Cá ngừ vằn – Wikipedia tiếng Việt

Cá ngừ vằn (Danh pháp khoa học: Katsuwonus pelamis), là một loài cá ngừ trong Họ Cá thu ngừ (Scombridae). Cá ngừ vằn còn được gọi là aku, cá ngừ Bắc Cực, cá ngừ đại dương, cá ngừ sọc. Cá ngừ vằn là loại cá lớn, chúng phát triển kích thước lên đến 1 m (3 ft). Nó là một loại cá biển được tìm thấy ở vùng biển nhiệt đới và ôn đới ấm và là một loài cá có giá trị kinh tế với vai trò là một loài rất quan trọng đối với ngành đánh bắt thủy sản.

Cá thân hình thoi, lát cắt ngang thân gần tròn. Đầu nhọn, miệng hơi xiên, hai vây sống lưng sát nhau. Vây sống lưng thứ nhất có những tia vây trước cao, sau thấp dần tạo thành dạng lõm tròn. Thân không phủ vẩy trừ phần giáp ngực. sống lưng màu xanh thẫm, bụng màu trắng bạc. những viền vây sống lưng, bụng, ngực có màu bạc trắng, dọc theo lườn bụng có 3-5 sọc đen to gần song song với nhau. Đường bên uốn xuống sau vây sống lưng thứ 2. Chiều dài trung bình của cá từ 36 – 60 cm, khối lượng thường gặp từ 1 – 6 kg, con lớn nhất 25 kg .
Cá bột

Sau khi cá bột trưởng thành, chúng nhanh chóng bơi ra thành cá biển, phổ biến ở vùng nhiệt đới trên khắp thế giới, nơi mà nó sinh sống trong vùng nước bề mặt bãi cát ngầm lớn (lên đến 50.000 con cá). Chúng ăn cá, động vật giáp xác, động vật thân mềm và là một con mồi quan trọng đối với loài cá mập. Cá không có vảy, ngoại trừ trên đường bên và bộ da bọc thân trên. Chúng có chiều dài trung bình thân lên đến 80 cm (31 in) và trọng lượng từ 8–10 kg (18-22 lb). Chiều dài tối đa của nó có thể lên đến 108 cm (43 in) và trọng lượng tối đa có thể đạt 34,5 kg (76 lb), tuổi thọ tiềm năng của từ 8 đến 12 năm. Cá đẻ trứng diễn ra quanh năm ở vùng biển xích đạo, cá bột có kích thước khoảng 45 cm (18 in).

Loài cá này được phân bổ rộng ở vùng nhiệt đới gió mùa và ôn đới của những đại dương, gặp nhiều ở biển Nam Phi, nước Australia, Nhật Bản, Malaysia, Inđônêsia, Philippin, Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka. Ở Nước Ta, phân bổ từ vịnh Bắc Bộ đến vịnh Vương Quốc của nụ cười, nhưng tiếp tục gặp ở vùng biển miền Trung và nhiều ở vùng biển khơi. Cá ngừ vằn là loài cá nhỏ đi thành đàn với tỷ lệ lớn ở vùng khơi, nhiều lúc vào gần bờ để kiếm ăn, thường đi lẫn với cá ngừ ồ và cá ngừ chù .

Trên quốc tế.

Cá ngừ vằnCá ngừ văn là loài cá thương mại quan trọng, thường đánh bắt cá sử dụng lưới vây, và được bán tươi, ướp lạnh, đóng hộp, sấy khô, ướp muối, và hun khói. Với sản lượng khai thác gần 2,6 triệu tấn, đó là loài cá quan trong thứ hai của quốc tế trong năm 2009. Các vương quốc có sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn rất lớn gồm có Maldives, Pháp, Tây Ban Nha, Malaysia, Sri Lanka và Indonesia, ngoài những còn có Xứ sở nụ cười Thái Lan, Ecuador, Nước Ta .Vùng biển Trung và Tây Thái Bình Dương là ngư trường thời vụ khai thác cá ngừ vằn lớn nhất quốc tế, lê dài từ phía đông Philippines đến Micronesia. Từ khu vực này, cá ngừ vằn và những loài thủy hải sản khác vận động và di chuyển theo hướng bắc đến bờ biển của Nhật Bản. [ 2 ] Tổ chức WCPFC từng dự kiến cắt giảm 30 % sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn tại Thái Bình Dương, họ cố gắng nỗ lực để giảm bớt 100.000 tấn cá ngừ vằn bị đánh bắt cá. Dù có nhiều tàu khai thác hơn, hoạt động giải trí đánh bắt cá cá vẫn khó khăn vất vả hơn trước đây, sản lượng khai thác cá ngừ vằn vẫn giảm. Vì vậy tổ chức triển khai cần phải tìm cách để giảm sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn xuống, cũng như sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vây vàng. [ 3 ]Năm 2013, sản lượng cá ngừ tại Thái Bình Dương tăng do cá ngừ vằn Thái Bình Dương di cư về hướng đông. Tổng sản lượng khai thác hàng năm cá ngừ vằn và cá ngừ khác từ Trung Tây Thái Bình Dương đạt mức cao 2,5 triệu tấn. Những đổi khác tương quan đến dòng hải lưu, nhiệt độ nước, nồng độ oxy hòa tan và nguồn dinh dưỡng của khu vực Thái Bình Dương ảnh hưởng tác động đến sự phân bổ của cá ngừ. Những đổi khác này ảnh hưởng tác động đến nơi sinh sản của cá ngừ, sự tăng trưởng và tỷ suất sống của cá ngừ con và nơi tìm thức ăn của cá ngừ trưởng thành. [ 4 ] Vào thời gian này, giá cá ngừ vằn tăng từ 2.280 USD và 2.300 USD / tấn, giá cá cỡ lớn hơn là 2.800 USD / tấn. [ 5 ]
Mỹ là thị trường tiêu thụ cá ngừ vằn đóng hộp lớn nhất của Châu Á Thái Bình Dương. Năm 2013, Mỹ nhập khẩu cá ngừ vằn đóng hộp đạt 225,5 nghìn tấn, trị giá gần 1,2 tỷ USD, chiếm 86 % tổng số cá ngừ nhập khẩu. [ 6 ] Năm 2013, hầu hết những loại sản phẩm cá ngừ tại thị trường Mỹ đều tăng giá, trong đó chỉ số giá cá ngừ vằn tăng mạnh nhất 112 %. [ 7 ]Do ảnh hưởng tác động của thị trường Xứ sở nụ cười Thái Lan, giá cá ngừ vằn của Ecuador giảm xuống 400 USD / tấn [ 8 ] Tuy vậy, Sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn của Ecuador vẫn tăng mạnh. Nguyên nhân là do sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn tại những vùng biển này tăng 22 %, sản lượng đánh bắt cá cá ngừ vằn tăng khiến cho sản lượng khai thác cá ngừ vây vàng và mắt to giảm trong 9 tháng đầu năm. Khi đánh bắt cá cá ngừ vằn, phần nhiều đội tàu của Ecuador sử dụng thiết bị gom cá ( FADs ) khiến cho một lượng đáng kể cá ngừ vây vàng và cá ngừ mặt to chưa trưởng thành bị đánh bắt cá không có chủ đích. Nó không hẳn là nguyên do khiến sản lượng khai thác cá ngừ vằn tăng cao và sản lượng khai thác cá ngừ vây vàng và mắt to giảm. [ 9 ]
Cá ngừ tươi là một mẫu sản phẩm có giá trị cao tại những nước EU. Năm loại cá ngừ đang được bán hầu hết tại thị trường này trong đó cá ngừ vằn ( chiếm 57 % sản lượng khai thác ), tuy nhiên, giá cá ngừ vằn thường có xu thế giảm do sản lượng khai thác cá ngừ vằn vẫn không thay đổi trong 3 năm liên tục. [ 10 ] Năm 2012, hơn 500 tấn cá ngừ vằn ở những containơ của Pháp được bán với giá 2.090 USD / tấn vì giá cá ngừ nguyên vật liệu đóng hộp tăng. [ 11 ] Giá cá ngừ quốc tế có ảnh hưởng tác động đến Tây Ban Nha khi giá cá ngừ vằn giảm theo thị trường Bangkok. Giá cá ngừ vằn tại Tây Ban Nha giảm xuống còn 1.100 EUR / tấn, và hoàn toàn có thể thấp hơn, so với những thanh toán giao dịch ở đầu cuối ở mức 1.200 EUR / tấn vì có hàng tấn cá ngừ đang trên đường từ Đại Tây Dương tới Tây Ban Nha. [ 12 ] Năm 2013, Giá cá ngừ vằn ở Tây Ban Nha không thay đổi ở 1.800 EUR / tấn. [ 13 ]
Năm 2012, Nhật Bản là một trong những nhà phân phối cá ngừ vằn cho ngành cá ngừ đồ hộp Xứ sở nụ cười Thái Lan và đã xuất khẩu 23.927 tấn cá ngừ vằn nguyên con ướp lạnh, giảm 33 % so với năm 2011 và giảm 50 % so với 3 năm trước kia. Nhập khẩu từ Nhật Bản giảm cũng là một trong những nguyên do làm thu hẹp nguồn cung cá ngừ vằn nguyên vật liệu của Thailand, năm 2012 đạt 514.000 tấn, giảm 19 % so với năm 2011. Năm 2012, tổng khối lượng xuất khẩu cá ngừ vằn nguyên con ướp lạnh đạt 27.286 tấn, giảm 40 % so với năm trước. Nhật Bản cung ứng khoảng chừng 7 – 8 % tổng nhu yếu cá ngừ nguyên vật liệu của Vương Quốc của nụ cười trong năm 2012. [ 14 ]

Nhu cầu cá ngừ vằn tăng mạnh ở Trung Quốc đang đe dọa hoạt động khai thác và tiêu thụ cá ngừ vằn của Nhật Bản. Lượng tiêu thụ thủy sản ở Trung Quốc hiện gấp 4 lần Nhật Bản và tốc độ tiêu thụ tăng hơn 10% mỗi năm. Ba năm trước đây, Trung Quốc đã gửi 11 tàu lưới vây (công suất 1.000 tấn) đến khu vực Vùng biển Trung và Tây Thái Bình Dương khiến các tàu khai thác của Nhật Bản không thể triển khai được các biện pháp quản lý nguồn lợi. Xu hướng lạm thác nguồn lợi cá ngừ của Trung Quốc đang ảnh hưởng xấu tới tiêu thụ cá ngừ vằn ở Nhật Bản. Lượng cập cảng cá ngừ vằn do các tàu câu tay của Nhật Bản khai thác năm 2012 đạt mức thấp kỷ lục với 30.100 tấn.[2]

Giá cá ngừ vằn trên quốc tế khá dịch chuyển, ví dụ điển hình như trong năm năm trước, giá cá ngừ vằn liên tục trồi sụt. Sự tăng giá cá ngừ vằn dự kiến là chủ đề nóng tại hội nghị cá ngừ năm năm trước. Tháng 4 năm 2013, giá cá ngừ vằn đạt 2.400 USD / tấn nhưng đã giảm xuống 1.150 USD / tấn trong tháng 5. [ 15 ] Giá cá ngừ vằn giảm xuống mức thấp nhất. [ 16 ] Trên quốc tế, giá trị của cá ngừ vằn đã có sự bùng nổ can đảm và mạnh mẽ từ năm 2000 tới năm 2012, thì giá cá ngừ vằn năm 2012 bằng 146 % giá năm 1980. [ 17 ] Trong tháng 4 năm năm trước, giá cá ngừ vằn để vằn đóng hộp tại thị trường Bangkok, Xứ sở nụ cười Thái Lan đang ở mức 1.150 USD / tấn, gần chạm đáy, giá sẽ xê dịch quanh mức này trong 2 tháng tới, sau đó sẽ từ từ tăng lên, nhưng 1 số ít khác lại cho rằng có năng lực giá giảm xuống thấp hơn. [ 18 ] Việc Giá cá ngừ vằn giảm tác động ảnh hưởng tới xuất khẩu cá ngừ của Vương Quốc của nụ cười vì loại sản phẩm nòng cốt là cá ngừ đóng hộp do đó xuất khẩu cá ngừ của Đất nước xinh đẹp Thái Lan thời hạn gần đây chịu tác động ảnh hưởng lớn bởi xu thế giá cá ngừ vằn. [ 19 ]Sau đó, Giá cá ngừ vằn tại Băng Cốc Thailand đang mở màn không thay đổi trở lại, sau khi chạm đáy vào tháng 4. Cá ngừ vằn thanh toán giao dịch trong tháng 4 có giá là 1.160 USD / tấn CNF sau khi nhiều người mua tạm dừng thu mua để chờ giá cá giảm xuống mức thấp nhất. [ 20 ] Vào tháng 6, những người mua nhỏ đang phải trả 1.600 USD / tấn cá ngừ vằn tại chợ đấu giá ở Bangkok, xứ sở của những nụ cười thân thiện. Giá cá ngừ vằn đang tăng nhanh trước lệnh cấm khai thác bằng thiết bị gom cá ( FAD ) tại khu vực Trung Tây Thái Bình Dương, khởi đầu từ tháng 7 và lê dài cho tới tháng 9. [ 21 ] Trước đó vào năm 2013, Cuối tháng 10 và đầu tháng 11, giá cá ngừ vằn nguyên con cỡ 1,8 – 3,4 kg tại Bangkok vào tầm 1.700 – 1.720 USD / tấn. Và sau khi đạt mức giá cao nhất là 2.350 USD / tấn vào hồi tháng 4/2013, giá đã liên tục giảm xuống khoảng chừng 27 % so với mức giá cao nhất. [ 22 ]
Nước Ta cũng là vương quốc khai khác và xuất khẩu cá ngừ vằn. Cá ngừ đại dương gia nhập vào Nước Ta từ năm 1994. Loài cá được tập trung chuyên sâu khai thác chính là cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn với trữ lượng lên tới 600.000 tấn, trong đó cá ngừ vằn chiếm khoảng chừng 50 %, nhóm cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to thu hoạch khoảng chừng 50.000 tấn trong khi cá ngừ vằn chiếm trữ lượng lớn, năng lực khai thác được cho phép tới 200.000 tấn / năm. [ 23 ] [ 24 ]Nước Ta có hơn 50 doanh nghiệp chế biến cá ngừ đại dương, tập trung chuyên sâu ở những tỉnh miền Trung, trong đó chỉ khoảng chừng 10 doanh nghiệp chế biến cá ngừ vằn. Việt Nam bị áp tiêu chuẩn về xác lập nguồn gốc, lý lịch con cá như vị trí đánh bắt cá, thời hạn đánh bắt cá … Hiện những nước nhập khẩu cá ngừ, đặc biệt quan trọng là cá ngừ vằn luôn nhu yếu người đánh bắt cá phải phân phối lý lịch, nguồn gốc con cá, là rào cản lớn so với những doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá ngừ đại dương của Nước Ta. [ 25 ]Tuy nhiên, mẫu sản phẩm cá ngừ Nước Ta từng bị Tổ chức EII cảnh báo nhắc nhở về việc không được sử dụng nguyên vật liệu cá ngừ vằn khai thác bằng giải pháp lưới cản. EII đã nhu yếu toàn bộ những doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá ngừ Nước Ta phải có ghi nhận của cơ quan nhà nước so với từng lô nguyên vật liệu cá ngừ vằn cập cảng. Có được ghi nhận này, những doanh nghiệp mới được xuất khẩu mẫu sản phẩm cá ngừ vào những thị trường như EU, Mỹ … [ 26 ]

Các nước khác.

Tại Philippines, sản xuất cá ngừ vằn tăng 209 nghìn tấn trong năm 2013. Thương mại thủy hải sản của nước này cũng đạt mức tăng 4,3 % về mặt sản lượng trong năm 2013, do lượng cá ngừ vây vàng và cá ngừ vằn cập cảng từ những tàu quốc tế và địa phương cho những xí nghiệp sản xuất sản xuất đồ hộp tăng. [ 27 ] Ở Indonesia, cá ngừ vằn là loài duy nhất còn duy trì trong mức được cho phép theo tổ chức triển khai MMAF, cá ngừ vằn được khai thác ở mức vừa phải. [ 28 ] [ 29 ] Giá cá ngừ vằn tại chợ ở Băngcôc, xứ sở của những nụ cười thân thiện đạt trên 2000 USD / tấn, có hợp đồng được thực thi ở mức giá 2.080 USD / tấn. Trong hầu hết những hợp đồng hiện tại ở Băngcôc, giá cá ngừ vằn Tây Thái Bình Dương khoảng chừng 2.050 USD / tấn. [ 11 ]
Trong siêu thị nhà hàng Indonesia, cá ngừ vằn được biết đến như cakalang. Món ăn thông dụng nhất từ cá ngừ vằn là cakalang fufu từ Minahasa. Nó là một cá ngừ vằn được nướng kẹp trên khung tre. Cá ngừ vằn cũng là không hề thiếu những món ăn Maldives .
Katsuobushi từ trong một túi loại sản phẩm Những lát cá ngừ vằn

Cá ngừ vằn được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực Nhật Bản, nơi mà nó được biết đến như Katsuo (鲣 hoặc かつお). Ngoài việc ăn chín cháy bằng các phương pháp hun khói, nướng (Katsuo Tataki, 鰹 の タタキ) và nguyên liệu trong món sushi (寿司 hoặc すし) và sashimi (刺身 hoặc さしみ), nó cũng được hun khói và sấy khô để làm katsuobushi (鲣 节 hoặc かつおぶし), thành phần quan trọng cốt lõi trong món dashi (出 汁 hoặc だし). Nó cũng là một thành phần quan trọng trong Katsuo shiokara (塩 辛 hoặc しおから). Cá bào của Nhật được làm từ cá ngừ vằn tên tiếng Nhật là bonito) xông khói, muối khô. Đây là đặc sản của vùng Vùng Shikoku.

Thịt cá ngừ cắt nhỏ trộn với hành lá cắt nhuyễn và nêm giấm gạo. (tỉnh Kōchi- ở các vùng khác, món này được nấu với lát cá ngừ vằn hơ lửa). Các lát cá ngừ bào Katsuobushi và tảo bẹ khô (kombu) là nguyên liệu chính cho nước dùng dashi, và nhiều loại sốt như sốt soba no tsukejiru. Cá ngừ sống được rút ruột và thái lát. Phần phi-lê cá được bỏ vào xửng và để lửa sôi nhẹ trong khoảng thời gian 1 giờ. Phần phi-lê được xông khói bằng gỗ sồi, sồi bộp cho đến khi miếng cá trở nên khô. Các phần cháy và phần dơ bẩn bên ngoài miếng thịt sẽ được cạo bỏ đi rồi phơi miếng cá dưới ánh nắng.

Tiếp theo, miếng cá sẽ được phun xịt vi nấm Aspergillus glaucus và được để trong phòng kín để lên mốc. Các miếng katsuobushi lớn sẽ được cất giữ, khi cần mới lấy ra bào bằng một dụng cụ gọi là katsuobushi kezuriki. Trong quy trình lên mốc, mốc sẽ liên tục được cạo bỏ đi cho đến khi mốc ngừng tăng trưởng. Cá sẽ trở nên cứng và khô như thanh gỗ. Lúc này, nó chỉ còn nặng ít hơn 20 % khối lượng khởi đầu, và được gọi là karebushi ( 枯節 ) hay honkarebushi ( 本枯節 ) .Tuy nhiên trong cá ngừ vằn lại có một tỷ suất nhất định thủy ngân gây ô nhiễm. Phụ nữ mang thai được khuyến nghị là không nên ăn với số lượng lớn. Ngoài ra, gan cá ngừ vằn của đã được thử nghiệm trên toàn thế giới cho tác dụng là nhiễm tributyltin. TBT là một hợp chất hữu cơ có đưa vào hệ sinh thái biển trải qua sơn chống ghỉ sét được sử dụng trên thân tàu, và đã được xác lập là rất ô nhiễm. Khoảng 90 % cá ngừ vằn dương thế với ô nhiễm, đặc biệt quan trọng là ở Khu vực Đông Nam Á, nơi mà những lao lý sử dụng TBT ít khắt khe hơn ở châu Âu hoặc Mỹ .

• Collette, Bruce B.; Cornelia E. Nauen (1983). FAO species catalogue. Vol. 2. Scombrids of the world. An annotated and illustrated catalogue of tunas, mackerels, bonitos and other related species known to date. FAO Fisheries Synopsis. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. p. 137.
• FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) (2011). Yearbook of fishery and aquaculture statistics 2009. Capture production. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. p. 27.
• Makoto Miyake, Naozumi Miyabe, Hideki Nakano (2004). Historical trends of tuna catches in the world. FAO Fisheries Technical Paper No. 467. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations.
• Prince, Rose (ngày 11 tháng 3 năm 2010). “Tuna fishing in the Maldives: the fairest catch”. The Telegraph. Truy cập ngày 13 tháng 4 năm 2011.

Liên kết ngoài.