Nguồn gốc, ý nghĩa và những câu chuyện thú vị trong Ngày Số Pi 14/3

Ngày số Pi 14/3 là ngày những nhà toán học và tình nhân bộ môn khoa học đầy lý thú này kỉ niệm và tôn vinh một hằng số quen thuộc với toàn quả đât π = 3,14.

Số Pi là gì?

“ Pi ” là tên của kí tự thứ 16 trong bảng mẫu tự Hy Lạp. Nó được định nghĩa như một hằng số, là tỷ số giữa chu vi vòng tròn với đường kính của nó.

Tên Pi do chữ peripheria ( perijeria ) có nghĩa là chu vi của vòng tròn.

Ký hiệu của Pi là π. Ký hiệu này bắt nguồn từ chữ cái đầu tiên của từ “περίμετρος” (nghĩa là chu vi trong tiếng Hy Lạp).

Kí hiệu π được William Jones sử dụng lần đầu vào năm 1706 để tưởng niệm đến nhà toán học Hy Lạp Ac-si-met là người tiên phong tìm ra giá trị gần đúng của π. Ông sử dụng đa giác 96 cạnh và chứng tỏ được rằng giá trị của π là 3,1419.

Hành trình tìm giá trị của số Pi

Công cuộc tìm kiếm và tò mò những chữ số sau dấu phảy của số π luôn luôn là một game show mê hoặc nhưng vô cùng khó khăn vất vả với những nhà toán học. Thời cổ đại, người Babylon cho rằng giá trị của nó vào khoảng chừng 3,125 và người Ai Cập thì nó vào khoảng chừng 3,160484. Nhà toán học Ac-si-met ( 287 – 222 TCN ) tìm ra giá trị số π = 3,1419.

Tại Trung Quốc, số Pi được những nhà toán học thời Đông Hán, Nam – Bắc Triều tìm ra với giá trị lần lượt là π = căn bậc 2 của 10 ; và π có giá trị nằm trong khoảng chừng từ 3,1415926 đến 3,1415927. Tới cuối thế kỉ 20, nhờ máy tính điện tử, con người đã tính được giá trị gần đúng của π tới số lượng thứ 200 tỉ sau dấu phảy. Vào ngày 11 tháng 9 năm 2000, người ta tìm được con số lẻ thứ một triệu tỉ ( 1.000.000.000.000.000 ) là số 0.

Số Pi – Cuộc chơi vất vả nhưng thú vị của người yêu toán học

Với những nhà toán học, có hai ngày được dành cho số π, đó là ngày số Pi và ngày số Pi gần đúng. “ Ngày số Pi ” được chọn vào ngày 14 tháng 3 hàng năm, đơn thuần vì số Pi được xác lập một cách gần đúng bằng 3,14. Còn “ Ngày số Pi gần đúng ” được chọn là ngày 22 tháng 7 hàng năm do nhiều người vẫn trình diễn giá trị của số Pi dưới một số lượng giao động là 22/7.

Bên cạnh hai ngày dành cho con số Pi, những nhà toán học còn kỉ niệm cả phút Pi và giây Pi. Phút Pi được lựa chọn vào thời gian 1 : 59 ngày 14 tháng 3 hàng năm ; còn giây Pi thì lại đã xảy ra vào 6 : 53 : 58 ngày 14 tháng 3 năm 1592. Các nhà toán học lựa chọn thời gian như trên đơn thuần là vì họ dựa vào giá trị đúng chuẩn của số π = 3.14159265358 … “ Ngày số Pi ” được tổ chức triển khai lần tiên phong tại San Francisco Exploratorium vào năm 1988 theo ý tưởng sáng tạo của Larry Shaw.

Ăn mừng Ngày số Pi

Trong ngày số Pi, do từ “περίμετρος” (nghĩa là chu vi trong tiếng Hy Lạp) được phát âm giống như từ “chiếc bánh” hay bánh ngọt mà bánh được thưởng thức nhiều trong ngày này (14/3).

Bên cạnh đó, mọi người còn nghe và cùng nhau hát những bài hát được lấy cảm hứng từ số π như Kate Bush – Pi ( hãy đợi đến 1 phút 48 giây để khởi đầu nghe những số lượng nhé ), Mathematical Pi, Lucy Kaplansky – Song About Pi … hay cùng nhau tụ tập siêu thị nhà hàng và chiêm ngưỡng và thưởng thức tác phẩm điện ảnh dành riêng cho sự kiện này – bộ phim “ Pi ” của đạo diễn Darren Aronofsky.

Không chỉ lựa chọn riêng ngày 14 tháng 3 hàng năm là dịp nghỉ lễ của số Pi, ở một số ít nơi trên quốc tế, người ta còn tổ chức triển khai những liên hoan để tưởng niệm việc tìm ra số π vào những ngày tháng khác. Đơn cử như ngày 22 tháng 7 ( phân số 22/7 có giá trị xê dịch bằng π ), 10 tháng11 ( ngày thứ 314 trong năm, nếu như năm nhuận thì tính là ngày 9 tháng 11 ), hay ngày 21 tháng 12 ( ngày thứ 355 trong năm, lúc 1 h13 ‘ – liên tưởng tới số π gần đúng của người Trung Quốc bằng 355 / 111 ) …

Số Pi và những câu chuyện gắn kết đời thường

Từ vũ trụ..

Robert Matthews thuộc trường ĐH Aston ở Birmingham, Anh, đã tích hợp tài liệu thiên văn với lí thuyết số để triển khai việc làm tính ra giá trị số Pi. Matthews đã tính được khoảng cách góc giữa 100 ngôi sao 5 cánh sáng nhất trên khung trời và chuyển chúng thành một triệu cặp số ngẫu nhiên, khoảng chừng 61 % trong số này không có thừa số chung. Ông thu được giá trị của pi là 3.12772, bằng 99,6 % giá trị đúng chuẩn.

Đến địa lý…

Quay lại với Trái đất, pi điều khiển và tinh chỉnh hành trình dài trôi xuôi của những dòng sông uốn khúc từ Amazon cho tới sông Thames. Độ uốn khúc của một con sông được diễn đạt bằng tính ngoằn ngoèo của nó – chiều dài tính dọc theo chiều dài uốn khúc của nó chia cho khoảng cách từ nguồn nước đến đại dương tính theo đường chim bay. Hóa ra con sông trung bình thì có độ uốn khúc khoảng chừng 3,14.

Văn thơ…

Trong quyển sách sắp ra đời của ông, Những cuộc phiêu lưu của Alex vào Miền đất số ( Alex’s Adventures in Numberland ), nhà báo Alex Bellos diễn đạt số pi đã truyền cảm hứng cho một dạng kĩ xảo đặc biệt quan trọng của tác phẩm phát minh sáng tạo “ gượng ép ” gọi là Pilish. Đây là những bài thơ – hay piem [ tiếng Anh : bài thơ = poem ] – trong đó số kí tự của những từ liên tục được xác lập bằng pi. Một trong những bài piem thành công xuất sắc nhất là bài Cadaeic Cadenza của Mike Keith. Nó khởi đầu với những dòng : One / A poem / A raven [ Một / Một bài thơ / Một con quạ ], tương ứng với 3,1415, và liên tục cho 3835 chữ số còn lại. Keith còn viết một quyển sách 10.000 từ sử dụng kĩ thuật trên.

Tới căn phòng của chính bạn…

Kỉ lục lúc bấy giờ cho việc tìm ra giá trị của số pi nằm ngay dưới ngưỡng 2700 tỉ chữ số, do Fabrice Bellard thiết lập vào cuối năm ngoái. Ông sử dụng một máy vi tính, nhưng bạn còn hoàn toàn có thể tính ra số pi ở nhà với một số ít cây kim và một tờ giấy có kẻ hàng. Thả những cái kim lên tờ giấy và tính tỉ lệ phần trăm rơi thẳng trên một hàng. Với đủ số lượt thử, câu vấn đáp sẽ là chiều dài cái kim cho cho bề rộng giữa những hàng, tổng thể nhân với 2 / pi. Đây được gọi là bài toán cái kim Buffon, đặt theo tên nhà toán học người Pháp Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon, người tiên phong nêu ra nó vào năm 1733. Lí thuyết đã được đặt ra để kiểm tra vào năm 1901 bởi Mario Lazzarini, một nhà toán học đã thả 3408 cái kim để thu về giá trị 3.1415929 … đúng với sáu chữ số thập phân tiên phong.

Những kiểm nghiệm sau đó đối với các kết quả của ông cho thấy có lẽ ông đã gian lận với những con số, vì Lazzarini có vẻ chỉ muốn chọn những con số cho chiều dài kim và độ rộng hàng cho câu trả lời 355/113, một xấp xỉ khá tốt của pi.

Sự hiện hữu đầy kỳ diệu của số Pi từ ngoài hành tinh tới địa lý và đời sống của tất cả chúng ta chính là những điều tò mò lý thú, không ngừng nghỉ của những tình nhân toán học trên toàn quốc tế. Số Pi truyền một cảm hứng mày mò bất tận từ thời xưa đến nay. Đó nguyên do, ngày 14/3 được lựa chọn để kỉ niệm Ngày số Pi – Ngày những nhà toán học và người mê hồn toán học tìm ra những giá trị hoàn toàn có thể còn đúng hơn nữa về sau.

Trang Ly (TH)