Kano Jigoro – Wikipedia tiếng Việt

Chân dung Kano Jigoro

Kano Jigoro (tiếng Nhật: 嘉納 治五郎, âm Hán Việt: Gia Nạp Trị Ngũ Lang) (sinh ngày 28 tháng 10 năm 1860 và mất ngày 4 tháng 5 năm 1938) là một nhà giáo dục thể thao người Nhật Bản đồng thời là người sáng lập ra môn võ Judo nổi tiếng, được đưa vào hệ thống thi đấu của Olympic từ năm 1964.

Kano Jigoro sinh ngày 28 tháng 10 năm 1860 ( tức ngày 28 tháng 10 năm Vạn Diên thứ nhất đời Thiên hoàng Hiếu Minh ) tại làng Mikage, khu Higashinada, thành phố Kobe, tỉnh Hyogo, Nhật Bản trong một mái ấm gia đình khá sung túc nhờ kinh doanh thương mại rượu sake. Cha ông là ông Kano Jirosaku. Kano lúc còn nhỏ là một cậu bé mưu trí nhưng sức khỏe thể chất ốm yếu, hiền lành và hay bị người khác bắt nạt. Năm lên 10 tuổi, cậu bị những kẻ du côn đánh đến ngất xỉu, từ đó Kano nung nấu trong lòng dự tính học cách tự bảo vệ mình và nhờ vậy sau này đã sáng lập ra Judo, môn phái tự vệ hữu hiệu .

Kano và sự nghiệp võ thuật.

Khi Kano bắt đầu xin đi võ, ông gặp rất nhiều khó khăn vì đi đến đâu cũng đều bị các võ sư từ chối do cho rằng ông quá yếu ớt, không có khả năng học võ. Mãi đến năm Kano 17 tuổi (1877) khi ông đang là sinh viên ngành chính trị học và kinh tế học của Đại học Đế quốc Tokyo, nhờ một người bạn giới thiệu, ông mới được nhận vào lớp của thầy Katagiri Ryuji và chỉ được theo học có mấy bài biểu diễn. Kano không dễ dàng chấp nhận điều đó nên đã đến võ đường của Fukuda Hachinotsuke, một võ sư nổi tiếng cả về tài năng lẫn đạo đức trong môn Jujitsu thuộc chi phái Tenjin-shinio-ryu. Fukuda nhấn mạnh đến các bài quyền (kata) và song song đó, chương trình huấn luyện của ông còn bao gồm đấu vật tự do. Sau này kỹ thuật của Kano Jigoro nhấn mạnh đến randori (vật tự do) trong chương trình giảng dạy do chịu ảnh hưởng của Fukuda.

Nhờ chịu khó rèn luyện, chẳng bao lâu, Kano trở thành một võ sĩ năng lực. Năm 1879, tức chỉ một năm sau ngày ông nhập môn tại võ đường của thầy Fukuda, thầy đùng một cái trở bệnh và mất. Ở tuổi 19, Kano chuyển sang học võ với thầy Iso Masatomo ( 62 tuổi ) cũng thuộc phe phái Tenjin-shinio-ryu tại võ đường ở khu Kanda của Tokyo, đây là một võ đường nổi tiếng với những bài quyền do Iso phát minh sáng tạo hoặc nhuận sắc từ những bài cổ xưa .Hơn hai năm Kano rèn luyện trong nỗ lực tột cùng, ” ăn, uống và ngủ cùng Jujitsu “. Điều tệ hại là ông mở màn có những cơn ác mộng, trong giấc ngủ ông thường hô hào những ngôn từ mà lúc tập luyện Jujutsu ông sử dụng, và thường đá tung chăn mền. Tuy nhiên thầy Iso đã nhận thấy những góp sức của người học trò trẻ tuổi và quyết định hành động chỉ định Kano làm trợ giảng .Ở tuổi 21, Kano Jigoro mở màn trở thành võ sư dạy Jujutsu phái Tenji-shinio-ryu. Nhưng cũng bất thần giống như Fukuda trước kia, Iso Masatomo đã lại mất vì bạo bệnh. Kano lại quyết định hành động ra đi vì ông muốn nghiên cứu và điều tra thâm thúy hơn về võ thuật, chứ không chỉ là một người thầy dạy võ đơn thuần. Sau đó, Kano lại có cơ duyên gặp thầy Tsunetoshi Iikubo, bậc thầy của phe phái Kito-ryu, và khởi đầu chương trình tập luyện mới theo hệ phái này. Kano Jigoro tập luyện rất nỗ lực, thậm chí còn không có ai ông cũng tập một mình. Kỹ pháp và chương trình của Tsunetoshi cũng như Fukuda Hachinotsuke, nhấn mạnh vấn đề kỹ thuật vật tự do và đặc biệt quan trọng sở trường về những nagewaza ( những kỹ thuật quăng, ném ), đây cũng là những kỹ pháp mà Kano sau này chịu tác động ảnh hưởng lớn .Trong thời hạn này, Kano Jigoro từng bị thua võ sĩ nhà nghề Fukushima Kenkichi nặng tới 90 kg, tức là hơn ông đến 50 kg. Về sau, muốn vượt mặt Fukushima để thỏa mãn nhu cầu cảm xúc thắng lợi, Kano lao vào điều tra và nghiên cứu mọi kỹ thuật, kể cả những quyển sách về kỹ thuật Sumo, tìm hiểu thêm nhiều tài liệu, rèn luyện không biết stress, tăng trưởng thêm nhiều đòn thế quăng, vật mới và tập trung chuyên sâu vào những giải pháp cải tổ Jujitsu. Cuối cùng, bằng một loạt những kỹ thuật mới do Kano phát minh sáng tạo, ông đã thuận tiện nhấc bổng Fukushima lên vai, xoay tròn và ném anh ta lên sàn đấu. Kỹ thuật này được Kano đặt tên là kata guruma, hay còn gọi là xoay vai. Thêm vào đó, hàng loạt những nguyên tắc khác cũng được Kano phát minh sáng tạo trong thời hạn này, như uki goshi ( hông di động ), tsuri komi goshi ( nhấc, kéo hông ) .

Kano và việc sáng lập ra Judo.

Tượng Jigoro Kono trước võ đường Kodokan

Kano đã góp sức đời mình cho sự nâng cấp cải tiến Jujitsu dựa trên những nguyên tắc khoa học, tích hợp với việc tập luyện chiến đấu với giáo dục niềm tin và sức khỏe thể chất. Tuy nhiên, sáng tạo độc đáo bắt đầu của Kano Jigoro chỉ là nâng cấp cải tiến Jujitsu chứ không phải là tìm ra kỹ thuật mới. Ông nhận thức rõ được những kỹ thuật nguy hại của Jujitsu nhưng tin rằng một khi vô hiệu được chúng, môn này sẽ là một hình thái giáo dục sức khỏe thể chất và là giải pháp tốt rèn luyện ý thức kỷ luật và thượng võ cho người trẻ tuổi. Với tâm lý đó, Kano vô hiệu không khoan nhượng những kỹ thuật có hại và nguy khốn của Kito-ryu và làm cho những kỹ pháp của hệ phái này được soi chiếu dưới góc nhìn khoa học .Khi 22 tuổi, Kano Jigoro chọn ra 9 môn đồ trong số những học trò của ông ở võ đường phái Kito-ryu và vào tháng 2 năm 1882 ông lập môn võ Judo của riêng mình tại ngôi đền Eishoji. Theo định nghĩa của ông, Ju ( 柔, nhu ) là nhu hòa, thướt tha, Do ( 道, đạo ) là đường lối, phương pháp, Judo là đường lối rèn luyện sức khỏe thể chất và niềm tin con người trải qua nguyên tắc mềm dẻo, lấy nhu thắng cương, lấy yếu chống mạnh và lấy ít địch nhiều. Trong những năm này, thầy Iikubo đến ngôi đền một tuần 2 hoặc 3 lần để giúp truyền thụ những tuyệt kỹ phái Kito-ryu cho những học trò của Kano, thế cho nên điều mà những học trò của ông tích lũy được đa số là Jujutsu chứ không phải Judo. Tuy nhiên, sự chuyển biến từ Jujutsu sang Judo được thực thi chậm rãi nhưng chắc như đinh. Dù thật khó xác lập thời gian đúng chuẩn mà những học trò của Kano Jigoro được học không còn là Jujutsu mà là Judo, nhiều người vẫn cho rằng đó là ngày mà lần tiên phong những kỹ pháp do Kano phát minh sáng tạo đã vượt mặt kỹ pháp hệ phái Kito-ryu của thầy mình. Bằng cách vận dụng những chiêu thức khống chế vận động và di chuyển, Kano đã khóa được mọi hoạt động của Iikubo rồi dùng những kỹ thuật đã nâng cấp cải tiến quật thầy mình ngã 3 lần. Kano đã lý giải với thầy rằng đó là nguyên tắc ” bản thân đối thủ tự làm mất cân đối rồi hãy tiến công “. Bậc thầy Iikubo đã bày tỏ một cách không khách sáo với học trò của mình : ” Từ nay trở đi, con hãy dạy ta ” .Từ thời gian này, võ đường Kodokan do Kano Jigoro xây dựng đã trở thành khu vực tiên phong mà Judo được truyền dạy để từ đây lan tỏa khắp quốc tế .

Kano và việc truyền bá Judo.

Năm 1880, Kano Jigoro tốt nghiệp Đại học chính trị kinh tế tài chính khoa triết học. Sau đó, từ giảng viên ĐH, ông được cử là cố vấn Bộ giáo dục, rồi khoa trưởng Đại học Sư phạm Tokyo, khoa trưởng đệ ngũ đẳng viện Tokyo .

Năm 1890, giáo sư Kano nghĩ đến việc truyền bá môn Judo đến thế giới nên ông đến châu Âu. Năm 1909, nhân dịp dẫn đoàn thể thao Nhật Bản tham dự Olympic, giáo sư Kano được sự chấp thuận của ủy ban Olympic thế giới được phép giới thiệu Judo đến các quốc gia khác tham dự Olympic. Nhờ vậy, Judo được truyền bá khắp thế giới, các võ đường liên tiếp được thành lập. Năm 1932, môn Judo được đưa vào giảng dạy tại nhiều cấp học ở Nhật Bản.

Giáo sư Kano Jigoro mất ngày 4 tháng 5 năm 1938, hưởng thọ 78 tuổi. Có nhiều nghi vấn về cái chết của ông trong đó có giả thuyết ông bị chính quyền sở tại quân phiệt Nhật Bản ám sát vì ông phủ nhận biến những võ đường Judo thành nơi đào tạo và giảng dạy sĩ quan cho quân đội Nhật Bản. Thế nhưng niện nay, ước tính khoảng chừng 11 triệu người trên quốc tế đang tập luyện môn võ thuật Judo này, đủ thấy di sản của Kano vẫn đang sống trên khắp mọi vùng đất của quốc tế .

tin tức thêm.

Tên tuổi của Kano Jigoro được đưa vào Tòa nhà tưởng niệm những người khét tiếng của tạp chí Black Bell như là người nhận giải Black Bell năm 1998. Ngày 28/10/2021, ông đã được vinh danh bởi Google Doodle nhân kỉ niệm 161 năm ngày sinh của ông .

• Jigoro Kano, từ Jujutsu đến Judo, in trên Ngôi sao Võ thuật, số tháng 7 năm 2005, trang 18-19.