đến nay, việc điều trị người bệnh thông qua đơn thuốc được bác sĩ ghi sau khi khám và chẩn đoán bệnh. Y học hiện đại xuất phát từ phương Tây, cho nên nội dung đơn thuốc hiện nay không khác lắm đơn thuốc của các thầy thuốc tây y thời xa xưa. Nội dung đơn thuốc chủ yếu gồm các phần: thông tin về bệnh nhân (tên, họ, tuổi, địa chỉ…), thời gian kê đơn, các loại thuốc kê đơn, lời dặn cho dược sĩ (thời xưa có lời dặn về bào chế khi thuốc còn được bào chế từ nhà thuốc), lời dặn dùng thuốc cho bệnh nhân… Riêng phần các loại thuốc kê đơn có ghi ký hiệu Rx ngay trên đầu tên thuốc, có nghĩa: “(Xin dược sĩ) hãy lấy các thuốc sau cung cấp cho bệnh nhân”.

Ký hiệu Rx được nhiều sử gia cho rằng xuất phát từ ký hiệu hình tượng của thần Đời Yamaha Jupiter là vị thần lo việc chữa bệnh cho người trần theo truyền thuyết thần thoại Hy Lạp. Lâu ngày ký hiệu của thần Đời Yamaha Jupiter biến thành Rx. Hiện nay, Rx được dùng như ký hiệu chỉ những loại thuốc bán theo đơn, đặc biệt quan trọng ở nhiều nước phương Tây còn lấy Rx làm hình tượng cho ngành Dược ( trong khi nước ta và nhiều nước khác lấy hình ảnh “ cái ly con rắn ” làm hình tượng ngành Dược ) .
Tóm lại, khi đọc tên thuốc nếu thấy ký hiệu Rx ở đầu trên tên thuốc thì phải ghi nhận và tuân thủ việc mua thuốc này theo loại thuốc mua theo đơn, người bệnh không nên tìm cách tự mua và tự dùng. Việc người bệnh tự ý dùng thuốc mua theo đơn có khi là nguy hại vì không có sự hướng dẫn theo dõi của bác sĩ, tai biến do thuốc rất dễ xảy ra .
Trong đơn thuốc của bác sĩ, bác sĩ hoàn toàn có thể kê nhiều loại thuốc gồm có thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn. Có khi bác sĩ chỉ kê một loại thuốc kê đơn duy nhất nhưng có khi phải kê thuốc kê đơn thuộc loại phối hợp với nhiều loại thuốc khác. Việc dùng một loại thuốc kê đơn duy nhất hoặc phải phối hợp với thuốc khác tùy thuộc vào thực trạng bệnh của bệnh nhân, chứ không có nghĩa thuốc kê đơn là thuốc dùng khi phải có sự tích hợp thuốc, hoặc đó là thuốc phải dùng đơn độc như ý bạn đọc hỏi mà tôi ghi nhận .