Sấm – Wikipedia tiếng Việt

	Một âm thanh tiếng sấm ngắn kèm theo tiếng mưa rơi
Trục trặc khi nghe tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Sấm hay sấm sét là âm thanh gây ra bởi tia sét và là một hiện tượng thiên nhiên.[1][2][3] Tùy thuộc vào khoảng cách và bản chất của những tia chớp, âm thanh sấm nghe được có thể dạng thanh ngắn hoặc tràng âm trầm lớn kéo dài hoặc ngắn.[4] Sự tăng đột ngột của áp suất và nhiệt độ từ sét gây ra sự giãn nở tức thì trong không khí, và sự giãn nở này tạo ra một sóng xung kích âm thanh, chính là hiện tượng thường được gọi là “tiếng sét” hay “tiếng sấm rền”. Âm thanh tiếng sấm đến nơi người quan sát sau ánh sáng của tia chớp lóe lên. Ngành khoa học nghiên cứu về sấm được gọi là brontology.

Nguyên nhân của sấm sét trong hàng thế kỷ đã là một chủ đề đáng để suy đoán và truy vấn khoa học.[5] Thời thượng cổ người ta cho rằng nó được gây ra bởi thần thánh, nhưng tới thời Hy Lạp cổ các triết gia đã bắt đầu giải thích rằng nó có nguyên nhân tự nhiên, ví dụ như nó là tiếng động khi gió va chạm vào các đám mây (Anaximander, Aristotle), hay là chuyển động mạnh của không khí bên trong những đám mây (Democritus). Triết gia La Mã Lucretius lại có quan điểm đấy là âm thanh của mưa đá va chạm trong các đám mây.[6]

Đến giữa thế kỷ 19, kim chỉ nan được gật đầu thông dụng thời bấy giờ là tia sét tạo ra một thiên nhiên và môi trường chân không, sự sụp đổ của chân không này tạo ra tiếng sấm. [ 5 ]Vào thế kỷ 20 mới khởi đầu có quan điểm được đồng thuận rằng sấm phải được khởi đầu từ sóng xung kích trong không khí. Do sét là sự phóng điện hay sự chuyển dời cực nhanh của những điện tử ma sát vào không khí làm nó trở nên cực nóng hoàn toàn có thể hình thành plasma co và giãn trong kênh sét. [ 6 ] [ 7 ] Nhiệt độ plasma bên trong kênh sét, đo được bằng phép nghiên cứu và phân tích quang phổ, biến thiên trong thời hạn sống sót chỉ 50 μs của kênh, khởi đầu tăng mạnh từ nhiệt độ khởi đầu khoảng chừng 20.000 K lên tới 30.000 K, rồi sau cuối giảm dần đi xuống còn 10.000 K. Trung bình nhiệt độ vào khoảng chừng 20.400 K ( 20.100 °C ; 36.300 °F ). [ 8 ] Theo thuyết động học thì không khí sẽ bị co và giãn rất mạnh do nhiệt độ và áp suất tăng cao một cách quá nhanh và bất ngờ đột ngột, nó sẽ ảnh hưởng tác động vào không khí mát hơn ở xung quanh tia sét với vận tốc nhanh hơn vận tốc âm thanh truyền đi. Xung được tạo ra chuyển dời ra ngoài xung quanh được gọi là một sóng xung kích, [ 9 ] tựa như như sóng xung kích từ một vụ nổ hay phía trước một máy bay siêu thanh, nó lan rộng kèm theo tiếng động. Ở gần nguồn phát là tia sét, mức cường độ âm của sấm vào cỡ 120 dB còn mức áp suất âm thường đạt tới ngưỡng 165 – 180 dB, nhưng hoàn toàn có thể vượt quá 200 dB trong 1 số ít trường hợp. [ 10 ]Vì có rất nhiều sóng chấn động được tạo ra liên tục nhau khi sét hình thành do có rất nhiều tia sét trên cùng một đường đi nên nó không chỉ có một tiếng mà rền vang trong một khoảng chừng thời hạn tùy theo chiều dài của sét và khoảng cách đến người nghe nó. Các đặc tính của sấm rất phức tạp tùy theo yếu tố hình học của sét như chiều dài, có bao nhiêu nhánh, có bao nhiêu những vệt sét trên cùng một đường đi và độ vọng âm thanh từ mặt đất. [ 7 ] Các điều tra và nghiên cứu thực nghiệm mô phỏng sét đã cho tác dụng phần đông tương thích với quy mô này, mặc dầu vẫn còn tranh luận về chính sách vật lý đúng mực của quy trình. [ 7 ] [ 11 ] Một số nguyên do khác đã được đề xuất kiến nghị, dựa trên hiệu ứng điện động lực học của dòng điện rất lớn ảnh hưởng tác động lên plasma trong tia sét. [ 12 ]
Sóng xung kích sấm là đủ mạnh để gây tổn hại đến gia tài và thương tích, ví dụ điển hình như gây bầm tím dưới da cho người đứng ở gần tia sét. [ 5 ] Sấm hoàn toàn có thể gây thủng màng nhĩ của người đứng xung quanh, dẫn đến thính giác bị suy giảm vĩnh viễn. Thậm chí nếu không thủng màng nhĩ, sấm vẫn hoàn toàn có thể làm người bị điếc trong thời điểm tạm thời. [ 5 ]

Nhận thức và đo lường và thống kê khoảng cách.

Sấm là một kết quả của tia sét, và nó đến người quan sát chậm hơn sét.

Khi tia chớp lóe lên, theo sau một khoảng chừng thời hạn là tiếng sấm nổ, là hiện tượng diễn đạt rõ ràng rằng vận tốc âm thanh chậm hơn so với vận tốc ánh sáng khi truyền trong không khí từ nơi có sét đến nơi quan sát ( phân biệt với vận tốc của chính tia sét khi nó hình thành từ đám mây, chỉ giao động 1/3 lần vận tốc ánh sáng ). Vì sự độc lạ này, người ta hoàn toàn có thể đo lường và thống kê được tia chớp cách bao xa bằng đo thời hạn giữa việc nhìn thấy tia chớp lóe lên và âm thanh sấm nghe được. Tốc độ của âm thanh trong không khí khô xê dịch 343 m / s hay 1127 ft / s hay 768 mph ( 1.236 km / h ) tại 20 °C ( 68 °F ). [ 13 ] Điều này hoàn toàn có thể giám sát được xê dịch 4 s trên 1 dặm ( miles ) ( hay 3 s / km ). Tốc độ ánh sáng rất cao do đó được xem là vô cùng trong việc thống kê giám sát này vì khoảng cách ánh sáng đi được trong hiện tượng này là khá ngắn. [ 14 ] Đây là một chiêu thức hữu dụng, chỉ bằng cách đếm số giây giữa nhận thức về một tia chớp nhất định và nhận thức về tiếng sấm của nó, ta hoàn toàn có thể sử dụng số giây để nhìn nhận khoảng cách của tia chớp và cơn dông để bảo vệ bảo đảm an toàn .Một vệt chớp rất sáng kèm theo một tiếng sét nổ ngắn sắc gần như ngay tức thì chỉ ra rằng sét đánh ở ngay rất gần người quan sát. Tiếng sấm ở khoảng cách rất gầnSấm sinh ra bởi sét đánh gần đã được miêu tả chi tiết cụ thể tiên phong là có những tiếng lách cách hay như tiếng vải bị xé rách nát, sau đó là một tiếng nổ lớn ngắn như đại bác bắn, theo sau là một tiếng sấm đùng đùng liên tục. [ 5 ] Các âm thanh sấm bắt đầu đến từ những phần kênh dẫn của tia sét, sau đó là những phần gần của vệt sét phản hồi sau khi nó được hình thành, và sau cuối đến những phần xa hơn của vệt sét. [ 5 ]

Các loại sấm.

Vavrek và các cộng sự báo cáo rằng các âm thanh của sấm được chia thành các loại dựa theo độ to, thời lượng và độ cao của âm.[5] Tiếng sét nổ (clap, crack) là các âm thanh đơn cực kỳ to và ngắn, chỉ từ 0,2 đến 2 giây và có âm vực cao hơn, nó đến từ các tia chớp CG đánh từ đám mây xuống đất ở khoảng cách gần. Hồi hay tràng sấm (peal) là các âm thay đổi cả về cao độ và độ to. Tiếng sấm lăn (roll) là sự kết hợp không đều giữa cường độ và cao độ âm. Tiếng sấm rền (rumble) nhỏ hơn, nhưng kéo dài hơn (lên tới trên 30 giây) và có âm vực thấp, thường đến từ các tia chớp ở xa hoặc hình thành tại các đám mây trên cao (CC và IC).

Sấm nghịch nhiệt xảy ra khi một tia sét CG hình thành giữa quy trình nghịch nhiệt. Khi đó âm thanh mà nó tạo ra mang nguồn năng lượng âm cao hơn rất nhiều so với âm ở cùng khoảng cách trong điều kiện kèm theo không nghịch nhiệt. Khi nghịch nhiệt, lớp khí ở gần mặt đất lạnh hơn khối khí phía trên ; nghịch nhiệt thường xảy ra khi một khối khí nóng ẩm đi qua một frông lạnh. Trong điều kiện kèm theo nghịch nhiệt, sự phân tán của nguồn năng lượng âm thanh theo phương thẳng đứng ( xảy ra ở điều kiện kèm theo thường ) bị cản trở và do đó nguồn năng lượng được tập trung chuyên sâu ở lớp gần mặt đất. [ 15 ]

Sét CG thường bao gồm 2 hoặc nhiều hơn các vệt sét phản hồi trở lại từ phía mặt đất lên. Các vệt thứ phát tạo ra năng lượng âm cao hơn vệt đầu.[cần dẫn nguồn]

Liên kết ngoài.

• Phương tiện liên quan tới Thunder tại Wikimedia Commons