Tiểu thuyết trinh thám – Wikipedia tiếng Việt

Thám tử tư vấn Sherlock Holmes kiểm tra giày của một kẻ tình nghi

Tiểu thuyết trinh thám (tiếng Pháp: roman détective) là một tiểu loại của tiểu thuyết phiêu lưu. Bản thân tên gọi thể loại đã làm nổi bật một vài đặc điểm riêng của nó.

Cái bí hiểm khi nào cũng tạo nên sự hứng thú, mê hoặc so với người đọc. Nhưng chắc như đinh, nghề “ trinh thám ” không hề trở thành diễn biến thông dụng trong văn học, khi phạm tội chưa trở thành một hiện tượng kỳ lạ xã

hội phổ biến.

Ngay ở những nước tư bản tăng trưởng nhất, cỗ máy công an có trách nhiệm tìm hiểu thủ đoạn để chặn lại tội ác của bọn tội phạm cũng phải đến nửa sau thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX, mới được xây dựng. H. Phin-đing ( 1707 – 1754 ), nhà văn lãng mạn, cũng là một luật sư, từng là thành viên tham gia sáng lập một trong những văn phòng tiên phong có trách nhiệm như vậy ở Anh .

Trong ý thức của các nhà văn, tình trạng tội phạm gia tăng là biểu hiện của một xã hội bất ổn. Họ nghĩ rằng, phanh phui tội ác là cách tốt nhất để lật tung tấm màn bí mật đang bao bọc cỗ máy điều khiển các quan hệ xã hội. Thế là cốt truyện “trinh thám” và nhân vật “thám tử” xuất hiện.

Lúc đầu, chúng xuất hiện trong sáng tác của Đích-kenx, Ban-dắc, Đốt-xtôi-ép-xki chỉ như những môtíp cốt truyện và những nhân vật phụ. Dĩ nhiên, một tác phẩm có cốt truyện trinh thám và nhân vật thám tử, chưa hẳn đã là tác phẩm có thể xếp vào loại tiểu thuyết trinh thám.

Trong Tội ác và trừng phạt của Đốt-xtôi-ép-xki, Điều bí mật của E-đu-in Đơ-rút của Đích-kenx, việc miêu tả tội ác và quá trình điều tra tội phạm trở thành nội dung rất quan trọng của tác phẩm. Nhưng hứng thú cơ bản của sự miêu tả ấy không dồn vào việc trả lời cho câu hỏi: Ai là thủ phạm giết người ? Miêu tả tội ác và quá trình khám phá tội ác, điều quan trọng nhất đối với các nhà văn nói trên là tìm cách lý giải: Kẻ phạm tội thuộc hạng người nào ? Cái gì đã đẩy con người ấy đến với tội ác ? Cho nên, không ai gọi Tội ác và trừng phạt hoặc E-đu-in Đơ-rút là tiểu thuyết trinh thám.

Tiểu thuyết trinh thám chỉ trở thành một thể loại độc lập, khi các nhà văn đưa những tình tiết về quá trình điều tra vụ án lên bình diện thứ nhất của nội dung. Ét-ga A-len Pô (1809 – 1849) được xem là “thánh tổ” của tiểu thuyết trinh thám vì ông đã chuyển trọng tâm tự sự từ trần thuật về nhân vật phạm tội sang trần thuật về nhân vật thám tử, người theo dõi, phát hiện kẻ phạm tội.

Trên thế giới, có nhiều nhà văn trở nên nổi tiếng nhờ thể loại tiểu thuyết trinh thám, như: U. Co-lin-dơ, Co-nan Đoi-lơ, Iu. Xê-mi-ô-nốp, M. Sa-ghi-nhi-an,… Trước năm 1945, ở Việt Nam, Thế Lữ và Lê Văn Trương cũng là hai cây bút viết tiểu thuyết trinh thám nổi tiếng. Tiểu thuyết trinh thám có thể chia thành nhiều thể nhỏ. Loại truyện hình sự, truyện vụ án đang rất phổ biến ở Việt Nam hiện nay chính là một loại của tiểu thuyết trinh thám.