Lỗ hổng quản lý nhạc chế

Ca khúc nhạc chế được đăng tải công khai trên mạng xã hội.

Nhạc nào cũng có thể chế

Những năm gần đây nhạc Việt đang đảm nhiệm một “ làn sóng ” mới mang tên “ nhạc chế ”. Nhạc chế bắt đầu chỉ là những bài hát có nội dung như những câu truyện tiếu lâm, vui chơi trong một hội đồng nhỏ. Nhưng với sự tăng trưởng của công nghệ thông tin, giờ đây không ít mẫu sản phẩm nhạc chế liên tục lọt top trên YouTube, thậm chí còn là cạnh tranh đối đầu thứ hạng với những MV ca nhạc chính thống .
Với cách làm là sửa lại lời từ những ca khúc đã được kiểm duyệt nội dung, bên cạnh yếu tố vui chơi nhiều bài nhạc chế đang gây tác động ảnh hưởng xấu tới sự tăng trưởng thẩm mỹ và nghệ thuật âm nhạc của giới trẻ. Không khó để tìm ra nhiều bản nhạc chế có lời lẽ dung tục, không tương thích văn hóa truyền thống hiện vẫn ngang nhiên được đăng tải trên mạng xã hội .

Kể cả một số ca khúc cách mạng đi cùng năm tháng cũng bị chế lại lời với nội dung phản cảm, đi ngược với tư tưởng của ca khúc gốc. Ví dụ như ca khúc “Cô gái mở đường” được chế thành “Cô gái Facebook”; lời ca khúc “Nhớ về Hà Nội” của cố nhạc sĩ Hoàng Hiệp đã thay đổi thành “Dù có đi bốn phương trời lòng vẫn nhớ… phở Hà Nội”.

Nhiều ca khúc mần nin thiếu nhi vốn để định hình tư duy, sự tăng trưởng cho trẻ nhỏ cũng bị chế lại lời với nội dung không “ mần nin thiếu nhi ” một chút ít nào. Ca khúc “ Kìa con bướm vàng ” dành cho lứa tuổi nhi đồng đã bị chế thành một bài hát với ca từ tục tĩu và ngang nhiên Open trên một trang nhạc trực tuyến …
Còn nhớ cách đây không lâu, phần màn biểu diễn của Yanbi và Mr. T với ca khúc “ Thu cuối ” cũng đã từng bị dư luận lên án nóng bức bởi những ngôn từ tục tĩu và đã bị Sở VHTTDL Hải Phòng Đất Cảng phạt 10 triệu đồng .

Lỗ hổng bản quyền

Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn, Giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm Việt Nam cho biết: Tất cả những bản nhạc chế đều được xem như là tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc. Dù chúng được sử dụng khai thác với mục đích gì đi nữa, kinh doanh hay không kinh doanh trên các phương tiện truyền thông hay các trang mạng như YouTube, nghe nhạc trực tuyến, thậm chí là trong các tiết mục tấu hài trên sân khấu, trong các chương trình truyền hình đã và đang phát sóng đều là hành vi xâm phạm quyền tác giả, nếu chưa được sự đồng ý của tác giả.

Trong khi đó, tại những khoản 5, 6, 7 Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ ( sửa đổi ) có pháp luật rất đơn cử về những hành vi xâm hại quyền tác giả, đó là sửa chữa thay thế, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả ; Sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả ; Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả so với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh .
Cũng theo nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn, những đoạn quảng cáo thường sử dụng những ca khúc nổi tiếng để làm nhạc nền, nhạc hiệu, dù chỉ chỉnh sửa 1-2 từ trong ca khúc, người sử dụng vẫn phải xin phép tác giả và sử dụng sau khi đã đóng tiền tác quyền không thiếu .

“Muốn làm nhạc chế hay viết lời khác cho một tác phẩm thì phải được sự cho phép của tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm. Như vậy, nếu mỗi nghệ sĩ nắm bản quyền ca khúc gốc chặt chẽ hơn trong việc quyết định cho ai chế ca khúc của mình, chế như thế nào thì sẽ hạn chế được những “chế phẩm” âm nhạc kém chất lượng gây ảnh hưởng tới thẩm mỹ âm nhạc của cộng đồng”-  nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn nói.

Quy định, chế tài là vậy nhưng với hầu hết những ca khúc nhạc chế có nội dung phản cảm, dung tục đến nay việc xử phạt chỉ đếm trên đầu ngón tay. Thực tế hàng nghìn bản nhạc chế đang tràn ngập trên mạng xã hội, thế nhưng không phải bài hát nào cũng được sự đồng ý chấp thuận từ tác giả của ca khúc gốc. Cá biệt nhiều ca khúc quen thuộc bị sửa lại bằng ca từ mới vẫn được trình diễn trong 1 số ít chương trình mà tác giả không hề hay biết .
Ở đó, để trấn áp được những ca khúc nhạc chế trên nền tảng mạng xã hội, những cơ quan quản trị cần phải nghiên cứu và điều tra sửa đổi, bổ trợ mạng lưới hệ thống văn bản quy phạm pháp luật kiểm soát và điều chỉnh trực tiếp hoạt động giải trí cung ứng, sử dụng thông tin trên mạng Internet nói chung và mạng xã hội nói riêng, đặc biệt quan trọng là những trang mạng quốc tế như Facebook, Youtube .
Không những vậy, những cơ quan chức năng tương quan cần có giải pháp “ mạnh ” để ngăn ngừa, giải quyết và xử lý cá thể hát, đăng tải nhạc chế với lời lẽ thô thiển, tục tĩu và phi nghệ thuật và thẩm mỹ kể trên. Bởi thứ nhạc chế này sẽ tiêm nhiễm vào đầu người nghe, đặc biệt quan trọng là giới trẻ những tâm lý, lối sống xô lệch và quan trọng hơn cả, loại nhạc này chưa khi nào tương thích với thị hiếu, xúc cảm thẩm mỹ và nghệ thuật đích thực của con người .