Mọi người nghĩ thế nào về Spam? Hay nói cách khác thì Spam là gì và có ý nghĩa như thế nào trong công việc và cuộc sống của các bạn? Có lẽ, đây là một trong những vấn đề đau đầu nhất đối với lĩnh vực an ninh mạng trên thế giới. Bất chấp những bước tiến đạt được trong cuộc chiến chống thư rác, tính đến năm 2018, nhóm nghiên cứu Cisco Talos vẫn đưa ra báo cáo rằng, spam chiếm tới 85% tổng số email hàng ngày, và chủ yếu bắt nguồn từ các quốc gia Mỹ, Brazil và Trung Quốc. Theo Forbes, quảng cáo về sản phẩm và dịch vụ chiếm 98% tổng số rác được gửi đi.

Spam là gì

( Nguồn : OCD )

Nhưng 2% thư rác còn lại mới là thứ khiến các nhà nghiên cứu an ninh mạng phải đau đầu. Đó là những email, tin nhắn lừa đảo muốn đánh cắp thông tin của người dùng, hoặc là những email có “gài bẫy”, lừa chúng ta phải tải xuống các tệp đính kèm bằng các phần mềm độc hại phá hoại. Tìm hiểu về spam là gì và những lưu ý khi nhận được spam trong bài viết dưới đây của MarketingAI nhé!

Spam là gì?

Spam là một trong những thuật ngữ bạn có thể được nghe thấy rất nhiều trong thời đại công nghệ số hiện nay. Nó xuất hiện ở khắp mọi nơi, từ mạng xã hội facebook, twitter, skype, đến các ứng dụng trò chuyện trực tuyến như zalo, viber, wechat. Thậm chí nó còn được xuất hiện trong liên minh, Dota và kể cả trong Gmail. Với sự xuất hiện dày đặc như thế, chắc hẳn rất nhiều người đặt ra câu hỏi Spam là gì, và để có thể trả lời câu hỏi đó thì định nghĩa chính xác nhất của spam chính là:

Spam là bất kỳ loại thông tin số nào không mong muốn, không được yêu cầu được gửi đi hàng loạt và thường là email. Spam là minh chứng cho sự lãng phí lớn cả về thời gian lẫn tài nguyên. Các nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) là những người truyền và lưu trữ dữ liệu. Khi mà hacker không thể đánh cắp trực tiếp dữ liệu từ ISP thì chúng sẽ đánh cắp theo đường gián tiếp từ những người dùng cá nhân, bằng cách hack máy tính người dùng và sử dụng mạng botnet – một công cụ còn được gọi là đội quân zombie có khả năng tấn công thiết bị người dùng.

Spam là gì?Định nghĩ Spam là gì (Nguồn: kaspersky)

Nếu như các nhà cung cấp phần mềm đang đầu tư rất nhiều nguồn lực để tạo ra các ứng dụng email có khả năng lọc hầu hết các thư rác, thì người tiêu dùng cũng mất rất nhiều thời gian để sàng lọc thư rác. Theo Oracle Dyn, tổng chi phí liên quan đến việc xử lý thư rác, về năng suất, năng lượng và công nghệ, lên tới 130 tỷ USD. Đây quả thực là một hành trình dài khó khăn và vô tận.

Nếu có một hộp thư được gửi đến người dùng, những kẻ gửi thư rác sẽ tìm cách làm tắc nó. Thư rác cũng có thể được tìm thấy trên các diễn đàn Internet, tin nhắn văn bản, bình luận blog và mạng xã hội. Tuy nhiên, thư rác email là định dạng phổ biến nhất và thường là mối đe dọa lớn nhất đối với người dùng.

>>> Có thể bạn quan tâm: Report là gì

Có nên sử dụng Spam không?

Với sự nguy hại và tai hại mà spam đem lại, những chuyên viên đều nhận định và đánh giá rằng người dùng nên cẩn trọng với những spam – thư rác không rõ địa chỉ và mục tiêu gửi đến. Đặc biệt là cẩn trọng với những tệp, link đính kèm cho trong spam. Dưới đây là những loại spam thông dụng nhất lúc bấy giờ .

Spam trong gmail là gì?

Spam trong gmail hay còn gọi là thư rác, là những thư không được yêu cầu nhưng vẫn được gửi hàng loạt tới người nhận. Spam gmail bắt đầu gia tăng đều đặn về số lượng kể từ đầu những năm 1990 và đến năm 2014, nó ước tính chiếm khoảng 90% tổng lưu lượng gmail.

Spam Email là gì?

( Nguồn : Vietnambiz )
Vì phần đông ngân sách của thư rác đó đều do người nhận chi trả, do đó đây thực sự là khoản phí quảng cáo khá gây bức xúc. Và tất yếu, điều này khiến cho thư rác trở thành một ví dụ tuyệt vời về những loại quảng cáo mang hướng xấu đi .
Tình trạng nghiêm trọng của thư rác và pháp luật về pháp lý của nó là khác nhau ở mỗi vương quốc, nhưng trên thực tiễn thì không có nơi nào thật sự có những bộ luật lao lý về việc gửi thư rác, cũng như những vụ kiện thành công xuất sắc tương quan đến việc ngăn ngừa thư rác .

Trong email, ý nghĩa của Spam là gì? thực chất hầu hết các spam gmail đều mang bản chất thương mại. Và cho dù là có tính thương mại hay không thì nhiều phần mềm gửi thư tự động không chỉ gây khó chịu mà còn khiến người dùng có thể gặp nguy hiểm vì chúng có thể chứa các liên kết dẫn đến các trang web lừa đảo hoặc các trang web đang lưu trữ phần mềm độc hại – hoặc đính kèm các phần mềm độc hại dưới dạng file đính kèm.

Những kẻ gửi thư rác tích lũy địa chỉ gmail từ những phòng chat, website, list người mua, nhóm tin tức và thậm chí còn là sử dụng virus để tích lũy địa chỉ của người dùng. Những địa chỉ email được tích lũy này nhiều lúc cũng được bán cho những kẻ gửi thư rác khác .

Cách chặn tin nhắn spam trên email

Nếu bạn muốn chặn một người gửi, thư của họ sẽ chuyển đến thư mục Spam. Cách làm như sau:

  1. Trên giao diện máy tính, truy cập vào Gmail.
  2. Mở mục Hộp thư đến và truy cập vào email mà bạn muốn chặn
  3. Ở góc trên cùng bên phải, nhấp vào biểu tượng 3 dấu chấm
  4. Sau đó, nhấp vào Chặn [người gửi].

Mẹo : Nếu bạn đã chặn ai đó do nhầm lẫn, bạn hoàn toàn có thể bỏ chặn họ bằng những bước tương tự như .

Cách chặn tin nhắn spam trên email

Cách chặn tin nhắn spam trong gmail ( Nguồn : Google )

Xóa thư rác spam hoặc email đáng ngờ 

Gmail luôn cố gắng nỗ lực vô hiệu thư rác spam khỏi hộp thư đến của bạn, nhưng đôi lúc vẫn có những spam lọt qua và gửi đến bạn được. Nếu bạn thấy thư rác trong hộp thư đến của mình, hãy thực thi theo những bước sau :

  1. Truy cập vào Gmail
  2. Chọn hộp bên trái của thư hoặc mở thư.
  3. Ở gần đầu trang, nhấp vào Báo cáo thư rác.

*Lưu ý:  Khi bạn nhấp vào Báo cáo spam hoặc di chuyển email vào thư mục Spam theo cách thủ công, Google sẽ nhận được bản sao của email và có thể phân tích nó để giúp bảo vệ người dùng khỏi các thư spam mang ý lạm dụng.

Hoặc nếu Một email đáng ngờ nhu yếu lấy những thông tin cá thể của bạn, thì hoàn toàn có thể báo cáo email đó là lừa đảo với những bước tương tự như như sau :

  1. Truy cập vào Gmail trên máy tính
  2. Mở email bạn muốn báo cáo
  3. Ở trên cùng bên phải, nhấp vào biểu tượng ba dấu chấm
  4. Sau đó nhấp vào Báo cáo lừa đảo.

Spam là gì trong Messenger?

Nhiều người đặt ra câu hỏi trong messenger, thực chất spam là gì? Spam Messenger là những nội dung tin nhắn gây phiền hà hoặc chứa các nội dung bạo lực, người lớn, vi-rút,… gây ảnh hưởng xấu đến đối tượng nhận. Khi Facebook ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là tại thị trường Việt Nam, nhiều kẻ xấu đã tận dụng mạng xã hội này, và chủ yếu là ứng dụng Messenger để lừa đảo và khai thác thông tin của người dùng. Chính vì thế, các bạn cần phải cẩn thận hơn với các tin nhắn từ người lạ, và tránh click vào các link, file đính kèm, hoặc tốt nhất là chặn tin nhắn spam đó trên messenger theo những cách dưới đây.

Cách chặn tin nhắn spam trên messenger

Với phiên bản Facebook Messenger Web:

Truy cập vào trang Facebook Messenger Web, tại cuộc trò chuyện với người bạn muốn chặn, nhấn vào Cài đặt (biểu tượng bánh xe hình răng cưa), sau đó chọn Báo cáo Spam hoặc lạm dụng.

Cách chặn tin nhắn spam trên messenger

cách chặn tin nhắn spam messenger đơn thuần ( Nguồn : VNreview )

Hệ thống sẽ hiển thị một danh sách các vấn đề mà bạn đang gặp phải trong cuộc trò chuyện này, bao gồm cả các link liên kết, file đính kèm có nội dung đáng ngờ, hoặc các nội dung mang tính khiêu dâm, mối đe dọa nhằm vào bạn, gia đình bạn hoặc chính bản thân người gửi (hình bên dưới). Bạn sẽ chọn một trong số đó và nhấn Tiếp tục.   Cách chặn tin nhắn spam trên messenger 1

Cho facebook biết tại sao bạn lại muốn chặn tin nhắn đó ( Nguồn : VNreview )
Cho dù bạn chọn hình thức nào thì Facebook Messenger cũng sẽ hiển thị ra 3 tùy chọn sau :

Cách chặn tin nhắn spam trên messenger 2

Những tùy chọn khi bạn chặn spam messger là gì ( Nguồn : VNreview )
Bạn sẽ chọn Chặn [ người gửi ] để không phải nhận tin nhắn spam trên Messenger nữa .

Với phiên bản Facebook Messenger App:

Ở mục trò chuyện của 2 người, bạn nhấn vào tên người gửi ở phía trên cùng, kéo xuống dưới sẽ có tùy chọn Có gì đó không ổn (Gửi phản hồi hoặc báo cáo cuộc trò chuyện).

Cách chặn tin nhắn spam trên face book messenger app

Chặn tin nhắn rác trên Facebook Messenger app

Tương tự với phiên bản Web, hệ thống cũng sẽ hiển thị ra một danh sách các vấn đề mà bạn muốn báo cáo (thêm 2 tùy chọn so với bản Web), bạn chọn một trong số đó và nhấn Gửi phản hồi.

Cách chặn tin nhắn spam trên face book messenger app 1

Lý do bạn muốn report spam là gì ? ( Nguồn : VNreview )
Trên trong thực tiễn, quy trình xem xét và nhìn nhận những phản hồi hay báo cáo này từ người dùng của Facebook khá phức tạp, và thường lê dài từ vài giờ cho đến vài ngày. Và nếu như nội dung báo cáo của bạn không thật sự nghiêm trọng và ảnh hưởng tác động đến nhiều người, Facebook cũng sẽ không đình chỉ hoạt động giải trí của thông tin tài khoản đó. Vì vậy, đôi lúc lệnh cấm sẽ không thật sự diễn ra dù cho bạn cảm thấy phiền hà thế nào .

Điều này cũng khá dễ hiểu thôi khi Facebook phải quản lý cả một mạng lưới người dùng lên đến vài tỷ người, vậy nên, nếu gặp trường hợp spam như vậy, cách tốt nhất là bạn hãy chủ động chặn liên lạc đó với nút Chặn phía trên thanh báo cáo.

Spam là gì trong Facebook?

Trong Facebook, ý nghĩa của spam là gì trong facebook? Định nghĩa đúng nhất về Spam Facebook là những nội dung có đặc điểm như sau:

  • Các bài viết chỉ có mấy từ cụt lủn mang tính chất cảm thán như: Tạm thế, Bóc tem, hay đấy,… và chẳng mang một thông điệp gì ý nghĩa, hoặc các bài ngắn không có giá trị về mặt thông tin truyền tải mà chủ yếu chỉ làm loãng chủ đề, loãng group hoặc loãng bảng tin nói chung.
  • Các bài viết chỉ có biểu tượng cảm xúc kèm theo ảnh mà không cung cấp thêm bất kỳ thông tin gì.
  • Những nội dung trùng gặp về chủ đề, câu từ, hình ảnh,… mà được đăng đi đăng lại nhiều lần.
  • Các bài viết, nội dung không cùng chủ đề được thảo luận trong group

Trên đây là các nội dung spam phổ biến trên Facebook và chủ yếu diễn ra trong các group, đặc biệt là group công khai khi người dùng được thoải mái đăng bài không qua sự kiểm duyệt của Quản trị viên. Đôi khi tình trạng spam cũng diễn ra ở một số fanpage, nick cá nhân khi người dùng đăng đi đăng lại một chủ đề nội dung nhiều lần trong ngày. Tuy nhiên, việc đăng các nội dung như thế này, ngoại trừ trong các group có sự kiểm duyệt gắt gao ra, thì không thể tránh khỏi trên một mạng xã hội lớn như Facebook.

Nếu bạn muốn báo cáo hay chặn, thì có thể nhấn vào bài viết đó, chọn dấu ba chấm ở góc phải bài viết và chọn Tìm hỗ trợ hoặc báo cáo bài viết, sau đó thực hiện theo các bước mà hệ thống yêu cầu. Hoặc đơn giản là chọn Ẩn/Bỏ theo dõi/Chặn nội dung hoặc người viết nội dung đó.

Spam là gì trong Facebook?

Spam là gì trong zalo?

Tương tự như Spam Messenger, Spam Zalo là những tin nhắn gây phiền nhiễu, không có mục tiêu hoặc có mục tiêu là khai thác, lấy thông tin và tiến công người dùng, chỉ khác là được gửi trên nền tảng Zalo .

Cách chặn tin nhắn spam trên zalo

Để chặn tin nhắn spam trên zalo, bạn chỉ cần chặn người gửi tin nhắn đó với những thao tác đơn thuần như sau :

  • Truy cập Zalo và chọn người bạn muốn chặn
  • Nhấn vào biểu tượng 3 dấu chấm ngang ở góc trên cùng bên phải màn hình, kéo xuống sẽ thấy dòng Chặn người này, kéo thanh trượt sang bên phải để chặn mọi tin nhắn, cuộc gọi từ người này.
  • Cửa sổ xác nhận hiện lên, bạn chọn Có để hoàn tất các bước. Hệ thống sẽ thông báo bạn đã chặn thành công tin nhắn spam và người dùng Zalo đó.

Nguồn gốc của thuật ngữ SPAM

Nguồn gốc của thuật ngữ SPAM

Nguồn gốc của spam bắt nguồn từ đâu ( Nguồn : Internet )

Lịch sử của spam bắt đầu từ năm 1864, hơn một trăm năm trước khi có Internet, với một bức điện được gửi hàng loạt cho một số chính trị gia Anh. Và sau khi điều tra ra thì, bức điện đó là… một quảng cáo về việc làm trắng răng.

Còn về email spam đầu tiên là vào ngày 01/05/1978 và qua một mạng lưới là tiền thân của Internet — ARPANET. Đó là spam nhằm quảng cáo cho một bài thuyết trình của Công ty Cổ phần Thiết bị Kỹ thuật số cho sản phẩm DECSYSTEM-20 của họ. Email spam này do Gary Thuerk, một người phụ trách marketing của công ty gửi đến hàng trăm người sử dụng ARPANET.

Thuật ngữ Spam bắt đầu trở nên phổ biến nhờ vào sự xuất hiện của bản phác thảo của đoàn hài kịch người Anh Monty Python năm 1970, mà sau này đã trở thành huyền thoại trong loạt phim truyền hình Flying Circus của họ. Trong bản phác thảo đó, một nhóm người Viking đã hát một đoạn điệp khúc “SPAM, SPAM, SPAM … ” với số lượng ngày càng tăng. Ý nghĩa lịch sử nằm ở chỗ thuật ngữ Spam này được sử dụng để chỉ loại thư điện tử thương mại không được yêu cầu được gửi đến một số lượng lớn các địa chỉ email, át đi các hình thức giao tiếp thông thường khác trên Internet.

Thuật ngữ Spam này thực sự được áp dụng lần đầu tiên vào tháng 4 năm 1993, không phải cho một email, mà cho các bài đăng không mong muốn trên mạng Usenet – tiền thân của Internet. Vào ngày 18 tháng 1 năm 1994, vụ spam USENET có chủ ý quy mô lớn đầu tiên đã xảy ra. Một thông báo với chủ đề “Cảnh báo toàn cầu cho tất cả mọi người: Chúa Giê-su sắp đến” đã được đăng chéo lên mọi địa chỉ.

Năm 1996, MAPS (Hệ thống ngăn chặn lạm dụng thư) đã được thành lập bởi 2 kỹ sư phần mềm Internet nổi tiếng là Dave Rand và Paul Vixie. MAPS góp phần lưu giữ danh sách các địa chỉ IP đã gửi thư rác hoặc tham gia vào các hành vi khác mà họ thấy là phản cảm.

Năm 1999, Melissa, loại virus đầu tiên lây lan qua các tài liệu Word hỗ trợ macro được đính kèm trong email đã bị phát tán trong thế giới kỹ thuật số. Nó lây lan bằng cách lục tung danh sách liên lạc của nạn nhân và tự gửi thư rác cho tất cả những người mà nạn nhân biết. Cuối cùng, Melissa đã gây ra thiệt hại 80 triệu USD, theo FBI.

Đến năm 2000, Spam đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng, các chính phủ trên thế giới mới bắt đầu nghiêm túc trong việc quản lý thư rác. Đáng chú ý, tất cả các quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh đều có luật hạn chế thư rác. Tương tự như vậy, vào năm 2003, Hoa Kỳ đã ban hành một bộ luật có tên là Đạo luật CAN-SPAM. Đạo luật này đặt ra các hạn chế đối với nội dung, hành vi gửi và hủy đăng ký đối với tất cả các email ở Mỹ và mọi quốc gia trên thế giới.

Đồng thời, các nhà cung cấp email hàng đầu Microsoft và Google đã làm việc chăm chỉ để cải thiện công nghệ lọc thư rác. Theo các luật này, một bộ sưu tập những kẻ gửi thư rác của kẻ lừa đảo, bao gồm cả Vua thư rác – Sanford Wallace đã bị bắt, bị truy tố và bị bỏ tù. Năm 2016, Sanford bị kết án, bị kết án 30 tháng tù giam và yêu cầu bồi thường hàng trăm nghìn USD vì đã gửi hàng triệu tin nhắn rác trên Facebook.

Tuy nhiên, đại chiến trấn áp thư rác đã lê dài từ năm 2003 cho đến nay và vẫn chưa có tín hiệu kết thúc .

Ưu nhược điểm của spam là gì?

Ưu nhược điểm của spam là gì?

Ưu điểm và điểm yếu kém của Spam ( Nguồn : Internet )

Ưu điểm

Ưu điểm của spam là gì? thực chất Spam có nhiều loại khác nhau, và nếu là loại spam mang mục đích quảng cáo sản phẩm, dịch vụ của công ty, doanh nghiệp thì không phải lúc nào cũng xấu. Dần dần, hình thức spam này đã biến thành một kênh quảng cáo hiệu quả và tốn ít chi phí cho các doanh nghiệp, chính là Email Marketing.

Khi ấy, Email Marketing không còn được coi là hình thức spam cũ trong quá khứ nữa vì nó nhu yếu phải được sự được cho phép của người dùng thì mới được gửi. Ngoài ra, nó còn được phong cách thiết kế đặc biệt quan trọng để kiến thiết xây dựng lòng trung thành với chủ, sự đáng tin cậy hoặc sự công nhận và nhận ra tên thương hiệu .
E-Mail Marketing giúp những doanh nghiệp :

  • Cập nhật thông tin về doanh nghiệp, sản phẩm, dịch vụ, các chương trình ưu đãi ngày lễ,… đến những người quan tâm đến sản phẩm, dịch vụ của bạn
  • Tăng khả năng tiếp cận, tăng độ phủ thương hiệu từ đó giúp cải thiện khả năng chuyển đổi từ leads sang khách hàng với chi phí được tối ưu hiệu quả
  • Duy trì mối quan hệ thân thiết với người dùng

>>> Có thể bạn quan tâm: Email Marketing là gì

Nhược điểm

Nếu để nói về nhược điểm của Spam thì có rất nhiều và chúng tôi cũng đã nhắc đến một phần trong các đoạn phía trên. Đối với các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp gửi spam với mục đích xấu, người dùng nếu không cẩn thận sẽ dễ bị lộ thông tin cá nhân, bị tấn công và bị ảnh hưởng cả về vật chất lẫn tinh thần.

Còn nếu doanh nghiệp sử dụng kênh Email Marketing không đúng cách, thì sẽ biến những email, tin nhắn của mình thành một dạng spam, và mối đe dọa của nó thì vô cùng lớn khi :

  • Phần lớn người nhận không phản hồi vì các nội dung tạo cảm giác gây phiền nhiễu hoặc không đáng tin cậy
  • Lãng phí thời gian của nhân viên bán hàng
  • Lãng phí tiền của bộ phận Marketing
  • Danh tiếng công ty bị tổn hại
  • Giảm tỷ lệ mở và nhấp cho các chiến dịch marketing

Lưu ý khi nhận được những tin nhắn spam

Một số chú ý quan tâm khi nhận được những tin nhắn spam mà người dùng hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm như :

  1. Tuyệt đối không trả lời các tin nhắn spam. Điều này vô tình có thể khiến cho những người nhận ban đầu lại nhận thêm tiếp một tin nhắn trả lời, và danh sách gửi có thể lên đến hàng nghìn, hàng vạn hay một con số không tưởng nào khác. Tóm lại thì, không nên trả lời bất cứ tin nhắn spam nào, bạn chỉ đang làm trầm trọng thêm vấn đề thôi.
  2. Thực hiện Báo cáo spam như hướng dẫn ở trên
  3. Đảm bảo rằng tính năng Lọc Email Rác của bạn được bật.
  4. Tuyệt đối không click vào các link, file đính kèm ở các email, tin nhắn không rõ nguồn gốc
  5. Chặn các email, tin nhắn nếu cảm thấy không muốn nhận tin từ chúng bất cứ một lần nào nữa.

Lưu ý khi nhận được những tin nhắn spam

Tin nhắn Spam là gì ? Bạn cần chú ý quan tâm điều gì khi nhận được tin nhắn spam ( Ảnh : Internet )

Trong một nghiên cứu chung về spam giữa Đại học California, Berkeley và Đại học California, San Diego, các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy một mạng botnet zombie đang hoạt động và phát hiện những người điều hành mạng botnet đã gửi 350 triệu email trong suốt một tháng. Trong số hàng trăm triệu email này, những kẻ gửi thư rác đã thu được 28 lần bán hàng. Đây là tỷ lệ chuyển đổi 0,00001 phần trăm. Điều đó nói lên rằng, nếu những kẻ gửi thư rác tiếp tục gửi thư rác với tốc độ đó, họ sẽ thu về 3,5 triệu đô la trong khoảng thời gian một năm. Vì vậy, bạn thật sự phải cảnh giác với những tin nhắn spam đang được gửi đến mỗi ngày trên Gmail, Messenger, Facebook, Zalo hay bất kỳ nền tảng nào khác.

Kết

Vấn đề spam đang ngày càng trở nên nghiêm trọng trên thế giới. Vì vậy, việc hiểu rõ Spam là gì và những tác hại của nó sẽ giúp người dùng có cái nhìn chính xác và cẩn thận hơn với những mối nguy đang chờ chực xảy ra với mình. Hi vọng rằng trong tương lai, Chính phủ và các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về công nghệ sẽ có những phát minh tốt hơn giúp hạn chế tối đa khả năng nhận những tin nhắn spam nguy hiểm tới người dùng.

Tô Linh – MarketingAI

Tổng hợp

>> Có thể bạn quan tâm: Top 25 thống kê cho chiến lược email mobile trên toàn thế giới

Đánh giá post

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *