Tài liệu chuyên ngành Quản lý sức khỏe môi trường

KHÁI NIỆM VÀ ĐỊNH NGHĨA VỀ MÔI TRƯỜNG VÀ SỨC KHOẺ MÔI TRƯỜNG.

Theo Luật Bảo vệ môi trường Nước Ta ( 1993 ), môi trường được định nghĩa như sau : “ Môi trường gồm có những yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất tự tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tác động tới đời sống, sản xuất, sự sống sót, tăng trưởng của con người và vạn vật thiên nhiên ” .
Sức khỏe môi trường gồm có những góc nhìn về sức khỏe con người, gồm có cả chất lượng đời sống, được xác lập bởi những yếu tố vật lý, hóa học, sinh học, xã hội và những yếu tố tâm ý trong môi trường ( theo định nghĩa trong Chiến lược Sức khỏe Môi trường Quốc gia của Australia – 1999 ) .

Hay nói cách khác: sức khoẻ môi trường là tạo ra và duy trì một môi trường trong lành, bền vững để nâng cao sức khoẻ cộng đồng.

Môi trường lý học

Môi trường lý học nếu vượt qua những số lượng giới hạn tiếp xúc thông thường hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến sức khoẻ. Môi trường lý học gồm có thời tiết và khí hậu ( nhiệt độ cao, thấp, biến hóa thất thường, nhiệt độ không khí, gió ) những loại bức xạ ion hoá và không ion hoá, sóng điện từ, những loại bức xạ laser, tiếng ồn và rung xóc, v.v …

Môi trường hoá học

Các yếu tố hoá học hoàn toàn có thể sống sót dưới những dạng rắn, lỏng và dạng khí. Cũng có những dạng đặc biệt quan trọng như bụi, khí dung, hơi khói … Các yếu tố hoá học hoàn toàn có thể có nguồn gốc từ tự nhiên trong môi trường đất, nước, không khí, thực phẩm và cũng hoàn toàn có thể phát sinh từ những hoạt động giải trí sống, hoạt động và sinh hoạt và sản xuất của con người .

Môi trường sinh học

Các yếu tố sinh học cũng rất phong phú và đa dạng, từ những mẫu sản phẩm động thực vật đến những loài nấm mốc, vi trùng, virus, ký sinh trùng và côn trùng nhỏ. Chúng hoàn toàn có thể là những tác nhân gây bệnh tuy nhiên cũng hoàn toàn có thể chỉ là những vật chủ trung gian truyền bệnh, những sinh vật luân chuyển mầm bệnh một cách cơ học. Các yếu tố sinh học cũng sống sót trong đất, nước, không khí và thực phẩm .

Môi trường xã hội 

Điều kiện kinh tế tài chính – xã hội ảnh hưởng tác động trực tiếp đến sức khoẻ hoặc gián tiếp trên quy trình ô nhiễm, năng lượng khống chế ô nhiễm bảo vệ sức khoẻ, đến những ứng xử khác nhau của hội đồng so với môi trường .
Cùng với quy trình tăng trưởng của kinh tế tài chính, xã hội tạo ra những thời cơ mới trong khống chế những tác động ảnh hưởng âm tính lên sức khoẻ, đồng thời cũng hoàn toàn có thể phát sinh nhiều rủi ro tiềm ẩn mới qua biến hóa lối sống, cách ứng xử môi trường và ngày càng tăng những stress trong hoạt động và sinh hoạt và lao động sản xuất .
Chế độ chính trị của một vương quốc cũng như sự bình ổn trong khu vực là yếu tố ảnh hưởng tác động tới môi trường. Chiến tranh, mất công minh xã hội, tệ nạn phân biệt chủng tộc, bất bình đẳng giới, không ổn định về chính trị – xã hội luôn là những yếu tố tàn phá môi trường và gây tác động ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ .
Nghiên cứu những môi trường hoá học, sinh học, lý học phải đặt trong những toàn cảnh môi trường xã hội .

KHÁI NIỆM VỀ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

Quản lý môi trường là tổng hợp những giải pháp kỹ thuật và giải pháp hành chính nhằm mục đích bảo vệ môi trường không bị ô nhiễm hoặc khống chế mức ô nhiễm trong những số lượng giới hạn được cho phép, không gây mối đe dọa cấp tính hay mạn tính lên sức khoẻ. Trong những trường hợp không hề bảo vệ được môi trường khỏi những rủi ro tiềm ẩn ô nhiễm, quản trị môi trường cũng còn nhằm mục đích vào những giải pháp bảo vệ những đối tượng người dùng tiếp xúc, hạn chế những hậu quả của ô nhiễm và xử lý những hậu quả trên sức khoẻ .

Quản lý bằng các giải pháp kỹ thuật đối với môi trường đất, nước, không khí và thực phẩm

Đất, nước, không khí và thực phẩm có mối liên hệ khăng khít với nhau. Đất hoàn toàn có thể chứa những yếu tố hoá học, sinh học và lý học. Các yếu tố này thường xâm nhập vào những nguồn nước hoạt động và sinh hoạt để rồi từ đó ảnh hưởng tác động đến sức khoẻ con người. Từ đất, những cây cối, lương thực hay động vật hoang dã là nguồn thức ăn cho người và những động vật hoang dã khác cũng hoàn toàn có thể bị ô nhiễm. Các yếu tố ô nhiễm trong đất lại cũng hoàn toàn có thể từ những nguồn nước thải, rác thải cũng như khói bụi có chứa những yếu tố hoá học và sinh học ô nhiễm .
Bảo vệ đất, nước, không khí và thực phẩm không bị ô nhiễm nhiều khi phải thực thi song song. Ví dụ, muốn nguồn nước giếng đào sạch phải ngăn ngừa ô nhiễm từ những hố xí mất vệ sinh. Muốn thực phẩm sạch phải vận dụng những giải pháp khống chế ô nhiễm nguồn nước, đất và cây cối. Các nguồn tài nguyên bị khai thác không có tổ chức triển khai sẽ dẫn tới phá vỡ mối cân đối sinh thái xanh và cũng tạo ra những rủi ro tiềm ẩn ô nhiễm. Trong hoạt động và sinh hoạt, bảo vệ môi trường khỏi những nguồn ô nhiễm gồm có tổng hợp những giải pháp khống chế ô nhiễm như : quản trị chất thải rắn, chất thải lỏng và khói bụi từ những nguồn phát sinh, quy trình luân chuyển và quy trình thu gom giải quyết và xử lý .
Trong sản xuất, bảo vệ môi trường lao động gồm có việc sử dụng những trang thiết bị vệ sinh nhằm mục đích khống chế không cho phát sinh ô nhiễm, làm loãng, ngăn ngừa phát tán ô nhiễm ra môi trường. Nếu những giải pháp trên không triển khai được hoàn hảo, phải bổ trợ những giải pháp phòng hộ cá thể. Cả trong sản xuất và hoạt động và sinh hoạt đều phải chú ý quan tâm tới việc quản trị sức khoẻ hội đồng, phát hiện sớm những tai hại ở tiến trình còn năng lực hồi sinh để điều trị hoặc hồi sinh công dụng nếu hậu quả trên sức khoẻ là không chữa được .
Giám sát môi trường và giám sát sinh học là những hoạt động giải trí nhằm mục đích theo dõi, phát hiện thực trạng ô nhiễm, thực trạng thấm nhiễm và thực trạng sức khoẻ không bình thường để từ đó có những phản ứng kịp thời. Các giải pháp dự báo, những kỹ thuật thống kê giám sát giám sát môi trường và sinh học cần được sử dụng tương thích với đặc thù địa lý, dân cư, kinh tế tài chính, xã hội của một địa phận, một địa phương và vương quốc. Ví dụ, khí xả những động cơ có sử dụng xăng pha chì là nguồn ô nhiễm rất nguy khốn với sức khoẻ hội đồng, đặc biệt quan trọng là sức khoẻ trẻ nhỏ. Quản lý rủi ro tiềm ẩn này hoàn toàn có thể bằng rất nhiều giải pháp : cấm sử dụng xăng pha chì, tăng cường giao thông vận tải công cộng, giám sát mức ô nhiễm chì trong không khí, khám sàng lọc phát hiện thực trạng thấm nhiễm chì quá mức ở trẻ nhỏ và phát hiện những trường hợp nhiễm độc chì để điều trị sớm .

Quản lý môi trường bằng chính sách, chiến lược, các giải pháp hành chính và luật lệ

Quản lý môi trường không riêng gì bằng những giải pháp kỹ thuật đơn thuần mà cần những giải pháp mang tính toàn diện và tổng thể, luật và hành chính. Do nguồn gốc của ô nhiễm môi trường là từ quy trình sản xuất, những quy trình khai thác tài nguyên, những hoạt động giải trí của đời sống hàng ngày của từng địa phương, từng nhóm dân cư, từng mái ấm gia đình và từng thành viên nên việc quản trị môi trường có rất nhiều bên tương quan ( stakeholders ) chứ không riêng gì ngành y tế .
ở tầm cỡ quốc tế cũng có rất nhiều những tổ chức triển khai tham gia vào việc hoạch định những chủ trương bảo vệ môi trường toàn thế giới. Ví dụ : Chương trình Nghị sự 21 về Phát triển bền vững và kiên cố của Đại hội đồng Liên hiệp Quốc trải qua tại Rio de Janeiro tháng 6 năm 1992. Mỗi vương quốc lại tăng trưởng chủ trương môi trường riêng của mình. Ngay những địa phương cũng cần có những chủ trương riêng để cụ thể hoá chủ trương vương quốc nhằm mục đích xử lý những yếu tố tại địa phương. Không có chủ trương tương thích sẽ thiếu năng lực trấn áp môi trường toàn diện và tổng thể cũng như khó tăng trưởng những giải pháp kỹ thuật ; có chủ trương tuy nhiên chủ trương đó không được bộc lộ bằng những văn bản pháp lý, bằng những lao lý hành chính thì hiệu lực hiện hành của chủ trương sẽ rất số lượng giới hạn .
ở nước ta, Luật Bảo vệ môi trường đã được phát hành năm 1993. Dưới luật là những nghị định của nhà nước nhằm mục đích hướng dẫn việc triển khai luật. Dưới những nghị định là những thông tư của cơ quan chính phủ hoặc của những bộ ngành lao lý cụ thể hơn những lao lý nhằm mục đích đưa luật vào đời sống. Nhiều thông tư lại phải phát hành dưới dạng thông tư liên bộ mới có hiệu lực thực thi hiện hành vì có những điều luật nhu yếu nhiều ngành và nhiều nghành nghề dịch vụ tham gia .
Trong từng bộ ngành, Bộ trưởng hoàn toàn có thể phát hành những văn bản chỉ huy ngành dọc của mình, như những quyết định hành động và những thông tư. Tại từng địa phương, ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành cũng phát hành những văn bản chỉ huy trên địa phận dựa trên những văn bản của nhà nước, bộ ngành và địa thế căn cứ vào những quyết định hành động của Hội đồng nhân dân cũng như cơ quan Đảng bộ địa phương .
Qua mạng lưới hệ thống những văn bản pháp lý như trên bảo vệ cho những giải pháp kỹ thuật được thực thi về mặt hành chính. Bên cạnh đó, để trấn áp việc quản trị môi trường còn có sự tham gia của mạng lưới hệ thống thanh tra cơ quan chính phủ và những bộ ngành, những địa phương .

Các nhiệm vụ cơ bản của ngành y tế trong quản lý môi trường

Hiện nay, từ TW đến địa phương đã xây dựng cơ quan quản trị nhà nước về môi trường. ở cấp TW có Bộ Tài nguyên và Môi trường, ở cấp tỉnh có Sở Tài nguyên và Môi trường, ở cấp huyện có Phòng Tài nguyên và Môi trường và đến tận cấp xã ( địa chính ). Đây là những cơ quan quản trị cả về kỹ thuật và hành chính so với môi trường. Bên cạnh đó còn có những cơ quan quản trị nhà nước về y tế dự trữ. ở tuyến TW có Bộ Y tế ( Cục Y tế dự trữ, Cục Vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm ), ở tuyến tỉnh có Sở y tế ( Trung tâm Y tế dự trữ tỉnh ), cấp huyện có ( Trung tâm Y tế dự trữ huyện / Đội Y tế dự trữ ) và cấp xã có Trạm y tế xã. Đây là những cơ quan tham gia quản trị những yếu tố sức khoẻ môi trường. Như vậy, lúc bấy giờ vẫn song hành hai mạng lưới hệ thống của hai bộ ngành cùng tham gia quản trị môi trường mặc dầu đã có sự phân định ranh giới nhưng hoạt động giải trí chồng chéo ở tuyến tỉnh là khó tránh khỏi. Ngành y tế chịu nghĩa vụ và trách nhiệm chính trong giám sát những yếu tố môi trường trực tiếp ảnh hưởng tác động đến sức khoẻ hội đồng và sức khoẻ người lao động. Trong khi đó, ngành môi trường và tài nguyên quản trị ở tầm vĩ mô hơn như : nhìn nhận tác động ảnh hưởng môi trường, tham gia phê duyệt những quy hoạch tăng trưởng sản xuất, công nghiệp, dân sự, đô thị v.v … Các hoạt động giải trí giám sát môi trường cũng được cơ quan này triển khai hầu hết ở ngoài xí nghiệp sản xuất .
Các bộ, ngành sản xuất cũng có một số ít TT y tế lao động. Đây cũng là những mạng lưới hệ thống quản trị môi trường lao động chịu sự giám sát và chỉ huy trình độ nhiệm vụ của những vụ, viện thuộc ngành y tế .

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo 10 nhiệm vụ đối với các cơ sở y tế như sau:

Đề xuất và phổ cập những giải pháp dự trữ để bảo vệ sức khoẻ hội đồng. Cung cấp những cơ sở cũng như tham mưu với chính quyền sở tại những chủ trương, kế hoạch bảo vệ sức khoẻ khỏi những rủi ro tiềm ẩn từ ô nhiễm môi trường. Thông tin cho những bộ ngành khác cũng như những cơ sở sản xuất và những hội đồng dân cư về những yếu tố sức khoẻ tương quan tới môi trường. Đồng thời, khuyến khích những ý tưởng sáng tạo nhằm mục đích cải tổ môi trường, biến hóa hành vi có lợi cho sức khoẻ .
Nâng cao năng lượng của hội đồng trong giải quyết và xử lý những tác động ảnh hưởng của môi trường lên sức khoẻ, gồm có những giải pháp phòng bệnh do chính quyền sở tại địa phương và người dân thực thi .
Tiến hành nhìn nhận những rủi ro tiềm ẩn từ môi trường và tác động ảnh hưởng của môi trường trên sức khoẻ. ở đây, gồm có những hoạt động giải trí theo dõi môi trường, phát hiện những yếu tố ô nhiễm so với sức khoẻ từ môi trường sản xuất, môi trường hoạt động và sinh hoạt công cộng và môi trường mái ấm gia đình. Phát hiện những rủi ro tiềm ẩn do những hoạt động giải trí của những ngành khác, nhất là những ngành sản xuất có sử dụng nguyên vật liệu và nguyên vật liệu phát sinh ô nhiễm .
Tiến hành những giám sát dịch tễ học so với những bệnh có tương quan đến môi trường. Thông báo thực trạng cũng như những dự báo về tình hình sức khoẻ và những yếu tố ô nhiễm từ môi trường cho những người có thẩm quyền ra những chủ trương tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .
Đào tạo cán bộ vệ sinh phòng dịch cho những tuyến và những ngành tương quan .
Cung cấp những dịch vụ cũng như tiến hành những chương trình, dự án Bất Động Sản về trấn áp môi trường độc lập hoặc phối hợp với những ngành sản xuất khác. Ví dụ : tiến hành chương trình tiêm chủng lan rộng ra, chương trình nước sạch và vệ sinh nông thôn ( cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ) v.v …
Sẵn sàng tham gia cùng những bộ ngành, địa phương khác trong việc ứng phó với những thảm họa tự nhiên cũng như thảm họa do con người gây ra .
Phối hợp với những cơ quan hữu quan để đưa ra những tiêu chuẩn tiếp xúc được cho phép, những số lượng giới hạn và chuẩn mực vệ sinh, chuẩn bị sẵn sàng những văn bản có tính pháp quy trong bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khoẻ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt .
Phối hợp nhìn nhận ảnh hưởng tác động môi trường ( EIA ) và dữ thế chủ động yêu cầu những giải pháp dự trữ, những tiến trình theo dõi tình hình sức khoẻ một cách có mạng lưới hệ thống .
Đề xuất và thực thi những khu công trình nghiên cứu và điều tra trong nghành nghề dịch vụ sức khoẻ môi trường và những giải pháp phòng ngừa .

NHỮNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ MÔI TRƯỜNG

Những câu hỏi chính thường đặt ra cho người quản trị môi trường gồm :
Có những yếu tố môi trường nào hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến sức khoẻ hội đồng ?
Mức độ ô nhiễm hoặc rủi ro tiềm ẩn của yếu tố đó đến sức khoẻ hội đồng ra làm sao ?
Có những giải pháp nào ( hiện có ) đang được sử dụng để ngăn ngừa rủi ro tiềm ẩn hiện tại và tác động ảnh hưởng lâu bền hơn của ô nhiễm môi trường lên sức khoẻ ? Có những khiếm khuyết nào trong những giải pháp đó mà hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh được ?
Có những giải pháp khả thi nào khác nhằm mục đích tăng cường sức khoẻ, cải tổ môi trường ?
Cần có những văn bản gì, pháp luật hành chính nào giúp cho việc thể chế hoá, hành chính hoá những hoạt động giải trí quản trị môi trường ?
Hiện nay những luật lệ cũng như những văn bản pháp quy chỉ huy công tác làm việc vệ sinh phòng bệnh, ngăn ngừa những rủi ro tiềm ẩn từ môi trường có tương thích không ? điểm nào không tương thích và cần phải kiểm soát và điều chỉnh ?
Cần có những kế hoạch nào, tiêu chuẩn gì so với chất lượng môi trường ? Để tiến hành những kế hoạch đó ở những địa phương, những bộ ngành cần có những hướng dẫn gì ?
Từ những câu hỏi trên, có 7 nhóm hoạt động giải trí quản trị môi trường sẽ được trình diễn dưới đây .

Xác định và đo lường mức độ ô nhiễm môi trường

Đây là trách nhiệm tiên phong và cũng là hoạt động giải trí cần nhiều nguồn lực nhất so với cơ sở y tế dự trữ địa phương. Mỗi nước với trình độ tăng trưởng kinh tế tài chính cũng như điều kiện kèm theo địa lý môi trường, mạng lưới hệ thống chính sách xã hội khác nhau có những chăm sóc không giống nhau .
ở những nước tăng trưởng, người ta chăm sóc nhiều đến ô nhiễm môi trường công nghiệp, đô thị, đến việc khai thác những nguồn tài nguyên không tái sinh, đến tầng ozon, đến khí xả động cơ và cả những yếu tố mà nước đang tăng trưởng ít chú ý quan tâm tới như thuỷ triều và thực trạng nóng lên của toàn cầu …
Trong khi đó, những nước đang tăng trưởng lại chú ý quan tâm tới những yếu tố ô nhiễm môi trường truyền thống lịch sử như yếu tố chất thải hoạt động và sinh hoạt, những yếu tố ô nhiễm vi sinh vật, ký sinh trùng, hoá chất bảo vệ thực vật, ô nhiễm thực phẩm v.v … Ngay trong cùng một vương quốc, những mối chăm sóc về môi trường ở mỗi vùng cũng có những đặc trưng riêng .
Trước khi xác lập ô nhiễm môi trường của một địa phương, một khu vực dân cư tất cả chúng ta cần tìm hiểu và khám phá những yếu tố chăm sóc số 1 của hội đồng là gì, yếu tố nào đang và sẽ gây hậu quả lên sức khoẻ, yếu tố nào đã được nhận ra hoặc chưa được phân biệt, mức độ ảnh hưởng tác động ra làm sao, những khó khăn vất vả cản trở gì trong quy trình phát hiện ô nhiễm, theo dõi, giám sát và trấn áp ô nhiễm v.v … Dân số đang sống trong thực trạng ô nhiễm là bao nhiêu, những nhóm dễ bị tổn thương là những ai ?
Việc xác lập những yếu tố ô nhiễm hoàn toàn có thể cần đến những kỹ thuật đo đạc, nhìn nhận ô nhiễm. Song, không ít trường hợp những yếu tố ô nhiễm chỉ được ghi nhận có đặc thù định tính hoặc trên những suy luận lô-gic .
Ví dụ : khi tỷ suất hộ mái ấm gia đình có hố xí hợp vệ sinh còn thấp, rủi ro tiềm ẩn ô nhiễm vi sinh vật đường ruột trong đất và đặc biệt quan trọng là trong nước sẽ rất cao. ở đây, yếu tố hoàn toàn có thể giám sát được đó là những chỉ số vệ sinh của những nguồn nước hoạt động và sinh hoạt ( coliform, BOD5, NH3 … ) tuy nhiên những tác nhân gây bệnh đường ruột khác như những virus và vi trùng gây bệnh tiêu chảy ở trẻ nhỏ lại rất khó xác lập, nhất là khi thiếu những kỹ thuật labô tân tiến, thế cho nên phải “ mượn ” những chỉ số vệ sinh để nhìn nhận ô nhiễm. Tương tự như thế, những yếu tố gây ung thư trong môi trường rất nhiều tuy nhiên ít có năng lực giám sát chúng, trừ một vài nghiên cứu và điều tra có mức góp vốn đầu tư khá lớn .

Phương pháp “kiểm kê” (inventory) các yếu tố ô nhiễm dựa trên các mô hình tính toán cũng được khuyến cáo áp dụng một khi thiếu các kỹ thuật theo dõi – giám sát môi trường. Ví dụ, để xác định mức ô nhiễm khí SO2, SO3 trong môi trường do khói xả từ các ống khói nhà máy sử dụng than đá, người ta có thể sử dụng phương pháp hoá học để định lượng SO2, SO3 trong không khí, hoặc sử dụng hệ thống thiết bị theo dõi tự động (monitoring). Trường hợp không có các kỹ thuật trên, người ta có thể tính toán lượng SO2, SO3 thải vào không khí trong một tháng (hay 1 ngày đêm, 1 năm…) qua số liệu báo cáo về lượng than đá đã sử dụng (trong than có một tỷ lệ lưu huỳnh xác định, khi đốt sẽ tạo thành SO2, SO3… ).

Khi xác lập yếu tố ô nhiễm, cần xác lập cả số lượng quần thể dân cư cũng như sinh vật hoàn toàn có thể chịu ảnh hưởng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp do ô nhiễm môi trường. Ví dụ, xem bảng 10.1 về tình hình ô nhiễm SO2 ở hai thành phố .

Nguồn : https://healthvietnam.vn/