Ký Xướng âm là một bộ môn giảng dạy phương pháp, kỹ năng đọc nhạc và ghi nhạc được các trường sử dụng trong đào tạo âm nhạc. Những kỹ năng về Ký Xướng âm là hết sức quan trọng trong hoạt động âm nhạc của người nhạc sỹ, nghệ sĩ cũng như khả năng đọc hiểu, cảm thụ tác phẩm âm nhạc của công chúng. Bất kỳ một người nào khi học âm nhạc chuyên nghiệp đều được học bộ môn Ký Xướng âm trong suốt quá trình học tập, đặc biệt là trong thời gian học các bậc học cơ bản. Ở nước ta, Ký Xướng âm được giảng dạy tại tất cả các cấp giáo dục âm nhạc, từ sơ cấp đến trình độ đại học. Ký Xướng âm bao gồm hai môn học là Ghi âm (còn gọi là ký âm) và Xướng âm. Ghi âm là quá trình nghe và ghi lại giai điệu, tiết tấu hay hoà âm thành nốt nhạc. Xướng âm là hát bản nhạc mà không cần sự trợ giúp của bất cứ nhạc cụ nào, hay có thể gọi đơn giản là đọc nhạc.

Bạn đang xem: Xướng âm giọng đô trưởng

Xướng âm

Xướng âm là một thuật ngữ có gốc từ tiếng Pháp – solfège. Thuật ngữ này xuất phát từ hai từ chỉ cao độ là Sol và Fa được dùng để ám chỉ việc đọc ( hay hát ) nốt nhạc theo mạng lưới hệ thống những từ chỉ cao độ. Trong cuốn, Phương pháp xướng âm Nhà xuất bản TP.HN ( 1980 ), nhạc sĩ Doãn Mẫn cho rằng xướng âm là môn học đọc những dấu nhạc thành điệu. Tuy nhiên, ngoài việc nhìn và đọc nốt nhạc tất cả chúng ta còn phải “ xướng ” đúng cao độ và tiết tấu của bản nhạc. Vậy, học xướng âm là học những chiêu thức để đọc và hát đúng nhịp điệu, đúng cao độ, trường độ, sắc thái mạnh, nhẹ bằng giọng người theo những tín hiệu đã được ghi trong bản nhạc. Có thể ví xướng âm như là cách mà tất cả chúng ta đọc chính tả vậy .

Xướng âm là quá trình giúp cho người học rèn luyện khả năng nghe nhạc, cách xác định và ghi nhớ cao độ âm thanh cũng như đọc đúng cao độ và tiết tấu của tác phẩm. Khi đọc nốt nhạc, chúng ta sử dụng bảy từ để đọc cao độ nốt nhạc: đô, rê, mi, fa, son, la, si. Hiện nay có hai phương pháp trong xướng âm là phương pháp cố định (fixed do) và phương pháp bất định (movable do).

Phương pháp cố định và thắt chặt là dùng những từ chỉ cao độ cố định và thắt chặt với cao độ mà nó vận dụng, ví dụ điển hình, từ “ Đô ” chỉ được dùng với cao độ của nốt C mà thôi. Với chiêu thức này thứ tự những từ chỉ cao độ ứng với nốt nhạc như sau : Đô – C ; Rê – D ; Mi – E ; Fa – F ; Sol – G ; La – A ; Si – B. Phương pháp này hiện đang được sử dụng ở Nước Ta .Phương pháp bất định là dùng từ chỉ cao độ với những cao độ khác nhau tuỳ theo từng trường hợp. Phương pháp bất định sử dụng bảy từ chỉ cao độ và vận dụng với bất kỳ giọng nào. Khi đó người ta sử dụng số bậc trong thang âm để ghi nhớ và di dời sang những giọng khác nhau .Ví dụ :Phương pháp này có ưu điểm là ngay lập tức hoàn toàn có thể chơi ở nhiều giọng khác nhau nếu người sử dụng có một dải băng ghi tên những nốt nhạc và di dời mỗi khi sang giọng mới. Phương pháp này thường tương thích với những người mới học nhạc. Khi dịch giọng khác nhau, tất cả chúng ta vẫn đọc nguyên những từ chỉ cao độ như vậy. Còn với giải pháp cố định và thắt chặt, tất cả chúng ta phải đọc tên nốt khác nhau ở mỗi giọng. Một số người cho rằng, chiêu thức bất định sẽ giúp người học nhanh tiếp cận hơn với âm nhạc. Họ nghe những nốt tương quan đến nhau địa thế căn cứ vào nốt chủ âm là Đô. Điều này tương tự như như những nhạc công chơi đàn keyboard ở Nước Ta sử dụng giọng Đô cho tổng thể những bài, khi muốn chuyển giọng, họ chỉ cần nhấn nút dịch giọng ( transpose ) cộng, trừ trên đàn. Khi đó người nhạc công vẫn tư duy tác phẩm trên giọng Đô mà không cần chăm sóc âm vang thực thế ở giọng nào .Việc dùng mạng lưới hệ thống chiêu thức nào trong việc giảng dạy thì vẫn còn nhiều quan điểm trái chiều. Hiện nay chiêu thức cố định và thắt chặt vẫn được sử dụng nhiều nhất trong những trường âm nhạc. Tuy nhiên, ứng dụng những ưu điểm của chiêu thức bất định, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể đọc nốt nhạc với những từ cố định và thắt chặt như “ la là lá la ” hay “ ta tà tá ta ” … để rèn luyện tiết tấu mà không cần quan tâm đến tên gọi của nốt nhạc .Xung quanh khái niệm Xướng âm, tất cả chúng ta còn có khái niệm thị xướng ( sight – reading ). Theo từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia, thuật ngữ này là kiến thức và kỹ năng đọc và xướng một đoạn nhạc hay tác phẩm âm nhạc được biểu lộ trên văn bản giấy mà người đọc chưa từng nhìn thấy văn bản nhạc này trước đó ( < 1 > ). Thuật ngữ này được dùng để nói đến quy trình hay năng lực nhìn và đọc ngay lập tức. Đây cũng là quy trình quy đổi từ thông tin ( nốt nhạc, ký hiệu âm nhạc .. ) từ dạng “ nhìn ” sang dạng “ nghe ” ( Udtaisuk 2005 ) <3 >. Ở mức độ cao hơn, người ta còn sử dụng thuật ngữ này để nói đến kiến thức và kỹ năng đọc nhẩm ( đọc thầm ) mà không tạo ra âm thanh nhạc cụ hay giọng người. Với kỹ năng và kiến thức này, người đọc nhìn vào văn bản nhạc và tưởng tượng cao độ ở trong đầu mà không đọc ra miệng hoặc không chơi trên đàn .

Ghi âm

Ghi âm, còn gọi là ký âm, là thuật ngữ chỉ việc nghe nhạc và chép lại hay ghi lại những âm thanh nghe thấy được ra dạng văn bản nhạc. Khi ký âm, chúng ta phải vận dụng trí nhớ âm nhạc, sử dụng tai nghe để xác định cao độ, tiết tấu và thể hiện ra giấy bằng việc sử dụng các ký hiệu âm nhạc. Nếu Xướng âm được ví như đọc chính tả thì ghi âm có thể được ví như chép chính tả. So với xướng âm là việc chuyển các ký hiệu nhạc trên bản nhạc (dạng nhìn) thành giai điệu của âm nhạc được vang lên bằng giọng người (dạng nghe) thì ghi âm lại chuyển âm nhạc được chơi bởi nhạc cụ hay giọng người (dạng nghe) thành một bản nhạc (dạng nhìn). Rèn luyện ghi âm cũng là rèn luyện kỹ năng nghe, đây là một kỹ năng rất quan trọng. Nếu không ‘nghe’ được thì chúng ta sao có thể hiểu được người khác ‘nói’ gì? Ở nước ta, học ghi âm thường được giảng dạy với việc giảng viên sử dụng piano để chơi giai điệu và người học ghi nhớ chép lại và cũng thường chỉ học ghi âm từ một hai bè. Điều này cũng sẽ không đầy đủ khi học viên ra trường phải thường xuyên nghe và làm việc với ban nhạc và trên thực tế ít có bản nhạc nào vang lên chỉ có một bè giai điệu mà không có phần đệm.

Xem thêm: Bạn Bè Anh Theo Lớp Tuổi Ra Đi, Sương Trắng Miền Quê Ngoại

Khi xem xét thuật ngữ âm nhạc quốc tế, chúng tôi thấy rằng ghi âm hay ký âm tương tự với thuật ngữ luyện tai ( ear traning ). Hiện nay sống sót hai chiêu thức luyện tai là cao độ tuyệt đối ( perfect pitch ) và cao độ tương đối ( < 2 > ) ( relative pitch ). Cao độ tuyệt đối là hiện tượng kỳ lạ thính giác rất ít gặp để chỉ người có năng lực phân biệt cao độ mà không cần dựa vào âm chuẩn cho trước. Những người có năng lực này hoàn toàn có thể ngay lập tức nghe được cao độ của tiếng còi xe, cao độ của nốt nhạc bất kể vang lên mà không dựa vào đàn để so sánh. Họ còn hoàn toàn có thể ngay lập tức hát lên được đúng cao độ của nốt nhạc mà không cần lấy mẫu cao độ chuẩn. Phương pháp này rèn luyện bằng cách nghe sắc tố, tần số của mỗi nốt nhạc và ghi nhớ cao độ ấy. Cao độ tương đối là năng lực nhận ra cao độ bằng cách so sánh cao độ nghe được với một cao độ chuẩn đã biết trước, từ đó tìm ra cao độ của vừa nghe. Cao độ chuẩn thường được sử dụng là nốt La ( tần số 440 Hz ). Luyện tập để nghe cao độ tương đối dễ hơn nghe cao độ tuyệt đối. Đây là hai kiến thức và kỹ năng nghe độc lập và có lợi thế khác nhau. Người ta cho rằng cao độ tương đối cung ứng cho ta hiểu biết về trí tuệ ( bán cầu não trái ) về những gì ta nghe được, trong khi Cao độ tuyệt đối cho ta quan điểm nghệ thuật và thẩm mỹ ( bán cầu não phải ) hay sắc tố của cao độ. Hiện nay ở những trường âm nhạc thường sử dụng giải pháp nghe cao độ tương đối. Giáo viên chơi đàn nốt “ La ” làm cao độ chuẩn để người học nghe và từ đó tìm ra những cao độ khác .Nghe nhạc mà không phân biệt được cao độ

Nghe nhạc với “cao độ tương đối”, nghe được rõ ràng nốt nhạc.

Nghe nhạc có “ cao độ tuyệt đối ” nhưng thiếu “ cao độ tương đối ”, phân biệt được sắc tố nốt nhạc nhưng không rõ ràngNghe nhạc có “ cao độ tuyệt đối ” và “ cao độ tương đối ”, phân biệt được rõ ràng bức tranh âm nhạcẢnh : http://www.perfectpitch.comCũng cần phân biệt thuật ngữ chép nhạc ( notation ) với thuật ngữ ghi âm. Thuật ngữ chép nhạc để nói đến việc biểu lộ âm nhạc trên giấy. Thuật ngữ này thường chỉ nói đến việc ghi chép đơn thuần, chứ không nói đến quy trình tư duy tâm lý và viết nhạc ra giấy giống như sáng tác âm nhạc. Người ta hoàn toàn có thể viết tay hoặc sử dụng bằng ứng dụng máy tính để chép nhạc. Ngày nay có nhiều ứng dụng văn minh, nhiều tính năng để giúp ta chép nhạc và in ra giấy những văn bản nhạc. Quá trình ghi âm tức là tất cả chúng ta phải sử dụng tai nghe để phân biệt nốt nhạc cùng với những thuộc tính của chúng khi vang lên, sau đó ta sử dụng mạng lưới hệ thống ký âm bằng nốt nhạc để viết ra giấy. Hiện nay trên quốc tế sống sót nhiều mạng lưới hệ thống ký hiệu âm nhạc khác nhau. Nổi bật là mạng lưới hệ thống ký hiệu của Đức, Italia, Mỹ … Việc thống nhất những ký hiệu là việc làm khó. Ở Nước Ta lúc bấy giờ sống sót hai mạng lưới hệ thống ký âm chính, đó là mạng lưới hệ thống ký hiệu theo phe phái âm nhạc cổ xưa ( mạng lưới hệ thống của Đức và những nước Bắc Âu ) và mạng lưới hệ thống ký hiệu theo phe phái Jazz, Rock, Pop đương đại ( mạng lưới hệ thống của Mỹ – tiếng Anh ). Dưới đây là một vài thí dụ về ký hiệu ở hai mạng lưới hệ thống :

Trường Đại học Văn hoá Nghệ thuật Quân đội là một trường huấn luyện và đào tạo những chuyên ngành thẩm mỹ và nghệ thuật theo hướng đại chúng, đương đại, thế cho nên, việc ghi theo mạng lưới hệ thống ký hiệu tiếng Anh là tương thích hơn. Nhà trường cũng đã có nhiều nỗ lực để hoàn thành xong mạng lưới hệ thống ký âm, ký hiệu chuẩn mực. Tuy nhiên, lúc bấy giờ việc ghi những ký hiệu âm nhạc vẫn còn chưa đồng nhất bởi thói quen của những giảng viên ở nhiều chuyên ngành khác nhau .Trong âm nhạc đại chúng, người ta còn sử dụng thuật ngữ tiếng Anh là transcription với ý nghĩa chuyển từ dạng âm thanh ( mà trước đó chưa được ký âm ) sang dạng văn bản nhạc. Thuật ngữ này được dùng nhiều trong nhạc Jazz khi những người nhạc sỹ ghi chép lại những đoạn ngẫu hứng, ứng tác từ những đĩa nhạc. Việc ghi chép lại từ băng đĩa ra văn bản giai điệu hay tổng phổ là một quy trình từ nghe, ghi nhớ và chép ra giấy. Quá trình này hoàn toàn có thể nhanh hay chậm và có đúng chuẩn hay không tuỳ thuộc vào năng lực nghe của người ghi. Với ý nghĩa trên đây, ghi âm gồm có việc ký âm lại từ bất kỳ nguồn âm thanh nào, từ những nhạc cụ cho đến cả dàn nhạc từ nhỏ đến lớn, kể những phương tiện đi lại phát âm thanh khách nhau như nhạc cụ, giọng hát hay băng đĩa nhạc … Trên trong thực tiễn, những nhạc sỹ, nhạc công thường phải ghi lại bài từ băng đĩa của người hát hay trình diễn trước đó để cho một người khác hát hay màn biểu diễn lại. Việc này cũng tương quan đến yếu tố bản quyền khi sử dụng bản nhạc của người sáng tác cũng như người ghi lại mà ở Nước Ta yếu tố này còn chưa được bàn đến .Như đã nói ở trên, Ký Xướng âm là một bộ môn cơ bản và rất là quan trọng trong quy trình học âm nhạc chuyên nghiệp. Việc rèn luyện kiến thức và kỹ năng đọc và ghi nhạc là một nhu yếu không hề thiếu với mỗi người học nhạc. Có biết đọc nhạc tất cả chúng ta mới hoàn toàn có thể hiểu được văn bản âm nhạc và có biết ghi nhạc tất cả chúng ta mới biết cách để nghe người khác chơi nhạc. Gần đây trên những phương tiện đi lại đại chúng có nhiều bài báo viết về thực trạng có khá nhiều ca sĩ ở Nước Ta “ mù ” nhạc. Thậm chí có nhạc sỹ cho rằng chỉ có 30 % ca sĩ Việt biết nhạc, tức là có năng lực đọc ký xướng âm một văn bản ca khúc. Đây cũng không hẳn là một thực tiễn được kiểm chứng mà chỉ là những quan điểm của 1 số ít người trong giới trình độ. Tuy vậy cũng đáng để tất cả chúng ta suy ngẫm về thực trạng không coi trọng những kỹ năng và kiến thức cơ bản nhất của việc học âm nhạc chuyên nghiệp .

Tài liệu tham khảo

<1> Doãn Mẫn (1980), Phương pháp xướng âm,  NXB Văn hóa, Hà Nội.

<2> Phạm Tú Hương (2003), Lý thuyết âm nhạc cơ bản, Dự án đào tạo giáo viên THCS Loan No 1718 – VIE (SF), NXB Đại học sư phạm.

<3> Udtaisuk, Dneya (May 2005), A Theoretical Model of Piano Sightplaying components (PDF), Diss. U. of Missouri-Columbia, pp. 54–55.

Một số trang web tham khảo:

<4> Bách khoa toàn thư mở (www.wikipedia.org)

<5> http://www.music.vt.edu/MUSICDICTIONARY/

Chuyên mục: Chuyên mục : Tổng hợp

Source: http://139.180.218.5
Category: Kiến thức âm nhạc