Chế nhạc: trào lưu mới và sự thỏa hiệp?

Chế nhạc của Mỹ Tâm, Hương Tràm ….

Chế nhạc phong cách mới

Dường như khán giả trẻ đang nghiện trào lưu literal music video (chế nội dung nhạc khớp hình ảnh clip). Một sản phẩm âm nhạc khi ra thị trường thành “hit” ngay lập tức sẽ có một phiên bản nhạc chế được tạo bởi tên tuổi “hot” trên mạng xã hội, với nội dung ca từ bám sát hình ảnh clip. Những chế phẩm đó nhanh chóng được người trẻ lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.

“Trời đang mưa, chậm thôi anh còn qua khúc này quay nhanh/ Sợ em ướt mà đạo diễn phim cứ kêu chậm tiếp nữa/ Tràm đang ca tiếp ở ngoài hiên/ Em vẫn đang hồn nhiên/ Quay phim làm Tràm phân thân sau đó em bị mờ”. Đó là một đoạn chế lời từ ca khúc Em gái mưa (Mr.Siro sáng tác, ca sĩ Hương Tràm thể hiện) được đông đảo khán giả quan tâm thời gian qua.

Cơn sốt Em gái mưa phiên bản tả thực tung hoành mạng xã hội một thời gian khá dài, nhưng sau đó sự kiện ca khúc Đừng hỏi em của ca sĩ Mỹ Tâm ra mắt, và không nằm ngoài trào lưu literal music video, khán giả được dịp xem bản chế của ca khúc này: 

“Chị Mỹ Tâm xào rau/ Chị Mỹ Tâm múc cơm… rồi bỗng như ảo thuật gia thầy Phến bỗng dưng móc ra/ Xong Phến đeo vào tay Mỹ Tâm một chiếc lắc/ Thầy Phến tay đen bao nhiêu/Chị Mỹ Tâm trắng bấy nhiêu”.

Trường hợp Em gái mưa, Đừng hỏi em có đến hơn chục phiên bản chế tràn lan trên mạng xã hội là điển hình cho thấy nhạc chế đã ăn sâu vào đời sống giới trẻ. 

Chỉ cần gõ tên các bài “hit” trên thị trường như Sống xa anh chẳng dễ dàng, Bao giờ lấy chồng, Anh muốn em sống sao… sẽ có hàng chục phiên bản nhạc chế kèm theo.

Nhà nhà chế, người người chế, từ vlog nổi tiếng đến sinh viên trong ký túc xá cũng ôm đàn chế nhạc. Chế từ yếu tố trai gái, học đường, ẩm thực ăn uống đến thời sự nóng giãy .Diễn viên Huỳnh Lập trong ” Em gái mưa phiên bản tả thực ” – Ảnh chụp màn hình hiển thị

Chế nhạc được gì, mất gì?

Xem qua những dị bản đó để thấy rằng đã qua thời nhạc chế văng tục, chửi bới đông đổng một nhân vật, sự kiện, yếu tố nhức nhối trong xã hội. Nếu như trước kia người trẻ chế nhạc để thỏa cái ngông trước cuộc sống thì giới trẻ lúc bấy giờ chế nhạc để kiếm tiền, nổi tiếng .Vậy nên để chiếm được lòng tin, yêu dấu, đặc biệt quan trọng là lượt san sẻ của hội đồng, người chế nhạc đã sử dụng lời lẽ nhẹ nhàng hơn, bám sát nhu yếu xem – nghe của giới trẻ, tự quay clip theo dạng tâm sự tỉ tê một yếu tố dư luận rối loạn rồi hát đoạn nhạc chế từ ” hit ” khét tiếng .Nhật Anh Trắng ( Trắng TV ), Toàn Shinoda, Việt Johan, Củ Tỏi … là những cái tên nổi như cồn, sở hữu kênh YouTube ” triệu view ” nhờ chế nhạc, rồi sau đó nhanh gọn trở thành khuôn mặt quảng cáo cho những nhãn hàng .Cũng dựa vào 1 số ít ca khúc ” hit ” đang ” làm mưa làm gió ” trên thị trường, Huỳnh Lập cùng êkip góp vốn đầu tư làm hẳn thành dự án Bất Động Sản chế nhạc với máy móc, toàn cảnh, phục trang ” chuyên nghiệp ” mức góp vốn đầu tư kinh phí đầu tư hơn trăm triệu đồng .Diễn viên Huỳnh Lập đóng giả Hương Tràm trong ” Em gái mưa phiên bản tả thực ” – Ảnh chụp màn hình hiển thị” Tôi làm không mang tính thương mại mà làm vì đam mê, mang lại tiếng cười vui chơi cho người theo dõi. Song thành thật mà nói tôi có nhà góp vốn đầu tư và những loại sản phẩm đó cũng mang lại nổi tiếng, ” sô chậu ” về sau cho tôi .

Khi tôi thi game show có chế nhạc thì do thời điểm đó nghệ sĩ chưa siết chặt bản quyền, vả lại các ca khúc tôi chế (Huỳnh Lập chế bài Thật bất ngờ của ca sĩ Trúc Nhân trong vở Dưa hấu Mai An Tâm – PV) cũng là “hit” của bạn bè, đồng nghiệp thân quen. 

Còn giờ đây làm bất kể loại sản phẩm nào tôi cũng xin phép, làm sách vở cấp phép đàng hoàng mới dám thực thi ” – diễn viên Huỳnh Lập san sẻ .Không tránh khỏi có trường hợp nghệ sĩ đồng ý để người khác chế ca khúc của mình xem như một phương pháp nhân độ phủ sóng thêm can đảm và mạnh mẽ .

Nguyễn Thị Minh Châu (1993, An Giang) – “tác giả” của chế phẩm Chị Mỹ Tâm xào rau, cho biết: “Công việc của tôi là biên kịch, sau mỗi lần sản xuất MV tôi thấy sản phẩm nào được công chúng quan tâm thì viết một đoạn nội dung, chế lời vui vui tặng bạn bè trong êkip cũng như nghệ sĩ.

Mỹ Tâm phiên bản chế ” Chị Mỹ Tâm xào rau ” – Ảnh chụp màn hình hiển thị

Trong buổi tối nọ, tôi ngồi nhẩm nhẩm câu hát Đừng hỏi em vì sao “vô” nhạc với Chị Mỹ Tâm xào rau nên chế lời thử một đoạn. 

Sau đó, mọi người phản hồi bảo làm tiếp đi. Chị Mỹ Tâm sau khi xem cũng nhắn với anh đạo diễn triển khai MV ( đạo diễn Nguyễn Tuấn Anh tên thường gọi là Ka Waii – PV ) là ‘ làm tiếp đi, làm gì có một khúc vậy ’. Đạo diễn chuyển lời chị Tâm đến tôi, thế là tôi làm thôi ” .Nhạc chế hoàn toàn có thể ” mua vui vài trống canh “, phân phối tính vui chơi tức thời, nhưng về sau ảnh hưởng tác động lớn đến năng lực thụ cảm thẩm mỹ và nghệ thuật của người theo dõi .Thi thoảng tôi có nghe dăm bài nhạc chế cũng vui tai. Chẳng biết thế nào mà nó ngấm vào tôi. Hôm trình diễn văn nghệ trên trường, tôi hát Tặng Ngay thầy cô bè bạn một ca khúc đến đoạn cao trào bị lẫn lộn lời nhạc chế vào lời nguyên tác. Tôi xấu hổ chẳng biết giấu mặt vào đâu .Bạn Lê Thị Yến Nhi ( 22 tuổi, Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh )Nhật Anh Trắng là một trong những vlog hot trên mạng xã hội với việc chế ca khúc hit khét tiếng. Nhật Anh Trắng chế bài hát ” Anh muốn em sống sao ” thành ” Anh muốn em ế sao ” – Ảnh chụp màn hình hiển thị

Chế nhạc là vi phạm pháp luật

Trước thực trạng nhạc chế được bộc những lớp áo mới như ” chế văn minh “, ” chế thật sạch “, ” chế hợp thời ” thì ông Đinh Trung Cẩn, giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Nước Ta – Trụ sở phía Nam, khẳng định chắc chắn nhạc chế ( được gọi là tác phẩm phái sinh ) phải được sự được cho phép của chủ sở hữu tác phẩm ( tác phẩm gốc ), nếu không, đều vi phạm bản quyền .Ông Cẩn cho biết thời hạn qua TT đã có văn bản gửi đi nhiều đơn vị chức năng cảnh báo nhắc nhở về thực trạng tác phẩm phái sinh không được sự chấp thuận đồng ý của chủ sở hữu tác phẩm là vi phạm, nhưng thực trạng nhạc chế vẫn tràn ngập không có tín hiệu nguôi .Bạn Trần Thị Thùy Linh ( nhân viên cấp dưới tiếp thị quảng cáo, Q. 8, TP Hồ Chí Minh ) vướng mắc : ” Hiện nay game show bùng nổ như ngựa bất kham, trong những chương trình đó có chế nhạc chọc cười thì nghệ sĩ hay nhà đài đã xin phép tác giả chưa ? ” .

Một trong những chương trình có số lượng nhạc chế khá nhiều là Gặp nhau cuối năm. Trong chương trình, các táo quân thường chế lời bài hát để phản ánh tình trạng xã hội lên Ngọc Hoàng, ví dụ: “Hôm qua em đến trường bạn đánh em gần chết í i…” được chế từ ca khúc Đi học để lên án nạn bạo lực học đường.

Về sự việc này, đạo diễn Đỗ Thanh Hải cho biết: “Lựa chọn, sử dụng ca khúc của các nhạc sĩ và chế lời mới trong chương trình Gặp nhau cuối năm, êkip đều xin phép nhạc sĩ và nói rõ mục đích, nội dung. Nhạc sĩ (hoặc người đại diện) đồng ý thì chúng tôi mới sử dụng”.

Theo luật sư Võ Thanh Khương, giám đốc Công ty luật TNHH Logic & Cộng sự, trường hợp ca sĩ Mỹ Tâm – tác giả ca khúc Đừng hỏi em – đồng ý cho bạn trẻ Nguyễn Thị Minh Châu viết chế lời ca khúc này là không vi phạm pháp luật, không xâm phạm quyền tác giả căn cứ vào các quy định tại Điều 28 Luật sở hữu trí tuệ.

Tuy vậy, bao lâu nay ca sĩ Việt vẫn thường kêu gào nạn chế nhạc là ” đánh cắp ” thành quả lao động của người khác, ảnh hưởng tác động đến sự tăng trưởng âm nhạc, thì giờ đây với mục tiêu để tiếp thị ca khúc hay ” làm cho vui vui ” đã đặt dấu chấm hỏi trong lòng dư luận, phải chăng vì tư lợi trước mắt một bộ phận nghệ sĩ đã thỏa hiệp với nạn chế nhạc ?