Hà Nội là thủ đô, thành phố trực thuộc trung ương và là một đô thị loại đặc biệt của Việt Nam. Hà Nội nằm về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, với địa hình bao gồm vùng đồng bằng trung tâm và vùng đồi núi ở phía bắc và phía tây thành phố. Với diện tích 3.358,6 km2 và dân số 8,25 triệu người (niên giám thống kê 2020), Hà Nội là thành phố trực thuộc trung ương có diện tích lớn nhất Việt Nam, đồng thời cũng là thành phố đông dân thứ hai và có mật độ dân số cao thứ hai trong 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh của Việt Nam, nhưng phân bố dân số không đồng đều. Hà Nội có 30 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 12 quận, 17 huyện và 1 thị xã.

Hà Nội đã sớm trở thành một TT chính trị, kinh tế tài chính và văn hóa truyền thống ngay từ những buổi đầu của lịch sử vẻ vang Nước Ta. Với vai trò TP. hà Nội, Hà Nội là nơi tập trung chuyên sâu nhiều khu vực văn hóa truyền thống vui chơi, khu công trình thể thao quan trọng của quốc gia, đồng thời cũng là khu vực được lựa chọn để tổ chức triển khai nhiều sự kiện chính trị và thể thao quốc tế. Đây là nơi tập trung chuyên sâu nhiều làng nghề truyền thống cuội nguồn, đồng thời cũng là một trong ba vùng tập trung chuyên sâu nhiều hội lễ của miền Bắc Nước Ta. Nền nhà hàng siêu thị Hà Nội với nhiều nét riêng không liên quan gì đến nhau cũng là một trong những yếu tố lôi cuốn khách du lịch tới thành phố. Năm 2019, Hà Nội là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta xếp thứ 2 về tổng mẫu sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 8 về GRDP trung bình đầu người và đứng thứ 41 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Thành phố được UNESCO trao tặng thương hiệu ” Thành phố vì tự do ” vào ngày 16 tháng 7 năm 1999. Khu Hoàng thành Thăng Long cũng được tổ chức triển khai UNESCO công nhận là di sản văn hóa truyền thống quốc tế .

Hiện nay, thành phố này đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí trầm trọng, nhất là vào dịp Đông Xuân. Nguyên nhân là do thời tiết kém, mây mù dày đặc dẫn đến lớp bụi bẩn không thể khuếch tán được, góp phần đưa nơi này trở thành thành phố ô nhiễm nhất Việt Nam. Trái lại, Thành phố Hồ Chí Minh dù là đô thị lớn nhất của cả nước nhưng lại có bầu không khí trong lành hơn hẳn do nơi đây có nắng vàng trải đều quanh năm. Ô nhiễm không khí là một bài toán nan giải mà Hà Nội đang phải giải quyết lúc này, đây cũng là nguyên nhân gây ra các căn bệnh nguy hiểm ở người, đặc biệt là ung thư phổi.

Tên gọi

Trước khi có tên gọi như lúc bấy giờ, Hà Nội đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau. Tên gọi “ Hà Nội ” khởi đầu được dùng làm địa điểm ở Nước Ta từ năm Minh Mạng thứ 12 ( năm 1831 ) khi có một tỉnh có tên là tỉnh Hà Nội được xây dựng ở Bắc Thành. “ Hà Nội ” viết bằng chữ Hán là “ 河內 ”, nghĩa là ” bao quanh bởi những con sông “, tên gọi này phản ánh vị trí địa lý của tỉnh Hà Nội. Tỉnh này nằm giữa hai con sông là sông Nhị ( sông Hồng ) ở phía hướng đông bắc và sông Thanh Quyết ( sông Đáy ) ở phía tây-nam. [ 5 ] [ 6 ]Tỉnh Hà Nội gồm có bốn phủ là Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hoà và Lý Nhân. Toà thành nơi có đặt trị sở của tỉnh Hà Nội, tức tỉnh lị của tỉnh Hà Nội, được gọi là thành Hà Nội theo tên tỉnh. Thành Hà Nội nằm trên địa phận hai huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận. Cả hai huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận đều cùng thuộc phủ Hoài Đức. [ 7 ] Ngày 1 tháng 10 năm 1888, vua Đồng Khánh ký chỉ dụ cắt hàng loạt huyện Thọ Xương và một phần huyện Vĩnh Thuận của tỉnh Hà Nội làm nhượng địa cho Pháp để Pháp xây dựng thành phố Hà Nội. [ 8 ] [ 9 ] Trước đó, ngày 19 tháng 7, tổng thống Pháp Marie François Sadi Carnot ký sắc lệnh xây dựng thành phố Hà Nội trước khi có sự công nhận của Triều đình Nước Ta. [ 8 ] Năm 1890, phủ Lý Nhân bị tách khỏi tỉnh Hà Nội, đổi thành tỉnh Hà Nam. [ 9 ]

Năm 1896, tỉnh lị của tỉnh Hà Nội được dời ra làng Cầu Đơ thuộc tổng Thanh Oai Thượng, huyện Thanh Oai. Để tránh trùng tên với thành phố Hà Nội, năm 1902, tỉnh Hà Nội được đổi tên thành tỉnh Cầu Đơ theo tên của tỉnh lị. Ngày 6 tháng 12 năm 1904, quan toàn quyền Đông Dương ra nghị định đổi tên tỉnh Cầu Đơ và tỉnh lị của tỉnh này thành “Hà Đông”. Tên gọi “Hà Đông” là do quan đốc học tỉnh Cầu Đơ Vũ Phạm Hàm đề xuất, lấy từ một câu nói của Lương Huệ vương được ghi trong sách Mạnh Tử là “河內凶，則移其民於河東，移其粟於河內” (âm Hán Việt: Hà Nội hung, tắc di kỳ dân ư Hà Đông, di kỳ túc ư Hà Nội), có nghĩa là Hà Nội bị mất mùa thì chuyển dân ở Hà Nội sang Hà Đông, chuyển lương thực ở Hà Đông sang Hà Nội. “Hà Nội” trong câu nói trên của Lương Huệ vương là chỉ vùng phía bắc sông Hoàng Hà, còn “Hà Đông” là chỉ vùng phía đông sông Hoàng Hà, thuộc tây nam bộ tỉnh Sơn Tây của Trung Quốc ngày nay.[9]

Lịch sử

Thời kỳ tiền Thăng Long

Cửa Bắc thành Hà Nội .Những di chỉ khảo cổ tại Cổ Loa cho thấy con người đã Open ở khu vực Hà Nội từ cách đây 2 vạn năm, tiến trình của nền văn hóa truyền thống Sơn Vi. Nhưng đến thời kỳ băng tan, biển tiến sâu vào đất liền, những dân cư của thời đại đồ đá mới bị đẩy lùi lên vùng núi. Phải tới khoảng chừng 4 hoặc 5 ngàn năm trước Công Nguyên, con người mới quay lại sinh sống ở nơi đây. Các hiện vật khảo cổ quá trình tiếp theo, từ đầu thời đại đồ đồng đến đầu thời đại đồ sắt, dẫn chứng cho sự hiện hữu của Hà Nội ở cả bốn thời đại văn hóa truyền thống : Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun và Đông Sơn. [ 10 ] Những dân cư Hà Nội thời kỳ đó sinh sống nhờ trồng trọt, chăn nuôi và chài lưới. Giai đoạn tiền sử này tương ứng với thời kỳ của những Vua Hùng trong truyền thuyết thần thoại. Thế kỷ III trước Công Nguyên, trong đại chiến với quân Tần từ phương Bắc, Thục Phán quyết định hành động đóng đô ở Cổ Loa, nay là huyện Đông Anh, cách TT Hà Nội khoảng chừng 15 km. Sự Open của thành Cổ Loa ghi dấu Hà Nội lần tiên phong trở thành một đô thị TT về chính trị và xã hội. [ 10 ]Thất bại của Thục Phán đầu thế kỷ II trước Công Nguyên đã kết thúc quá trình độc lập của Âu Lạc, mở màn quy trình tiến độ một ngàn năm do những triều đại phong kiến Trung Hoa thống trị. Thời kỳ nhà Hán, Âu Lạc cũ được chia thành ba Q. Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam, Hà Nội khi đó thuộc Q. Giao Chỉ. Vắng bóng trong sử sách suốt năm thế kỷ đầu, đến khoảng chừng năm 454 – 456 thời Lưu Tống, Hà Nội mới được ghi lại là TT của huyện Tống Bình. [ 11 ] Năm 226 Nhà Hán khi quản lý Giao Châu đã đổi tên Tống Bình thành Long Uyên ( hoặc Long Biên ). Năm 544, Lý Bí nổi dậy chống lại nhà Lương, tự xưng nhà vua, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân, đóng đô ở Long Uyên. Người cháu của Lý Bí là Lý Phật Tử tới đóng đô ở Cổ Loa, nhưng nền độc lập này chỉ lê dài tới năm 602. Thời kỳ Nhà Đường, An Nam được chia thành 12 châu với 50 huyện, Long Uyên lại được đổi thành Tống Bình, là TT của An Nam đô hộ phủ. Năm 866, viên tướng nhà Đường Cao Biền thiết kế xây dựng một thành trì mới, Tống Bình được đổi tên thành ” Đại La ” – thủ phủ của Tĩnh Hải quân. Theo truyền thuyết thần thoại, khi đắp thành, Cao Biền thấy một vị thần hiện lên tự xưng là thần Long Đỗ. Vì vậy, sử sách còn gọi Thăng Long là đất ” Long Đỗ “. [ 12 ] Thế kỷ X, sau thắng lợi của Ngô Quyền trước quân Nam Hán, Cổ Loa một lần nữa trở thành kinh đô của nước Việt. [ 10 ]

Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh

Bản đồ kinh thành Thăng Long thời Hồng Đức .Sau khi lên ngôi năm 1009 tại Hoa Lư, năm 1010, Lý Thái Tổ quyết định hành động dời đô về Đại La. Theo một truyền thuyết thần thoại thông dụng, khi tới Đại La, Lý Thái Tổ nhìn thấy một con rồng bay lên, vì thế đặt tên kinh thành mới là ” Thăng Long “. Kinh thành Thăng Long khi đó số lượng giới hạn bởi ba con sông : sông Hồng ở phía Đông, sông Tô phía Bắc và sông Kim Ngưu phía Nam. Khu hoàng thành được kiến thiết xây dựng gần hồ Tây với hoàng cung hoàng gia cùng những khu công trình chính trị. Phần còn lại của đô thị là những khu dân cư, gồm có những phường cả nông nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp. Ngay trong thế kỷ X, nhiều khu công trình tôn giáo nhanh gọn được thiết kế xây dựng như chùa Diên Hựu phía Tây hoàng thành xây năm 1049, chùa Báo Thiên xây năm 1057, Văn Miếu xây năm 1070, Văn Miếu dựng năm 1076 … Chỉ sau một thế kỷ, Thăng Long trở thành TT văn hóa truyền thống, chính trị và kinh tế tài chính của cả vương quốc. [ 13 ]
Nhà Trần nối bước nhà Lý quản lý Đại Việt, coi Thăng Long là kinh đô thứ nhất và Thiên Trường là kinh đô thứ hai, nơi những Thượng hoàng ở. Kinh thành Thăng Long liên tục được thiết kế xây dựng. Hoàng thành được củng cố và Open thêm những hoàng cung. Năm 1230, Thăng Long được chia thành 61 phường, kinh thành đông đúc hơn dù địa giới không đổi khác. Giai đoạn này cũng ghi nhận sự Open của những dân cư ngoại bang, như người Hoa, người Java và người Ấn Độ. Nền kinh tế tài chính công thương nghiệp cũng sản sinh những tầng lớp thị dân và Thăng Long còn là nơi quy tụ của nhiều học giả, tri thức như Hàn Thuyên, Lê Văn Hưu và Đường Chu Văn An. Trong cuộc cuộc chiến tranh với nhà Nguyên, kinh thành Thăng Long ba lần bị chiếm giữ nhưng đều kết thúc trong thắng lợi của Đại Việt. [ 14 ] Cuối thế kỷ XIV, thời kỳ nhà Trần suy vi, một quý tộc ngoại thích là Hồ Quý Ly tóm gọn quyền lực tối cao, ép vua Trần dời kinh đô về Thanh Hóa. Khi Hồ Quý Ly chính thức lên ngôi, lập nên nước Đại Ngu năm 1400, kinh đô mới mang tên Tây Đô, Thăng Long được đổi thành ” Đông Đô “. Nhưng vương triều của nhà Hồ chỉ sống sót trong thời hạn ngắn ngủi. Năm 1406, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu, Thăng Long bị chiếm đóng và đổi tên thành ” Đông Quan “. Thời kỳ Bắc thuộc thứ tư mở màn từ năm 1407 và lê dài tới năm 1428. [ 15 ] Các nho sĩ và người dân Thăng Long thời ấy cũng thường tự nhận Thăng Long là ” Tràng An “, mang ý nghĩa ” bình yên lâu dài hơn ” hoặc ” phồn thịnh mãi mãi “. [ 16 ] Tuy nhiên một số ít nhà nghiên cứu và điều tra cho rằng Tràng An là để chỉ vùng đất của Tỉnh Ninh Bình chứ không phải Thăng Long [ 17 ] .

Sau chiến thắng của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi thành lập nhà Lê và Đông Đô cũng lấy lại vị thế kinh thành. Năm 1430, thành phố được đổi tên thành “Đông Kinh”, đến 1466 được gọi là phủ Trung Đô. Hoàng thành Thăng Long dưới thời nhà Lê tiếp tục được mở rộng. Bên cạnh, khu vực dân cư được chia thành 2 huyện Vĩnh Xương và Quảng Đức, mỗi huyện 18 phường. Thời kỳ này, đứng đầu bộ máy hành chính là chức Phủ doãn. Thành phố tiếp tục một thời kỳ của những phường hội buôn bán, tuy bị hạn chế bởi tư tưởng ức thương của nhà Lê. Trong giai đoạn tranh giành quyền lực giữa nhà Lê, nhà Mạc và chúa Trịnh, Thăng Long vẫn duy trì vị trí kinh đô. Sự phức tạp của chính trị thời kỳ này cũng đem lại cho thành phố một điểm đặc biệt: Bên cạnh hoàng thành của vua Lê, phủ Chúa Trịnh được xây dựng và là trung tâm quyền lực thực sự. Nhờ nền kinh tế hàng hóa và sự phát triển của ngoại thương, đô thị Thăng Long bước vào thời kỳ phồn vinh, thu hút thêm nhiều cư dân tới sinh sống. Câu ca Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến nói lên sự sầm uất giàu có của thành phố, giai đoạn này còn có tên gọi khác là “Kẻ Chợ”. Nhà truyền giáo người Pháp Alexandre de Rhodes ước tính dân số Thăng Long khi đó khoảng 1 triệu người. William Dampier, nhà phiêu lưu người Anh, đưa ra con số thường được xem hợp lý hơn, khoảng 2 vạn nóc nhà.[18]

Người Hà Nội, 1884Mùa hè năm 1786, quân Tây Sơn tiến ra miền Bắc lật đổ chính quyền sở tại chúa Trịnh, chấm hết hai thế kỷ chia cắt Đàng Trong – Đàng Ngoài. Sau khi Nguyễn Huệ cùng quân Tây Sơn quay về miền Nam, năm 1788, nhà Thanh đưa quân xâm lược Đại Việt. Tại Phú Xuân, Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 22 tháng 12 năm 1788 rồi đưa quân ra Bắc. Sau thắng lợi ở trận Ngọc Hồi – Đống Đa, nhà Tây Sơn trị vì Đại Việt với kinh đô mới ở Phú Xuân. Hoàng đế Quang Trung đổi tên Thăng Long thành ” Bắc Thành “. [ 19 ]

Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc

Triều đại Tây Sơn sụp đổ sau một thời hạn ngắn ngủi, Gia Long lên ngôi năm 1802 lấy kinh đô ở Phú Xuân, mở màn nhà Nguyễn. Năm 1805, Gia Long cho phá tòa thành cũ của Thăng Long, thiết kế xây dựng thành mới mà dấu vết còn lại tới ngày này, phủ bọc bởi những con đường Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Trần Phú và Phùng Hưng. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng, toàn nước được chia thành 29 tỉnh, Thăng Long thuộc tỉnh ” Hà Nội “. [ 20 ] Với hàm nghĩa ” nằm trong sông “, tỉnh Hà Nội khi đó gồm 4 phủ, 15 huyện, nằm giữa sông Hồng và Sông Đáy. [ 21 ] [ 22 ] Tỉnh Hà Nội gồm thành Thăng Long, phủ Hoài Đức của trấn Sơn Tây, và ba phủ Ứng Hoà, Thường Tín, Lý Nhân của trấn Sơn Nam ; trong đó Phủ Hoài Đức gồm 3 huyện : Thọ Xương, Vĩnh Thuận, Từ Liêm ; phủ Thường Tín gồm 3 huyện : Thượng Phúc, Thanh Trì, Phú Xuyên ; phủ Ứng Hoà gồm 4 huyện : Sơn Minh ( nay là Ứng Hòa ), Hoài An ( nay là phía nam Ứng Hòa và một phần Mỹ Đức ), Chương Đức ( nay là Chương Mỹ – Thanh Oai ) ; và phủ Lý Nhân gồm 5 huyện : Nam Xang ( nay là Lý Nhân ), Kim Bảng, Duy Tiên, Thanh Liêm, Bình Lục. Hà Nội có tên gọi mở màn từ đây .
Nền kinh tế tài chính Hà Nội nửa đầu thế kỷ XIX cũng độc lạ so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về nông nghiệp, còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ thương mại, bằng tay thủ công làm nên bộ mặt của đô thị Hà Nội. Bên cạnh 1 số ít cửa ô được thiết kế xây dựng lại, Hà Nội thời kỳ này còn Open thêm những khu công trình tín ngưỡng, tôn giáo như đền Ngọc Sơn, chùa Báo Ân. [ 20 ]Năm 1858, Pháp khởi đầu nổ súng xâm lăng Đông Dương. Sau khi chiếm ba tỉnh Đông Nam Kỳ, quân đội Pháp dưới sự chỉ huy của Francis Garnier tiến đến Hà Nội đầu tháng 11 năm 1873. Mặc dù triều đình nhà Nguyễn chủ hòa, nhưng dân chúng Hà Nội vẫn liên tục chống lại người Pháp dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu. Năm 1884, nhà Nguyễn ký hòa ước công nhận sự bảo lãnh của Pháp trên hàng loạt chủ quyền lãnh thổ Nước Ta, Hà Nội cũng bước vào thời kỳ thuộc địa. [ 23 ]Ngày 19 tháng 7 năm 1888, Tổng thống Pháp Sadi Carnot ký sắc lệnh xây dựng thành phố Hà Nội. Thành phố Hà Nội lúc này có diện tích quy hoạnh nhỏ gồm có 2 huyện Thọ Xương và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức. Phạm vi thành phố bó hẹp nằm trong khu vực thành Đại La lan rộng ra thời nhà Mạc. 3 phủ Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa thuộc về tỉnh HĐ Hà Đông. Phủ Lý Nhân tách ra tạo thành tỉnh Hà Nam. Một thời hạn ngắn sau, khu vực phía Tây vườn bách thảo và khu vực tương ứng với những Q. Q. Đống Đa, Tây Hồ thời nay được tách ra thành huyện Hoàn Long, thường trực tỉnh HĐ Hà Đông, đến khoảng chừng năm 1940 thì sáp nhập trở lại .Đến năm 1902, Hà Nội trở thành thủ đô hà nội của toàn Liên bang Đông Dương. [ 24 ] Nhờ sự quy hoạch của người Pháp, thành phố dần có được bộ mặt mới. Lũy thành thời Nguyễn đã bị triệt hạ, chỉ còn lại Cột Cờ, Cửa Bắc với vết đạn năm 1873, Đoan Môn và lan can rồng đá ở trong hoàng thành cũ ; đến năm 1897 thì lũy thành hầu hết bị tàn phá trọn vẹn. [ 25 ] Năm 1901, những khu công trình phủ Thống sứ, Nhà bưu điện, Kho bạc, Nhà đốc lý, Nhà hát lớn, cầu Long Biên, Ga Hà Nội, những trung tâm vui chơi quảng trường, bệnh viện … được thiết kế xây dựng. Hà Nội cũng có thêm trường đua ngựa, những nhà thời thánh Cơ Đốc giáo, trường Đại học Y khoa, Đại học Đông dương, Đại học Mỹ thuật, những trường Cao đẳng Pháp lý, Nông lâm cùng những nhà máy sản xuất sản xuất rượu bia, diêm, hàng dệt, điện, nước … Khi những nhà tư bản người Pháp tới Hà Nội ngày một nhiều hơn, những rạp chiếu phim, nhà hát, khách sạn … dần Open, những con phố cũng biến hóa để tương thích với những tầng lớp dân cư mới. [ 23 ] Vào năm 1921, toàn thành phố có khoảng chừng 4.000 dân châu Âu và 100.000 dân địa phương. [ 24 ]Sự Open của những tầng lớp tư sản Nước Ta khiến văn hóa truyền thống Hà Nội cũng biến hóa. Nền văn hóa truyền thống phương Tây theo chân người Pháp gia nhập vào Nước Ta kéo theo những trộn lẫn trong xã hội. Không còn là một kinh thành thời phong kiến, Hà Nội không ít mang dáng dấp của một đô thị châu Âu. Thành phố vẫn liên tục giữ vai trò TT tri thức, nghệ thuật và thẩm mỹ của cả vương quốc, nơi tập trung chuyên sâu những nhà thơ mới, những nhạc sĩ tân nhạc cùng những tri thức, học giả nổi tiếng .

Trong hai cuộc cuộc chiến tranh

Tượng ” Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh “, tưởng niệm những ngày đêm chiến đấu bảo vệ Hà Nội mùa đông năm 1946 ( Vườn hoa Hàng Đậu, Quán Thánh )

Giữa thế kỷ XX, Hà Nội chịu những biến cố phức tạp của lịch sử. Sự kiện Nhật Bản tấn công Đông Dương năm 1940 khiến Việt Nam phải nằm dưới sự cai trị của cả đế quốc Pháp và Nhật. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, tại Hà Nội, quân đội Nhật đảo chính Pháp. Nhưng chỉ năm tháng sau, quốc gia này phải đầu hàng quân Đồng Minh, kết thúc cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Vào thời điểm thuận lợi đó, lực lượng Việt Minh tổ chức cuộc Cách mạng tháng Tám thành công, lật đổ nhà nước Đế quốc Việt Nam, buộc vua Bảo Đại thoái vị, giành lấy quyền lực ở Việt Nam. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với thủ đô Hà Nội. Sau độc lập, thành phố chia thành các khu phố, đổi tên nhiều vườn hoa, đường phố, như đại lộ (Avenue) Paul Doumer đổi tên là Nhân quyền, đường (Rue de la) République đổi tên là Dân Quyền, đại lộ Puginier đổi tên là Dân Chủ Cộng Hòa, đường Ollivier đổi là Hạnh Phúc, đường Dr Morel đổi là Tự Do…

Hà Nội, Tết dương lịch 1974Cuối năm 1945, quân đội Pháp quay lại Đông Dương. Sau những thương lượng không thành, Chiến tranh Đông Dương bùng nổ vào tháng 12 năm 1946 và thành phố Hà Nội nằm trong vùng trấn áp của người Pháp. Sau khi Quốc gia Nước Ta được xây dựng năm 1949, Hà Nội được Pháp chuyển giao cho Quốc gia Nước Ta quản trị. Quốc trưởng Quốc gia Nước Ta Bảo Đại bổ nhiệm dược sĩ Thẩm Hoàng Tín làm Thị trưởng thành phố. [ 26 ] Năm 1954, thắng lợi Điện Biên Phủ giúp Việt Minh trấn áp hàng loạt miền Bắc Nước Ta, Hà Nội liên tục giữ vị trí thủ đô hà nội của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 30 tháng 9 năm 1954, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Pháp ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về quân sự chiến lược ; ngày 2 tháng 10, ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về hành chính. [ 27 ] Vào thời gian được tiếp quản, thành phố gồm 4 Q. nội thành của thành phố với 34 thành phố, 37.000 dân và 4 Q. ngoài thành phố với 45 xã, 16.000 dân. Cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960, Hà Nội nhiều lần biến hóa về hành chính và địa giới. Năm 1958, bốn Q. nội thành của thành phố bị xóa bỏ và thay bằng 12 thành phố. Năm 1959, khu vực nội thành của thành phố được chia lại thành 8 thành phố, Hà Nội cũng có thêm 4 huyện ngoài thành phố. Tháng 4 năm 1961, Quốc hội quyết định hành động lan rộng ra địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 1 số ít xã của HĐ Hà Đông, TP Bắc Ninh, Vĩnh Phúc và Hưng Yên. [ 28 ] [ 29 ] Toàn thành phố có diện tích quy hoạnh 584 km², dân số 91.000 người. Ngày 31 tháng 5 năm 1961, bốn thành phố nội thành của thành phố Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình, Đống Đa và 4 huyện ngoài thành phố Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Từ Liêm được xây dựng. [ 24 ]Khi cuộc Chiến tranh Nước Ta leo thang, Hà Nội phải hứng chịu những cuộc tiến công trực tiếp từ Hoa Kỳ. Riêng trong chiến dịch Linebacker II năm 1972, trong khoảng chừng 2.200 người dân bị thiệt mạng ở miền Bắc, [ 30 ] [ 31 ] số nạn nhân ở Hà Nội được thống kê là 1.318 người. [ 32 ] Nhiều cơ quan, trường học phải sơ tán tới những tỉnh lân cận .

Hà Nội thời nay

Sau cuộc chiến tranh, Hà Nội liên tục giữ vai trò Thành Phố Hà Nội của vương quốc Nước Ta thống nhất. Hà Nội đã được UNESCO trao thương hiệu ” Thành phố vì độc lập ” vào ngày 16 tháng 7 năm 1999. [ 33 ] Năm 2000, quản trị nước Trần Đức Lương đã tặng thưởng thành phố Hà Nội thương hiệu ” Thủ đô anh hùng ” vào ngày 4 tháng 10. Với tuổi đời hơn 1000 năm, Hà Nội chính là Hà Nội Thủ Đô truyền kiếp nhất trong 11 thủ đô hà nội của những quốc gia thuộc khu vực Khu vực Đông Nam Á. [ 34 ]Ngày 21 tháng 12 năm 1978, Quốc hội Nước Ta phê chuẩn lan rộng ra địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 5 huyện Ba Vì, Thạch Thất, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức và thị xã Sơn Tây của tỉnh Hà Sơn Bình cùng hai huyện của tỉnh Vĩnh Phú là Mê Linh, Sóc Sơn. Dân số Hà Nội lên tới số lượng 2,5 triệu người. [ 35 ] Bên cạnh lượng dân cư những tỉnh tới định cư ở thành phố, trong khoảng chừng thời hạn từ 1977 tới 1984, Hà Nội cũng đưa 12.861 hộ, 21.587 nhân khẩu tới Lâm Đồng theo chủ trương thiết kế xây dựng kinh tế tài chính mới. [ 36 ] Ngày 12 tháng 8 năm 1991, ranh giới Hà Nội lại được kiểm soát và điều chỉnh, chuyển lại 5 huyện và 1 thị xã đã lấy của Hà Sơn Bình năm 1978 cho Hà Tây và Mê Linh được nhập vào tỉnh Vĩnh Phúc. [ 37 ] Hà Nội còn lại 4 Q. nội thành của thành phố và 5 huyện ngoài thành phố, với diện tích quy hoạnh đất tự nhiên 924 km² .Ngày 28 tháng 10 năm 1995, Q. Tây Hồ được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 3 phường Bưởi, Thụy Khuê, Yên Phụ thuộc Q. Ba Đình và 5 xã Tứ Liên, Nhật Tân, Quảng An, Xuân La, Phú Thượng thuộc huyện Từ Liêm. [ 38 ] Ngày 26 tháng 11 năm 1996, Q. TX Thanh Xuân được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường Thanh Xuân Bắc, TX Thanh Xuân, Thượng Đình, Kim Giang, Phương Liệt cùng một phần phường Nguyễn Trãi và Khương Thượng thuộc Q. Đống Đa, với hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của xã Nhân Chính thuộc huyện Từ Liêm và xã Khương Đình thuộc huyện Thanh Trì. Cùng lúc đó, Q. CG cầu giấy cũng được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 4 thị xã CG cầu giấy, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân, Mai Dịch và 3 xã Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa thuộc huyện Từ Liêm. [ 39 ]Ngày 6 tháng 11 năm 2003, xây dựng Q. Long Biên trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 10 xã Thượng Thanh, Giang Biên, Ngọc Thụy, Việt Hưng, Hội Xá, Gia Thụy, Bồ Đề, Long Biên, Thạch Bàn, Cự Khối và 3 thị xã Gia Lâm, Đức Giang, Sài Đồng thuộc huyện Gia Lâm. Cùng lúc đó, Q. Quận Hoàng Mai – Hà Nội cũng được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 9 xã Định Công, Đại Kim, Hoàng Liệt, Thịnh Liệt, Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Lĩnh Nam, Trần Phú, Yên Sở cùng một phần diện tích quy hoạnh xã Tứ Hiệp thuộc huyện Thanh Trì, và hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường Mai Động, Tương Mai, Tân Mai, Giáp Bát, Hoàng Văn Thụ thuộc Q. Hai Bà Trưng. [ 40 ] Với độ cao 336 m, Keangnam Hanoi Landmark Tower, Q. Nam Từ Liêm, là một trong những tòa nhà cao nhất Nước Ta .Sau thời kỳ bao cấp, từ cuối thập niên 1990, sự tăng trưởng về kinh tế tài chính dẫn đến những khu vực ngoại ô Hà Nội nhanh gọn được đô thị hóa. Những cao ốc mọc lên ở khu vực nội đô và những TT công nghiệp cũng được kiến thiết xây dựng ở những huyện ngoài thành phố. Sự tăng trưởng cũng kéo theo những hệ lụy. Do không được quy hoạch tốt, giao thông vận tải thành phố liên tục ùn tắc khi số lượng xe máy tăng cao. Nhiều thành phố phải chịu thực trạng ngập úng mỗi khi mưa lớn. Mật độ dân số quá cao khiến những dân cư nội ô phải sống trong thực trạng eo hẹp và thiếu tiện lợi. Vào năm 2003, 30 % dân số Hà Nội sống dưới mức 3 m² một người. [ 41 ] Mật độ cây xanh của thành phố chỉ khoảng chừng 1 – 2 m² / người, thuộc hàng rất thấp so với những thành phố trên quốc tế. Song việc tăng dân số quá nhanh cùng quy trình đô thị hóa thiếu quy hoạch tốt đã khiến Hà Nội trở nên eo hẹp, ô nhiễm và giao thông vận tải nội ô liên tục ùn tắc. Nhiều di sản kiến trúc đang dần biến mất, thay vào đó là những ngôi nhà ống nằm lộn xộn trên những con phố. Hà Nội còn là một thành phố tăng trưởng không đồng đều với giữa những khu vực như giữa những Q. nội thành của thành phố và huyện ngoài thành phố, nhiều nơi người dân vẫn chưa có được những điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt thiết yếu. [ 42 ] Năm 2012, Hà Nội được nhìn nhận là một trong những thành phố ô nhiễm nhất khu vực Khu vực Đông Nam Á, với hàm lượng bụi cao gấp nhiều lần mức được cho phép. [ 43 ]Ngày 29 tháng 5 năm 2008, Quốc hội Nước Ta trải qua nghị quyết kiểm soát và điều chỉnh địa giới hành chính thủ đô hà nội Hà Nội và những tỉnh, có hiệu lực hiện hành từ 1 tháng 8 cùng năm. Theo nghị quyết, hàng loạt tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình được sáp nhập về Hà Nội. Từ diện tích quy hoạnh gần 1.000 km² và dân số khoảng chừng 3,4 triệu người, Hà Nội sau khi lan rộng ra có diện tích quy hoạnh 3.324,92 km² và dân số 6.232.940 người, nằm trong 17 TP. hà Nội lớn nhất quốc tế. [ 44 ] Ngày 8 tháng 5 năm 2009, địa giới những huyện Thạch Thất và Quốc Oai được kiểm soát và điều chỉnh lại. Cũng trong cùng thời gian này, Q. HĐ Hà Đông được xây dựng từ thành phố HĐ Hà Đông trước đây và thành phố Sơn Tây được chuyển thành thị xã Sơn Tây như cũ .Năm 2010, Hà Nội đã tổ chức triển khai thành công xuất sắc Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội để lại dấu ấn trong lòng người dân và bè bạn quốc tế. Hoàng thành Thăng Long, văn bia tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám và Lễ hội Thánh Gióng đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa truyền thống quốc tế. Nhiều khu công trình quan trọng như cầu Vĩnh Tuy, Bảo tàng Hà Nội, khu vui chơi giải trí công viên Hòa Bình đã được khánh thành. Ngày 27 tháng 12 năm 2013, huyện Từ Liêm được chia thành hai Q. là Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm. [ 45 ] Từ đó, Hà Nội có 12 Q., 17 huyện và 1 thị xã .

Địa lý

Vị trí và chủ quyền lãnh thổ

Ảnh chụp vệ tinh khu vực TT Hà NộiThủ đô Hà Nội nằm về phía tây-bắc của TT vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, trong khoanh vùng phạm vi từ 20 ° 34 ‘ đến 21 ° 18 ‘ vĩ độ Bắc và từ 105 ° 17 ‘ đến 106 ° 02 ‘ kinh độ Đông, tiếp giáp với 8 tỉnh là Thái Nguyên, Vĩnh Phúc ở phía Bắc, Hà Nam, Hòa Bình phía Nam, Bắc Giang, Thành Phố Bắc Ninh và Hưng Yên phía Đông, Hòa Bình cùng Phú Thọ phía Tây. [ 46 ] Hà Nội cách thành phố cảng Hải Phòng Đất Cảng 120 km, cách thành phố Tỉnh Nam Định 87 km tạo thành 3 cực chính của Đồng bằng sông Hồng. Hiện nay, thành phố có diện tích quy hoạnh 3358,6 km² [ 47 ] [ 48 ], chiếm khoảng chừng 1 % diện tích quy hoạnh tự nhiên của cả nước, đứng hàng thứ 41 về diện tích quy hoạnh trong 63 tỉnh, thành phố ở nước ta [ 48 ], và là 1 trong 17 Thành Phố Hà Nội có diện tích quy hoạnh trên 3000 km². [ 49 ]

Các điểm cực của TP. hà Nội Hà Nội :

• Điểm cực Bắc tại: xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn.
• Điểm cực Tây tại: thôn Lương Khê, xã Thuần Mỹ, huyện Ba Vì.
• Điểm cực Nam tại: xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức.
• Điểm cực Đông tại: thôn Cổ Giang, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm.

Địa hình

Đại bộ phận diện tích quy hoạnh Hà Nội nằm trong vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng với độ cao trung bình từ 5 đến 20 mét so với mực nước biển. [ 50 ] Địa hình của Hà Nội thấp dần theo hướng từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang Đông phản ánh rõ nét qua hướng dòng chảy tự nhiên của những con sông chính chảy qua Hà Nội, và hoàn toàn có thể chia ra làm hai vùng .Vùng đồng bằng thấp và khá phẳng phiu, chiếm đại bộ phận diện tích quy hoạnh của những huyện thị xã và những Q. nội thành của thành phố, được bồi đắp bởi những dòng sông với những bãi bồi văn minh, bãi bồi cao và những bậc thềm. Xen giữa những bãi bồi tân tiến và những bãi bồi cao còn có những vùng trũng với những hồ, đầm ( dấu vết của những dòng sông cổ ). Đó là những ô trũng tự nhiên rất dễ bị úng ngập trong mùa mưa lũ và khi có mưa lớn ở những huyện Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Thanh Oai, Quốc Oai, Chương Mỹ, Ứng Hòa, Mỹ Đức. Do được tìm hiểu và khám phá và canh tác từ truyền kiếp nên lúc bấy giờ ở Hà Nội có mạng lưới hệ thống đê điều ngăn lũ chạy dọc những triền sông. Hệ thống đê điều này khiến cho những cánh đồng trong đê không được bồi đắp phù sa hằng năm và phải thiết kế xây dựng nhiều khu công trình thủy lợi để tưới và tiêu nước .Vùng đồi núi tập trung chuyên sâu ở phía bắc và phía tây thành phố, thuộc những huyện Sóc Sơn, Thạch Thất, Ba Vì, Quốc Oai, Mỹ Đức, với những đỉnh núi cao như Ba Vì ( 1296 m ), [ 51 ] [ 52 ] Gia Dê ( 707 m ), Hàm Lợn ( 462 m ). [ 53 ] Khu vực nội thành của thành phố có 1 số ít gò đồi thấp, như gò Đống Đa, núi Nùng .

Thủy văn

Sông Hồng là con sông chính của thành phố, mở màn chảy vào Hà Nội ở huyện Ba Vì và ra khỏi thành phố ở khu vực huyện Phú Xuyên tiếp giáp Hưng Yên rồi xuôi về Tỉnh Nam Định, thành phố có nhiều kết nối với Thăng Long từ thời nhà Trần. Sông Hồng chảy qua Hà Nội dài 163 km, chiếm khoảng chừng một phần ba chiều dài của con sông này trên đất Nước Ta. Hà Nội còn có sông Đà là ranh giới giữa Hà Nội với Phú Thọ, hợp lưu với dòng sông Hồng ở phía Bắc thành phố tại huyện Ba Vì. Ngoài ra, trên địa phận Hà Nội còn nhiều sông khác như sông Đáy, sông Đuống, sông Cầu, sông Cà Lồ … Các sông nhỏ chảy trong khu vực nội thành của thành phố như sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu … là những đường tiêu thoát nước thải của Hà Nội. [ a ]Hà Nội cũng là một thành phố đặc biệt quan trọng nhiều đầm hồ, dấu vết còn lại của những dòng sông cổ. Trong khu vực nội thành của thành phố, hồ Tây có diện tích quy hoạnh lớn nhất, khoảng chừng 500 ha, đóng vai trò quan trọng trong khung cảnh đô thị, ngày này được bao quanh bởi nhiều khách sạn, biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang. Hồ Hoàn Kiếm nằm ở TT lịch sử vẻ vang của thành phố, khu vực sầm uất nhất, luôn giữ một vị trí đặc biệt quan trọng so với Hà Nội. Trong khu vực nội ô hoàn toàn có thể kể tới những hồ khác như Trúc Bạch, Thiền Quang, Thủ Lệ … Ngoài ra, còn nhiều đầm hồ lớn nằm trên địa phận Hà Nội như Kim Liên, Liên Đàm, Ngải Sơn – Đồng Mô, Suối Hai, Mèo Gù, Xuân Khanh, Tuy Lai, Quan Sơn .
Do quy trình đô thị hóa can đảm và mạnh mẽ từ năm 1990 đến nay, phần nhiều những sông hồ Hà Nội đều rơi vào thực trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Theo PGS – tiến sỹ Trần Đức Hạ – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Cấp thoát nước và Môi trường thuộc Hội Cấp thoát nước Nước Ta, lượng nước thải chưa qua giải quyết và xử lý xả thẳng ra môi trường tự nhiên quá lớn. Chỉ tính riêng trong khu vực nội đô, mỗi ngày lượng nước thải xả thẳng ra mạng lưới hệ thống sông hồ vào tầm 650.000 m3 / ngày ( năm ngoái ). Sông Tô Lịch, trục tiêu thoát nước thải chính của thành phố, hàng ngày phải đảm nhiệm khoảng chừng 250.000 m³ nước thải xả thẳng xuống dòng sông mà không hề qua giải quyết và xử lý. Nó bị ô nhiễm nặng nề : nước sông càng lúc càng cạn, màu nước ngày càng đen và bốc mùi hôi thối nặng. Với chiều dài gần 20 km chảy qua địa phận TP. hà Nội, nhiều khúc của sông Nhuệ nước đen kịt, đặc quánh, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc và gần như không còn Open sự sống dưới lòng sông. [ 54 ] Tương tự, sông Kim Ngưu nhận khoảng chừng 125.000 m³ nước thải hoạt động và sinh hoạt mỗi ngày. Sông Lừ và sông Sét trung bình mỗi ngày cũng đổ vào sông Kim Ngưu khoảng chừng 110.000 m³. Lượng nước thải hoạt động và sinh hoạt và công nghiệp này đều có hàm lượng hóa chất ô nhiễm cao. Các sông mương nội và ngoài thành phố, ngoài vai trò tiêu thoát nước còn phải nhận thêm một phần rác thải của dân cư và chất thải công nghiệp. Những làng nghề thủ công bằng tay cũng góp thêm phần vào gây nên thực trạng ô nhiễm này. [ 55 ]

Khí hậu

Biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa ở Hà Nội

Khí hậu Hà Nội mang đặc điểm của khí hậu nhiệt đới gió mùa, được nêu trên trang web chính thức của Hà Nội.[56] Tuy nhiên, dựa theo Phân loại khí hậu Köppen, trang web ClimaTemps.com lại xếp Hà Nội mang khí hậu cận nhiệt đới ẩm với mã Cwa.[57]

Sông Tô Lịch, một con sông cổ của Hà Nội giờ đây đóng vai trò thoát nước cho thành phố.Thời tiết có sự độc lạ rõ ràng giữa mùa nóng và mùa lạnh, do nằm khá sâu trong trong nước và gần như không có một vùng nước lớn nào giúp điều hoà khí hậu. Mặc dù thời tiết được chia làm hai mùa chính là mùa mưa – từ tháng 4 tới tháng 10 – và mùa khô – từ tháng 11 tới tháng 3, nhưng Hà Nội vẫn được tận thưởng thời tiết bốn mùa nhờ những tháng giao mùa. Mùa nóng khởi đầu từ tháng 5 đến hết tháng 8, khí hậu nóng ẩm vào đầu mùa và cuối mùa mưa nhiều rồi thoáng mát, khô ráo vào tháng 9 và tháng 10. Mùa lạnh mở màn từ cuối tháng 11 đến hết tháng 3 năm sau. Từ cuối tháng 11 đến nửa đầu tháng 2 rét và hanh hao, từ nửa cuối tháng 2 đến hết tháng 3 lạnh ẩm và mưa phùn lê dài từng đợt. Trong khoảng chừng tháng 9 đến giữa tháng 11, Hà Nội có những ngày thu với tiết trời thoáng mát ( rõ ràng hơn Hải Phòng Đất Cảng, Tỉnh Nam Định và nhiều tỉnh phía Bắc khác ) do đón vài đợt không khí lạnh yếu tràn về. Tuy nhiên, do chịu sự tác động ảnh hưởng can đảm và mạnh mẽ của gió mùa nên thời hạn khởi đầu và kết thúc của mỗi mùa thường không đồng đều nhau giữa những năm, nên sự phân loại những tháng chỉ mang tính tương đối .Nhiệt độ trung bình mùa đông của thành phố từ tháng 11 đến tháng 3 không vượt quá 22 °C, với tháng lạnh nhất là tháng 1 với nhiệt độ trung bình 16,4 °C, lúc thấp xuống tới 2,7 °C. Nhiệt độ trung bình mùa hạ của Hà Nội từ tháng 5 đến tháng 9 đều vượt 27 °C, với tháng nóng nhất là tháng 7 với nhiệt độ trung bình đạt 29,2 °C, lúc cao nhất lên tới 42,8 °C. Nhiệt độ trung bình cả năm là 23,6 °C, lượng mưa trung bình hàng năm vào mức 1.500 mm đến 1.900 mm. Vào tháng 5 năm 1926, nhiệt độ tại thành phố được ghi lại ở mức kỷ lục 42,8 °C. Tháng 1 năm 1955, nhiệt độ xuống mức thấp nhất, 2,7 °C do chịu ảnh hưởng tác động của La Niña. Vào đầu tháng 6 năm 2017 với việc bị tác động ảnh hưởng bởi El Niño trên toàn quốc tế, Hà Nội phải hứng chịu đợt nóng kinh hoàng trong 1 tuần với nhiệt độ lên tới 42,5 °C, là nhiệt độ kỷ lục ghi nhận trong lịch sử dân tộc. Hơn nữa, do chịu ảnh hưởng tác động của hiệu ứng đô thị và là vùng khí hậu có nhiệt độ cao nên những đợt nắng nóng, nhiệt độ cảm nhận trong thực tiễn luôn cao hơn mức đo đạc, hoàn toàn có thể lên tới 50 °C. Nơi có tuyết vào mùa đông ở Hà Nội là đỉnh núi Ba Vì ngày 24 tháng 1 năm năm nay với mức nhiệt đo được là 0 °C. [ 58 ].

Môi trường

Hà Nội tiếp tục nằm ở top đầu những thành phố ô nhiễm, thậm chí còn nhiều ngày trong năm là thành phố ô nhiễm không khí nhất quốc tế, với chỉ số bụi mịn ở mức nguy khốn cho sức khỏe thể chất con người [ 62 ] [ 63 ] [ 64 ] [ 65 ]. Theo Báo cáo chất lượng không khí toàn thế giới 2018 thì Hà Nội có hàm lượng bụi mịn cao gấp 4 lần mức khuyến nghị của WHO ( 40,8 mg / m3, mức khuyến nghị : 10 mg / m3 ) [ 66 ] [ 67 ]. Theo báo cáo giải trình của Bộ Tài nguyên và Môi trường Nước Ta thì Hà Nội là thành phố ô nhiễm không khí nhất với số ngày chất lượng không khí lên mức kém, xấu, nguy cơ tiềm ẩn chiếm tỷ suất cao. [ 66 ] [ 68 ] Ngoài ra, những con sông chảy qua Hà Nội ( sông Nhuệ, sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét ) và những hồ cũng bị ô nhiễm rất nặng do 78 % nước thải của Hà Nội xả thẳng trực tiếp ra sông, hồ mà không qua giải quyết và xử lý, trong đó mỗi con sông của Hà Nội tiếp đón hàng vạn m3 nước thải đổ vào mỗi ngày. [ 69 ] [ 70 ] [ 71 ]

Tổ chức hành chính và chính quyền sở tại

Bản đồ hành chính Thành phố Hà Nội

Tổ chức hành chính

Hà Nội là một trong năm thành phố thường trực TW của Nước Ta, cùng với Thành phố Hồ Chí Minh, TP. Hải Phòng, TP. Đà Nẵng và Cần Thơ. Riêng Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được xếp vào đơn vị chức năng hành chính cấp tỉnh loại đặc biệt quan trọng và cũng đồng thời là đô thị loại đặc biệt quan trọng, thỏa mãn nhu cầu những tiêu chuẩn như tỷ suất lao động phi nông nghiệp trong tổng số lao động trên 90 %, quy mô dân số trên 5 triệu, tỷ lệ dân số trung bình từ 15.000 người / km² trở lên, hạ tầng hoàn hảo. [ 72 ]Sau những biến hóa về địa giới hành chính, tính đến năm 2021, Hà Nội có 30 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, gồm 12 Q., 17 huyện, 1 thị xã với 579 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm 383 xã, 175 phường và 21 thị xã. [ 73 ] Đây là thành phố thường trực TW duy nhất của Nước Ta có thị xã. [ 74 ]

Chính quyền

Cũng như những tỉnh và thành phố khác của Nước Ta, Hội đồng Nhân dân Thành phố Hà Nội do người dân thành phố trực tiếp bầu lên, là cơ quan quyền lực Nhà nước ở thành phố. Hội đồng Nhân dân Hà Nội lúc bấy giờ, nhiệm kỳ năm nay – 2021, gồm 105 đại biểu. [ 77 ] quản trị HĐND Hà Nội lúc bấy giờ là bà Nguyễn Thị Bích Ngọc .
Trụ sở Ủy Ban Nhân Dân, HĐND thành phố Hà Nội .

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội là cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân và là cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố, chịu trách nhiệm chấp hành hiến pháp, pháp luật, các văn bản của Chính phủ và các nghị quyết của hội đồng nhân dân thành phố. Chủ tịch UBND Hà Nội hiện nay là ông Chu Ngọc Anh. Ngoài các sở, ban như những tỉnh khác, thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội còn có thêm báo Hà Nội mới, báo Kinh tế và Đô thị, Đài Phát thanh – Truyền hình Hà Nội, Ban Chỉ đạo 1000 năm Thăng Long, Ban quản lý khu phố cổ… và một số tổng công ty trên địa bàn thành phố. Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Hà Nội có trụ sở nằm ở số 12 phố Lê Lai, bên cạnh hồ Hoàn Kiếm.[78]

Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội là cơ quan xét xử ở thành phố. Chánh án TANDTC Hà Nội lúc bấy giờ là ông Nguyễn Hữu Chính .Về phía Đảng ủy, Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Hà Nội – thường gọi tắt là Thành ủy Hà Nội – là cơ quan chỉ huy cao nhất của Đảng bộ Thành phố Hà Nội giữa hai kỳ đại hội đại biểu của Đảng bộ Thành phố. Ban chấp hành Đảng bộ Hà Nội khóa XVII nhiệm kỳ 2020 – 2025 gồm có 71 người, bầu ra Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội 2020 – 2025 gồm 16 ủy viên. [ 79 ] Đứng đầu Đảng ủy Thành phố là Bí thư Thành ủy và phải là ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam. Bí thư Thành ủy hiện tại là ông Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị khóa XIII .Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội nhiệm kỳ XVI ( 2014 – 2019 ) được Đại hội đại biểu MTTQ Nước Ta TP Hà Nội lần thứ XVI ( 2014 – 2019 ) bầu ngày 26 tháng 6 năm năm trước gồm 145 ủy viên, bầu ra Ban thường trực UBMTTQ Thành phố gồm 12 thành viên. [ 80 ] [ 81 ] quản trị UBMTTQ TP Hà Nội đương nhiệm là ông Vũ Hồng Khanh ( được bầu ngày 14 tháng 3 năm năm nay thay thế sửa chữa ông Đào Văn Bình xin thôi chức vụ do hết tuổi công tác làm việc ). [ 82 ]

Kiến trúc và quy hoạch đô thị

Lịch sử lâu đời cùng nền văn hóa phong phú đã giúp Hà Nội có được kiến trúc đa dạng và mang dấu ấn riêng. Nhưng sau một thời gian phát triển thiếu quy hoạch, thành phố hiện nay tràn ngập những ngôi nhà ống trên các con phố lắt léo, những công trình tôn giáo nằm sâu trong các khu dân cư, những cao ốc bên các khu phố cũ, những cột điện chăng kín dây… Nhưng thiếu vắng không gian công cộng. Năm 2010, Hà Nội lập Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 cho một thành phố 9,1 triệu dân vào năm 2030 và trên 10 triệu người vào năm 2050.[83] Về mặt kiến trúc, có thể chia Hà Nội ngày nay thành bốn khu vực: khu phố cổ, khu thành cổ, khu phố Pháp và các khu mới quy hoạch.

Khu phố cổ

Một góc thành phố cổ Hà NộiKhu phố cổ Hà Nội, TT lịch sử vẻ vang của thành phố, lúc bấy giờ vẫn là khu vực đông đúc nhất. Địa giới khoảng trống thành phố cổ hoàn toàn có thể coi là một hình tam giác cân với đỉnh là phố Hàng Than, cạnh phía Đông là đê sông Hồng, cạnh phía Tây là Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn đáy là trục Hàng Bông – Hàng Gai – Cầu Gỗ. Qua nhiều năm, những dân cư sinh sống nhờ những nghề thủ công bằng tay, kinh doanh tiểu thương nhỏ lẻ đã hình thành những con phố nghề đặc trưng mang những cái tên như Hàng Bạc, Hàng Bồ, Hàng Đường, Hàng Thùng …Tất cả những ngôi nhà hai bên đường thành phố cổ đều theo kiểu nhà ống, mang nét đặc trưng : bề ngang hẹp, chiều dài sâu, đôi lúc thông sang phố khác. Bên trong những ngôi nhà này cũng có cách sắp xếp gần như nhau : gian ngoài là nơi bán hoặc làm hàng, tiếp đó là khoảng chừng sân lộ thiên để lấy ánh sáng, trên sân có bể cạn trang trí, quanh sân là hoa lá cây cảnh, giàn hoa, gian nhà trong mới là nơi ăn ở và tiếp nối đuôi nhau là khu phụ. [ 84 ] Những năm gần đây, tỷ lệ dân số cao khiến phố cổ Hà Nội xuống cấp trầm trọng khá nghiêm trọng. Một phần dân cư ở đây phải sống trong điều kiện kèm theo thiếu tiện lợi, thậm chí còn phiền phức, nguy hại. Một vài trường hợp đặc biệt quan trọng được ghi nhận như ba người sống trong một diện tích quy hoạnh 1,5 m² hay bốn người sống trong một căn phòng 10 m² nhưng trên nóc một Tolet chung. [ 85 ] Trong khu 36 phố phường thuộc dự án Bất Động Sản bảo tồn, hiện chỉ còn một vài nhà cổ có giá trị, còn lại hầu hết đã được xây mới hoặc tái tạo tùy tiện. [ 86 ]

Khu thành cổ

Khu thành cổ, tức hoàng thành Thăng Long, nằm ở khoảng chừng giữa hồ Tây và hồ Hoàn Kiếm, Open cùng với kinh đô Thăng Long. Trải qua nhiều lần hủy hoại, thiết kế xây dựng lại rồi liên tục bị tàn phá, hoàng thành Thăng Long hiện chỉ lưu lại ở một vài dấu vết. Trên phố Phan Ðình Phùng lúc bấy giờ còn cửa Bắc của thành được xây bằng đá và gạch rất bền vững và kiên cố. Cột cờ Hà Nội xây năm 1812 hiện nằm trên đường Ðiện Biên Phủ. Công trình cao 40 mét này gồm ba nền thềm rộng và tháp cổ hình lăng trụ, bên trong có cầu thang xoắn ốc dẫn lên kỳ đài. [ 87 ] Phía Nam thành cổ còn lưu lại được một quần thể di tích lịch sử phong phú là Văn Miếu-Quốc Tử Giám, được xây từ đầu thế kỷ XI. Gồm hai di tích lịch sử chính, Văn Miếu – nơi thờ Khổng Tử, những bậc hiền triết của Nho giáo và Đường Chu Văn An – và Quốc Tử Giám – trường quốc học hạng sang tiên phong của Nước Ta – khu công trình không chỉ là điểm du lịch mê hoặc mà còn là nơi tổ chức triển khai nhiều hoạt động giải trí văn hóa truyền thống .Ngày 31 tháng 7 năm 2010, tại kỳ họp lần thứ 34 tại Brasilia, Thành Phố Hà Nội của Brasil, Ủy ban di sản quốc tế của UNESCO đã công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long là di sản văn hóa truyền thống quốc tế dựa trên 3 tiêu chuẩn : Chiều dài lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống, Tính liên tục của gia tài với tư cách là một TT quyền lực tối cao, và Các tầng di tích lịch sử di vật phong phú, nhiều mẫu mã. [ 88 ] Sáng ngày 1 tháng 10 năm 2010, trong buổi khai mạc Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, Tổng Giám đốc UNESCO Irina Bokova đã trao bằng Di sản văn hóa truyền thống quốc tế khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long cho chỉ huy Thành phố Hà Nội. [ 89 ]

Khu phố Pháp

Năm 1883, người Pháp khởi đầu lên kế hoạch kiến thiết xây dựng lại thành phố. Dựa trên những thành phố Hà Nội vốn có, những kiến trúc sư người Pháp vạch thêm những con đường mới, kiến thiết xây dựng những khu công trình theo hướng thích nghi với thiên nhiên và môi trường thường trực, tạo nên một phong thái thời nay được gọi là kiến trúc thuộc địa. [ 86 ] Khu vực đô thị do người Pháp quy hoạch và kiến thiết xây dựng gồm ba khu : nhượng địa, thành cũ và nam hồ Hoàn Kiếm, thời nay mang tên chung là thành phố cũ, hay thành phố Pháp .Khu nhượng địa mang hình chữ nhật được số lượng giới hạn bởi những con phố Bạch Đằng, Tràng Tiền, Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông và Nguyễn Huy Tự lúc bấy giờ. Vốn là đồn thủy quân của Hà Nội cổ, đến năm 1875, khu vực này được nhượng lại cho quân đội Pháp xây doanh trại, dinh thự và bệnh viện. Những khu công trình kiến trúc ở đây có mái lợp ngói đá đen, hiên chạy dọc xung quanh, nhà cuốn hình cung. Dinh thự Tổng tham mưu trưởng quân Pháp, ngày này là Nhà khách Bộ Quốc phòng kiến thiết xây dựng trong khoảng chừng thời hạn 1874 đến 1877. Bệnh viện Lanessan, hiện là Quân y viện 108 và Bệnh viện Hữu Nghị, khánh thành năm 1893. [ 90 ] Khu thành cũ gồm những phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Đường Chu Văn An, Trần Phú. Những con đường ở đây rộng, dài và được trồng nhiều cây xanh. Các biệt thự cao cấp mang kiến trúc miền Bắc nước Pháp với trang trí cầu kỳ, tỷ mỉ. Một khu công trình kiến trúc tiêu biểu vượt trội và quan trọng của khu thành cũ là Phủ Toàn quyền, thời nay là Phủ quản trị, được kiến thiết xây dựng trong khoảng chừng 1900 đến 1902. Khu nam hồ Hoàn Kiếm cũng là một hình chữ nhật với hai cạnh dài là phố Tràng Thi – Tràng Tiền và phố Trần Hưng Đạo, hai cạnh ngang là phố Phan Bội Châu và phố Phan Chu Trinh. Khu vực này được thiết kế xây dựng đồng thời với khu thành cũ tuy nhiên quá trình quy hoạch có chậm hơn do phải giải tỏa nhiều làng xóm. Một khu công trình quan trọng của thành phố là Nhà hát Lớn nằm ở đầu phố Tràng Tiền, được xây từ 1902 tới 1911, theo mẫu Opéra Garnier của Paris. [ 91 ]Kiến trúc Pháp thường được xem như một di sản của Hà Nội, nhưng thời nay đã phải chịu nhiều biến hóa. Những khu công trình cao tầng liền kề và những ngôi nhà giả phong thái Pháp làm thành phố cũ trở nên khó nhận diện. Bên cạnh đó, nhiều thửa đất được sáp nhập để kiến thiết xây dựng những cao ốc khiến cảnh sắc bị phá vỡ. Những hàng rào thấp dọc những con phố, những sắc tố tiêu biểu vượt trội – tường vàng và cửa gỗ màu xanh – cũng bị đổi khác và che lấp bởi những biểu hiệu quảng cáo. Hiện Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội với sự giúp sức của vùng Île-de-France đang tiến hành dự án Bất Động Sản bảo tồn và tăng trưởng thành phố này .

Kiến trúc tân tiến

Vào những năm 1960 và 1970, hàng loạt những khu nhà ở xã hội theo kiểu lắp ghép Open ở những thành phố Khương Thượng, Trung Tự, Giảng Võ, Thành Công, Thanh Xuân Bắc … Do sử dụng những cấu kiện bê tông cốt thép sản xuất theo quy trình tiến độ thủ công bằng tay, với những dãy nhà 4 tầng tiên phong ở khu Khương Thượng và sau đó là 5 tầng. Riêng khu Kim Liên thiết kế xây dựng nhà hộp kiểu Trung Quốc. những khu công trình này hiện rơi vào thực trạng xuống cấp trầm trọng nghiệm trọng. [ 86 ] Không chỉ vậy, do thiếu diện tích quy hoạnh hoạt động và sinh hoạt, những dân cư những khu nhà tập thế lắp ghép còn kiến thiết xây dựng thêm những lồng sắt gắn ngoài trời xung quanh những nhà ở – thường được gọi là chuồng cọp – gây mất mỹ quan đô thị. Hiện những nhà ở xã hội này đang dần được thay thể bởi những căn hộ cao cấp mới .
Chung cư Times City nằm giao giữa quận Hai Bà Trưng và Quận Hoàng Mai – Hà Nội

Cuối thập niên 1990 và thập niên 2000, nhiều con đường giao thông chính của Hà Nội, như Giải Phóng, Nguyễn Văn Cừ, Láng Hạ, Ngọc Khánh, Thái Hà… được mở rộng. Các khách sạn, cao ốc văn phòng mọc lên, những khu đô thị mới như Khu đô thị mới Nam Thăng Long, Bắc Thăng Long, Du lịch Hồ Tây, Định Công, Bắc Linh Đàm… Cũng dần xuất hiện.[92] Khoảng thời gian gần đây,[khi nào?] khu vực Mỹ Đình được đô thị hóa nhanh chóng với hàng loạt những ngôi nhà cao tầng mọc lên. Tuy vậy, các khu đô thị mới này cũng gặp nhiều vấn đề, như công năng không hợp lý, thiếu quy hoạch đồng bộ, không đủ không gian công cộng.[86] Trong trận mưa kỷ lục cuối năm 2008, Mỹ Đình là một trong những khu vực chịu thiệt hại nặng nề vì nước ngập.

Cùng với dự tăng trưởng, đô thị hóa những khu vực Hà Nội lan rộng ra, nhiều đường phố mới đã được đặt tên : Năm 2010 là 43 [ 93 ] và năm 2012 là 34 đường, phố mới. [ 94 ] Khoảng thời hạn 2010 – 2012 tận mắt chứng kiến sự bùng nổ những dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng những khu đô thị, tòa cao ốc, nhà ở tầm trung và hạng sang, TT thương mại với giá cả cao hơn giá tiền tương đối nhiều. [ 95 ] Tính đến giữa năm 2017, công an phòng cháy và chữa cháy thành phố Hà Nội thống kê được 994 tòa nhà cao tầng liền kề. [ 96 ]

Các khu công trình điển hình nổi bật

Trước khi trở thành một TT chính trị – vào thế kỷ V với triều đại nhà Tiền Lý – Hà Nội đã là một TT của Phật giáo với những thiền phái nổi tiếng. [ 97 ] Theo văn bia, từ giữa thế kỷ VI, chùa Trấn Quốc được kiến thiết xây dựng trên bãi Yên Hoa ngoài sông Hồng, tới 1615 do bãi sông bị lở, chùa mới dời về khu vực lúc bấy giờ. [ 98 ] Đến thế kỷ XI, với sự Open của kinh đô Thăng Long, khi Phật giáo trở thành quốc giáo, những chùa chiền, thiền viện, sư tăng mới tăng trưởng thực sự can đảm và mạnh mẽ. Trong nhiều thế kỷ, Hà Nội liên tục thiết kế xây dựng những ngôi chùa, trong đó một số ít vẫn sống sót tới ngày này. Có thể kể tới những ngôi chùa như chùa Một Cột xây lần đầu năm 1049, chùa Láng từ thế kỷ XII, chùa Quán Sứ, chùa Kim Liên Open vào thế kỷ XVII. Tuy vậy, hầu hết những ngôi chùa trong nội ô ngày này đều được thiết kế xây dựng lại vào thế kỷ XIX. [ 99 ] Những triều đại Lý, Trần, Lê để lại rất ít dấu tích .
Vùng ngoài thành phố Hà Nội cũng có nhiều ngôi chùa nổi tiếng. Ở xã Hương Sơn, Mỹ Đức, huyện Mỹ Đức, một quần thể văn hóa truyền thống – tôn giáo gồm hàng chục ngôi chùa thờ Phật, những ngôi đền thờ thần, những ngôi đình thờ tín ngưỡng nông nghiệp … thường được gọi chung là Chùa Hương. Từ lâu, di tích lịch sử này đã trở thành một khu vực du lịch quan trọng, đặc biệt quan trọng với lễ hội Chùa Hương được tổ chức triển khai vào mỗi mùa xuân. Cách TT Hà Nội khoảng chừng 20 km về phía Tây, Chùa Thầy nằm trên địa phận của xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai. Ngôi chùa, thường gắn liền với tên tuổi vị thiền sư Từ Đạo Hạnh, là một di sản kiến trúc, văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc giá trị. Giống như Chùa Hương, lễ hội Chùa Thầy cũng được tổ chức triển khai vào mùa xuân, đầu tháng 3 hàng năm. [ 100 ]Cùng với những ngôi chùa, Hà Nội còn có không ít đền thờ Đạo Lão, Đạo Khổng hay những thần bảo lãnh như Thăng Long tứ trấn, Văn Miếu-Quốc Tử Giám, Đền Ngọc Sơn … Trong thành phố cổ còn nhiều ngôi đình vẫn được những người dân tiếp tục tới lui tới bày tỏ lòng tôn kính. Kitô giáo theo chân những người châu Âu vào Nước Ta, giúp Hà Nội có được Nhà thờ Lớn, Nhà thờ Cửa Bắc, Nhà thờ Hàm Long … Ngoài ra có thánh đường Hồi Giáo Jamia Al Noor tại Hàng Lược, [ 101 ] Thánh thất Cao Đài thủ đô. Các khu công trình tôn giáo thời nay là một phần quan trọng của kiến trúc thành phố, nhưng không ít hiện phải nằm trong những khu dân cư đông đúc, thiếu khoảng trống .
Thời kỳ thuộc địa đã để lại Hà Nội rất nhiều những khu công trình kiến trúc lớn, hiện vẫn đóng vai trò quan trọng về công suất, như Nhà hát Lớn, Phủ quản trị, Bắc Bộ phủ, trụ sở Bộ Ngoại giao, Bảo tàng Lịch sử, Khách sạn Sofitel Metropole … Một số khu công trình bị phá bỏ để xây mới – như Tòa thị chính được thay thế sửa chữa bằng trụ sở Ủy ban nhân dân thành phố – hoặc tu sửa nhưng không giữ được kiến trúc cũ – như ga Hàng Cỏ. Thời kỳ tiếp theo, Hà Nội cũng có thêm những khu công trình mới. Lăng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hội trường Ba Đình, ghi đậm dấu ấn của quá trình này .Hai thập niên gần đây, cùng với sự tăng trưởng về kinh tế tài chính, rất nhiều cao ốc và khách sạn như Daewoo, Sofitel Plaza, Melia, tòa nhà Tháp Hà Nội … Mọc lên mang lại cho thành phố hình dáng văn minh. Hà Nội cũng tận mắt chứng kiến sự sinh ra của những khu công trình quan trọng như Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình … Để kỷ niệm lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, lúc bấy giờ rất nhiều khu công trình được kiến thiết xây dựng, hoàn toàn có thể kể đến Keangnam Hanoi Landmark Tower, Lotte Center Hà Nội, Bảo tàng Hà Nội và Tòa nhà Quốc hội .

Kinh tế

Tổng quan

Năm 2010 Hà Nội đạt được những hiệu quả khả quan trọng trong tăng trưởng kinh tế tài chính. GDP tăng 11 %, thu nhập trung bình đầu người giao động đạt 2000 Đô la Mỹ. Tổng thu ngân sách trên địa phận vượt 100.000 tỷ đồng. Năm 2019, Hà Nội là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta xếp thứ 2 về tổng mẫu sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 8 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 41 về vận tốc tăng trưởng GRDP. GRDP của thành phố đạt 971.700 tỷ đồng ( 41,85 tỷ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 120,6 triệu đồng ( 5.200 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 7,62 %. [ 102 ] Quy mô GRDP năm 2020 theo giá hiện hành ước đạt 1.016 nghìn tỷ đồng, xếp thứ hai những tỉnh thành cả nước ; GRDP trung bình đầu người đạt 122,7 triệu đồng ( 5.285 USD, xếp hạng 7 ), GRDP theo giá so sánh năm 2010 ước tăng 3,94 %, cao gấp khoảng chừng 1,5 lần mức tăng của cả nước ( xếp hạng 26 ) ( báo cáo giải trình của địa phương, Tổng cục Thống kê sẽ công bố số liệu nhìn nhận lại ) [ 103 ]. Thu nhập trung bình đầu người sơ bộ năm 2019 là 6,403 triệu đồng / tháng ( xếp hạng 3 ) .Năm 2020, GRDP của Thành phố tăng 3,98 % so với năm 2019 ( quý 1 tăng 4,13 % ; quý II tăng 1,76 % ; quý III tăng 3,95 % ; quỷ IV tăng 3,77 % ), đạt mức thấp so với kế hoạch và mức tăng trưởng của năm 2019, đa phần do ảnh hưởng tác động nặng nề từ đại dịch Covid-19 .Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy hải sản năm 2020 ước tính tăng 4.2 % so với năm 2019, góp phần 0,09 % vào mức tăng GRDP. Đây là khu vực ghi nhận vận tốc tăng cao hơn mức tăng chung và cao hơn mức tăng của nhiều năm qua. Nguyên nhân hầu hết do dịch tả lợn châu Phi cơ bản được trấn áp, công tác làm việc tái đàn được chăm sóc, quy mô đàn lợn hiện có 1,36 triệu con, tăng 26,2 % so với cùng kỳ ; chăn nuôi gia cầm và hoạt động giải trí thủy hải sản tăng trưởng tốt ( quy mô đàn gia cầm hiện có 39,9 triệu con, tăng 9,3 % ; sản lượng thịt gia cầm xuất chuồng năm 2020 tăng 25,3 % ; sản lượng thủy hải sản tăng 3,5 % ). Bên cạnh đó, thời tiết quy trình tiến độ lúa trỗ bông khá thuận tiện, cùng với công tác làm việc bảo vệ thực vật được chú trọng đã góp thêm phần tăng hiệu suất lúa ; sản lượng lúa vụ mùa 2020 toàn Thành phố ước đạt 447,2 nghìn tắn, tăng 2,4 % so với vụ mùa 2019 .Khu vực công nghiệp và thiết kế xây dựng ước tính năm 2020 tăng 6,39 % so với năm 2019, góp phần 1,43 % vào mức tăng GRDP. Trong đó : Ngành công nghiệp cả năm tăng 4,91 %, góp phần 0,69 % vào mức tăng chung. Năm 2020, ngành công nghiệp Hà Nội đang dần chuyển dời theo hướng tăng trưởng những khu vực công nghiệp văn minh có giá trị xuất khẩu lớn như : Điều khiển kỹ thuật số, tự động hóa, rô-bốt, nano, plasma, laser, công nghệ sinh học. Tuy nhiên, ngành này cũng chịu tác động ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch Covid-19, nhất là những ngành sản xuất, xuất khẩu mẫu sản phẩm và sử dụng nhiều nguyên, vật tư, phụ kiện nhập khẩu ; Nghị định 100 / 2019 / NĐ-CP của nhà nước cũng tác động ảnh hưởng đến ngành sản xuất đồ uống của Thành phố. Ngành thiết kế xây dựng liên tục tăng cao 8,9 % so với năm 2019, góp phần 0,74 % vào mức tăng chung, trong đó công tác làm việc giải ngân cho vay vốn góp vốn đầu tư công có chuyền biến tích cực ; đã khai công một số ít khu công trình lớn và triển khai xong đưa vào sử dụng 1 số ít khu công trình trọng điểm, góp thêm phần tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội Thủ đô .
Khu TT thương mại Vincom Center Bà Triệu, quận Hai Bà Trưng

Khu vực dịch vụ năm 2020 tăng 3,29% so với năm trước (đóng góp 2,1% vào mức tăng GRDP), thấp hơn nhiều so với mức tăng 7,27% năm 2018 và 7,59% năm 2019 do chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại địch Covid-19, nhất là các ngành, lĩnh vực: Du lịch, khách sạn, nhà hàng, vận tải, xuất nhập khẩu, vui chơi, giải trí… Ngành bán buôn, bán lẻ là điểm sáng trong khu vực dịch vụ năm 2020 với mức tăng 8,84%, là một trong những ngành đóng góp tích cực vào tăng trưởng chung của Thành phố (đóng góp 0,81% vào mức tăng GRDP). Một số ngành duy trì tăng trưởng khá: Tài chính, ngân hàng, bảo hiểm tăng 7,21%; thông tin và truyền thông tăng 6,89%.

Năm 2020, hoạt động giải trí y tế, giáo dục được chăm sóc, chú trọng ; giá trị tăng thêm ngành y tế và trợ giúp xã hội ước tăng 14,23 % so với năm 2019 ; ngành giáo dục và giảng dạy tăng 7,01 %. Một số ngành dịch vụ bị tác động ảnh hưởng trực tiếp bởi dịch Covid-19 có mức tăng trưởng âm trong năm nay, trong đó : Dịch Vụ Thương Mại lưu trú và nhà hàng giảm 18,93 % so với 2019 ; hoạt động giải trí hành chính và dịch vụ tương hỗ ( trong đó du lịch, lữ hành chiếm 30 % ) giảm 16,88 % ; hoạt động giải trí thẩm mỹ và nghệ thuật, đi dạo và vui chơi giảm 6,15 % ; ngành vận tải đường bộ, kho bãi giảm 1,25 % ; kinh doanh thương mại bất động sản giảm 0,16 % .Quy mô GRDP năm 2020 theo giá hiện hành ước đạt 1.016 nghìn tỷ đồng ; GRDP trung bình đầu người đạt 122,7 triệu đồng ( tương tự 5.285 USD ), tăng 2,34 % so với năm 2019. Cơ cấu khu vực nông, lâm nghiệp và thủy hải sản chiếm 2,24 % GRDP ; khu vực công nghiệp và kiến thiết xây dựng chiếm 23,67 % ; khu vực dịch vụ chiếm 62,79 % ; thuế loại sản phẩm trừ trợ cấp loại sản phẩm chiếm 11,3 % ( Cơ cầu tương ứng năm 2019 là : 2,02 % ; 22,9 % ; 63,73 % và 1 1,35 % ). Tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa phận năm 2020 ước triển khai 280,5 nghìn tỷ đồng, đạt 100,6 % dự trù HĐND Thành phố giao, tăng 3,9 % so với thực thi năm 2019, trong đó : Thu từ hoạt động giải trí xuất, nhập khẩu ước thực thi 18,9 nghìn tỷ đồng, đạt 102,7 % dự trù và bằng 99,8 % so với triển khai năm 2019 ; thu từ dầu thô 2,1 nghìn tỷ đồng, đạt 99,5 % và bằng 63,2 % ; thu trong nước ( không kể đầu thô ) 259,5 nghìn tỷ, đạt 100,5 % và tăng 4,7 % .

Du lịch

Khách sạn 5 sao Sofitel Metropole nằm trên phố Ngô Quyền, TT thành phốSo với những tỉnh, thành phố khác của Nước Ta, Hà Nội là một thành phố có tiềm năng để tăng trưởng du lịch. Trong nội ô, cùng với những khu công trình kiến trúc, Hà Nội còn chiếm hữu một mạng lưới hệ thống kho lưu trữ bảo tàng phong phú bậc nhất Nước Ta. Thành phố cũng có nhiều lợi thế trong việc giới thiệu văn hóa truyền thống Nước Ta với hành khách quốc tế trải qua những nhà hát sân khấu dân gian, những làng nghề truyền thống cuội nguồn. Du lịch Hà Nội đang ngày càng trở nên mê hoặc hơn với những hành khách. Năm 2007, Hà Nội đón 1,1 triệu lượt khách du lịch ngoại bang. [ 104 ] Năm 2008, trong 9 triệu lượt khách của thành phố, có 1,3 triệu lượt khách quốc tế. [ 105 ]Tỷ lệ hành khách tới thăm những kho lưu trữ bảo tàng Hà Nội cũng không cao. Một trong những kho lưu trữ bảo tàng lôi cuốn nhiều khách thăm quan nhất là Bảo tàng dân tộc bản địa học. Hàng năm, Bảo tàng Dân tộc học, điểm đến được yêu quý trong những sách hướng dẫn du lịch, có 180.000 khách tới thăm, trong đó 50% là người quốc tế. [ 106 ]Theo thống kê năm 2019, Hà Nội có 3.499 cơ sở lưu trú với tổng số 60.812 buồng phòng. Trong số này 561 cơ sở lưu trú du lịch đã xếp hạng với 22.749 buồng phòng gồm có 67 khách sạn được xếp hạng từ 3 – 5 sao và 7 khu căn hộ chung cư cao cấp du lịch hạng sang từ 4 – 5 sao. [ 107 ] Với mức giá được coi là khá đắt ở Nước Ta, khoảng chừng 126,26 USD một đêm cho phòng khách sạn 5 sao, hiệu suất thuê phòng những khách sạn 3 – 5 sao ở Hà Nội hiện giao động từ 80 % đến 90 %. Ngoài 11 khách sạn 5 sao là Daewoo, Horison, Hilton Hanoi Opera, Melia, Nikko, Sofitel Metropole, Sheraton, Sofitel Plaza, và InterContinental, Crown Plaza, Marriot, thành phố còn 6 khách sạn 4 sao và 19 khách sạn 3 sao. [ 108 ]Du lịch ở Hà Nội cũng còn không ít những tệ nạn, xấu đi. Trang Lonely Planet cảnh báo nhắc nhở thực trạng hành khách quốc tế bị taxi và xe buýt lừa đến một số ít khách sạn giả danh và bị đòi giá cao ; ở quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm hành khách đồng tính nam hoàn toàn có thể bị mời mọc vào những quán karaoke, nơi hóa đơn thanh toán giao dịch cho một vài đồ uống hoàn toàn có thể tới 100 USD hoặc hơn. [ 109 ]

Xã hội

Dân cư

Từ rất lâu, Thăng Long đã trở thành điểm đến của những người dân tứ xứ. Vào thế kỷ XV, dân các trấn về Thăng Long quá đông khiến vua Lê Thánh Tông có ý định buộc tất cả phải về nguyên quán. Nhưng khi nhận thấy họ chính là lực lượng lao động và nguồn thuế quan trọng, triều đình đã cho phép họ ở lại. Tìm đến kinh đô Thăng Long còn có cả những cư dân ngoại quốc, phần lớn là người Hoa. Trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, rất nhiều những người Hoa đã ở lại sinh sống thành phố này. Trải qua các triều đại Lý, Trần, Lê, vẫn có những người Hoa tới xin phép cư ngụ lại Thăng Long. Theo Dư địa chí của Nguyễn Trãi, trong số 36 phường họp thành kinh đô Thăng Long có một phường người Hoa là phường Đường Nhân, nay có thể là khu vực phố Hàng Ngang.[110] Những thay đổi về dân cư vẫn diễn ra liên tục và kéo dài cho tới ngày nay.[111] Cùng với đó, quá trình đổi thay liên tục của địa giới hành chính (đặc biệt là sau khi sát nhập Gia Lâm trong thời gian 1954 – 1961, phần lớn tỉnh Phúc Yên khoảng năm 1980 và toàn bộ tỉnh Hà Tây năm 2008), đã phần nào thay đổi định nghĩa người Hà Nội trong từng thời kỳ lịch sử.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, với vai trò là thủ phủ của Liên bang Đông Dương, Hà Nội đã lôi cuốn một lượng đáng kể người Pháp, người Hoa và người Việt từ những vùng lân cận. Vào thập niên 1940, dân số thành phố được thống kê là 132.145 người, [ 112 ] nhưng đến năm 1954 thì giảm xuống chỉ còn 53.000 dân trên một diện tích quy hoạnh 152 km², điều này là do hầu hết người dân đã sơ tán lên những vùng Việt Minh trấn áp sau khi thực dân Pháp trở lại chiếm đóng Hà Nội năm 1946. Sau khi chính quyền sở tại Việt Minh tiếp quản Hà Nội, hầu hết người Pháp và người Hoa đã rời bỏ thành phố để vào miền Nam hoặc trở về quê nhà. Ở những làng ngoài thành phố, ven đô cũ, nơi người dân sống đa phần nhờ nông nghiệp, thường không có sự đổi khác lớn. Nhiều mái ấm gia đình nơi đây vẫn giữ được gia phả từ những thế kỷ XV, XVI. Trong nội thành của thành phố, chỉ còn lại vài dòng họ đã định cư liên tục tại Thăng Long từ thế kỉ XV như dòng họ Nguyễn ở phường Đông Tác. Do đặc thù của việc làm, nhiều thương nhân và thợ thủ công ít khi trụ nhiều đời tại một điểm. Gặp khó khăn vất vả trong kinh doanh thương mại, những thời gian sa sút, họ tìm tới vùng đất khác. Cũng có những trường hợp, một mái ấm gia đình có người đỗ đạt được chỉ định làm quan tỉnh khác và đem theo gia quyến, nhiều lúc cả họ hàng. [ 111 ]Các thống kê trong lịch sử dân tộc cho thấy dân số Hà Nội tăng nhanh trong nửa cuối thế kỷ XX. Vào thời gian năm 1954, thành phố có 53.000 dân, trên một diện tích quy hoạnh 152 km². Đến năm 1961, thành phố lan rộng ra diện tích quy hoạnh lên 584 km² với dân số 91.000 người. Năm 1978, Quốc hội quyết định hành động lan rộng ra Thành Phố Hà Nội lần thứ hai với diện tích quy hoạnh đất tự nhiên 2.136 km², dân số 2,5 triệu người. [ 24 ] Tới năm 1991, địa giới Hà Nội liên tục biến hóa, chỉ còn 924 km², nhưng dân số vẫn ở mức hơn 2 triệu người. Trong suốt thập niên 1990, với việc những khu vực ngoại ô dần được đô thị hóa, dân số Hà Nội tăng đều đặn, đạt số lượng 2.675.166 người vào năm 1999. [ 113 ] [ 114 ] [ 115 ] Sau đợt lan rộng ra địa giới hành chính vào tháng 8 năm 2008, thành phố Hà Nội có hơn 6,23 triệu dân và nằm trong 17 thủ đô hà nội có diện tích quy hoạnh lớn nhất quốc tế. [ 44 ] Theo tác dụng cuộc tìm hiểu dân số ngày 1 tháng 4 năm 2009, dân số toàn Hà Nội là 6.451.909 người. [ 116 ] Dân số trung bình của thành phố năm 2010 là 6.561.900 người. [ 117 ] Tính đến hết năm năm ngoái, dân số Hà Nội là 7.558.956 người. Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, dân số Hà Nội là 8.053.663 người, trong đó 49,2 % dân số ( tức 3,96 triệu người ) sống ở thành thị, và 50,8 % dân số sống ở nông thôn ( tức 4,09 triệu người ). [ 118 ] [ 119 ]Về cơ cấu tổ chức dân số, dân cư Hà Nội đa phần là người Kinh, chiếm tỷ suất khoảng chừng 99 %, theo sau là người Mường, người Tày và những dân tộc thiểu số khác. [ 118 ] [ 116 ] Đồng bào những dân tộc thiểu số sinh sống xen kẽ với người Kinh ở tổng thể 30 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện của thành phố, trong đó cư trú tập trung chuyên sâu ở 14 xã của 5 huyện Ba Vì, Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ và Mỹ Đức. [ 120 ] Tính đến năm 2019, toàn thành phố có 278.450 người theo 9 tôn giáo khác nhau, nhiều nhất là Công giáo có 192.958 người, tiếp theo là Phật giáo đạt 80.679 người, đạo Tin lành có 4.226 người, còn lại những tôn giáo khác như đạo Cao Đài, Hồi giáo, Baha’i giáo, Phật giáo Hòa Hảo, Minh Lý đạo, Minh Sư đạo và Tịnh độ cư sĩ Phật hội Nước Ta .

Hà Nội là đơn vị hành chính cấp tỉnh đông dân thứ hai Việt Nam với 8,05 triệu dân cư (2019), trong đó 49,2% dân cư là người thành thị. Cũng theo số liệu năm 2019, mật độ dân số của Hà Nội là 2.398 người/km², cao thứ hai trong tất cả các tỉnh, nhưng phân bố dân số không đồng đều; khoảng cách về dân số giữa quận và huyện, giữa thành thị và nông thôn còn lớn với xu hướng tiếp tục gia tăng.[119] Mật độ dân số cao nhất là ở quận Đống Đa lên tới hơn 42.000 người/km² (2018), trong khi đó, ở những huyện ngoại thành như Ba Vì, Mỹ Đức mật độ dưới 1.000 người/km².[cần dẫn nguồn]

Nhà ở

Nhà tập thể với chuồng cọp phổ cập ở Hà Nội

Mặc dù là thủ đô của một quốc gia thu nhập bình quân đầu người trung bình thấp, nhưng Hà Nội lại là một trong những thành phố đắt đỏ nhất thế giới và giá bất động sản không thua kém các quốc gia giàu có.[121] Điều này đã khiến người dân Hà Nội, đặc biệt tầng lớp có thu nhập thấp, phải sống trong điều kiện chật chội, thiếu tiện nghi. Theo số liệu năm 2003, 30% dân số Hà Nội sống dưới mức 3 m2 một người.[41] Ở những khu phố trung tâm, tình trạng còn bi đát hơn rất nhiều. Nhà nước cũng không đủ khả năng để hỗ trợ cho người dân. Chỉ khoảng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà ở.[122] Do truyền thống văn hóa và những khó khăn về chỗ ở, hiện tượng ba, bốn thế hệ cùng sống chung trong một ngôi nhà rất phổ biến ở Hà Nội.[cần dẫn nguồn]

Hầu hết những hộ dân cư của thành phố đều có nhà ở và hầu hết sống trong những loại nhà vững chắc và bán bền vững và kiên cố. [ 119 ] Mỗi năm, thành phố thiết kế xây dựng mới hàng triệu mét vuông nhà, nhưng giá vẫn ở mức quá cao so với phần đông người dân. Gần như 100 % những mái ấm gia đình trẻ ở Hà Nội chưa có nhà tại, phải sống ghép chung hoặc thuê nhà ở tạm [ 123 ]. Với giá từ 500 triệu tới 1,5 tỷ đồng một nhà ở nhà ở, một người dân có thu nhập trung bình chỉ hoàn toàn có thể mua được sau nhiều năm tích góp kinh tế tài chính. [ 122 ] Bên cạnh những khu nhà ở mới mọc thêm ngày càng nhiều, vẫn còn những bộ phận dân cư phải sống trong những điều kiện kèm theo rất là lỗi thời. Tại những khu vực ven sông Hồng và những bãi bồi thuộc TT thành phố, hàng trăm mái ấm gia đình sống trong những ngôi nhà lợp mái tre, không có điện, không có trường học và không được chăm nom về y tế. [ 124 ]

Y tế

Bệnh viện VinmecNăm 2010, thành phố Hà Nội có 650 cơ sở khám chữa bệnh thường trực sở Y tế thành phố, trong đó có 40 bệnh viện, 29 phòng khám khu vực và 575 trạm y tế. [ 125 ] Số giường bệnh thường trực sở Y tế Hà Nội là 11.536 giường, chiếm khoảng chừng một phần hai mươi số giường bệnh toàn nước ; tính trung bình ở Hà Nội 569 người / giường bệnh so với 310 người / giường bệnh ở Thành phố Hồ Chí Minh. [ 126 ] Điều này dẫn đến thực trạng nhiều bệnh viện 1 giường bệnh có đến 2-3 bệnh nhân nằm điều trị là liên tục gặp. [ 127 ] Cũng theo thống kê năm 2010, thành phố Hà Nội có 2.974 bác sĩ, 2.584 y sĩ và 3.970 y tá. [ 128 ]Do sự tăng trưởng không đồng đều, những bệnh viện lớn của Hà Nội, cũng là của cả miền Bắc, chỉ tập trung chuyên sâu trong khu vực nội ô thành phố. Các bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai, Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đều trong thực trạng quá tải. [ 129 ] [ 130 ] Cùng với mạng lưới hệ thống y tế của nhà nước, Hà Nội cũng có một mạng lưới hệ thống bệnh viện, phòng khám tư nhân đang dần tăng trưởng. Năm 2007, toàn thành phố có 8 bệnh viện tư nhân với khoảng chừng 300 giường bệnh. Theo đề án đang được tiến hành, đến năm 2010, Hà Nội sẽ có thêm 8 đến 10 bệnh viện tư nhân. Khi đó, tổng số giường bệnh tư nhân sẽ lên tới khoảng chừng 2.500 giường. [ 131 ]Cũng giống như Thành phố Hồ Chí Minh, điều kiện kèm theo chăm nom y tế giữa nội ô và những huyện ngoài thành phố Hà Nội có sự chênh lệch lớn. Sau đợt lan rộng ra địa giới hành chính năm 2008, mức chênh lệch này càng tăng, biểu lộ qua những chỉ số y tế cơ bản. Nếu như tại địa phận Hà Nội cũ, tỷ suất trẻ nhỏ suy dinh dưỡng là 9,7 %, thì ở Hà Tây, số lượng lên tới 17 %. Tương tự, tuổi thọ trung bình tại khu vực Hà Nội cũ khá cao, 79 tuổi, nhưng sau khi lan rộng ra, số lượng này bị giảm xuống còn 75,6 tuổi. Tại không ít khu vực thuộc những huyện ngoài thành phố, dân cư vẫn phải sống trong điều kiện kèm theo vệ sinh yếu kém, thiếu nước sạch để hoạt động và sinh hoạt, phải sử dụng nước ao, nước giếng. [ 132 ]

Giáo dục đào tạo

Từ nhiều thế kỷ, vị thế kinh đô đã giúp Thăng Long – Hà Nội trở thành TT giáo dục của Nước Ta. Từ giữa thế kỷ XV cho tới cuối thế kỷ XIX, Hà Nội luôn là một trong những khu vực chính để tổ chức triển khai những cuộc thi thuộc mạng lưới hệ thống khoa bảng, nhằm mục đích chọn những nhân vật năng lực bổ trợ vào cỗ máy quan lại. Tuy vậy, về số lượng trạng nguyên, Hà Nội lại thấp hơn những vùng đất truyền thống lịch sử khác như TP Bắc Ninh, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Nam Định. [ 133 ] Tới thời Pháp thuộc, với vị trí là thủ đô hà nội của Liên bang Đông Dương. Một thời kì trường thi Hà Nội bị nhập vào với trường Tỉnh Nam Định gọi là trường Hà Nam thi tại Tỉnh Nam Định ( 1884 đến 1915 ). Hà Nội là một TT giáo dục của khu vực, nơi người Pháp đặt những trường dạy nghề và giáo dục bậc ĐH, trong đó có Viện Đại học Đông Dương, Trường Y khoa Đông Dương, Trường Bách nghệ Hà Nội là những trường mà sau này trở thành nền móng của giáo dục ĐH ở Nước Ta. [ 134 ]
Trường trung học phổ thông Hà Nội – AmsterdamHà Nội ngày này vẫn là TT giáo dục lớn nhất Nước Ta. Năm 2009, Hà Nội có 677 trường tiểu học, 581 trường trung học cơ sở và 186 trường trung học phổ thông ( trung học phổ thông ) với 27.552 lớp học, 982.579 học viên. [ 135 ] [ 136 ] [ 137 ] Hệ thống trường trung học phổ thông, Hà Nội có 40 trường công lập, một vài trong số đó có chất lượng giảng dạy và truyền thống cuội nguồn truyền kiếp, như trường trung học phổ thông chuyên Hà Nội – Amsterdam, trường trung học phổ thông chuyên Nguyễn Huệ, trường trung học phổ thông Đường Chu Văn An, trường trung học phổ thông Trần Phú. Bên cạnh những trường công lập, thành phố còn có 65 trường dân lập và 5 trường bán công. [ 138 ] Hà Nội cũng là khu vực của ba trường trung học đặc biệt quan trọng, thường trực những trường ĐH, là trường trung học phổ thông chuyên ngoại ngữ thuộc trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội, trường trung học phổ thông chuyên Khoa học Tự nhiên thuộc trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội và trường trung học phổ thông chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội thuộc trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Các trường trung học chuyên này là nơi tập trung chuyên sâu nhiều học viên đại trà phổ thông xuất sắc ưu tú không riêng gì của Hà Nội mà còn của toàn Nước Ta. Cùng với những trung học nổi tiếng, mạng lưới hệ thống giáo dục của thành phố vẫn duy trì những trường bổ túc và cả những lớp học xóa mù chữ. Sau khi Hà Tây được sáp nhập vào thành phố, Hà Nội hiện đứng đầu Nước Ta về số lượng người không biết chữ. Năm 2008, toàn thành phố có gần 235.000 người mù chữ trên tổng số 1,7 triệu người của cả vương quốc, [ 139 ] tuy nhiên đến năm 2017, thành phố xác nhận đã triển khai xong chương trình xoá mù chữ mức độ 2. [ 140 ]

Là một trong hai trung tâm giáo dục đại học lớn nhất quốc gia, trên địa bàn Hà Nội có trên 50 trường đại học cùng nhiều cao đẳng, đạo tạo hầu hết các ngành nghề quan trọng. Năm 2007, tại thành phố có 606.207 sinh viên, Hà Tây cũng tập trung 29.435 sinh viên.[141] Nhiều trường đại học ở đây như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Y Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội, Học viện An ninh nhân dân, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Ngoại thương, Đại học Sư phạm Hà Nội, Học viện Nông nghiệp Việt Nam là những trường đào tạo đa ngành và chuyên ngành hàng đầu của Việt Nam. Dù vậy, giáo dục đại học phải đối mặt với nhiều bất cập. Khuôn viên có tính truyền thống, phong cách sư phạm và có hồn văn hóa của những trường lập ra từ xưa nay bị xẻ thịt thành nhà ở, nhà hàng, nhà băng…[142] Đại học Bách khoa bị cắt bởi đường phố, và còn lập ra cả phường như phường Bách Khoa quận Hai Bà Trưng. Khuôn viên cổ kính của Viện Đại học Đông Dương thì chen vào nhà hàng 23 Lê Thánh Tông phục vụ dân nhậu. Các ký túc xá cũ lẫn mới thường được tạo điều kiện để sinh viên không ở được, như cho hộ gia đình thuê trọ, mở nhà hàng.. để sinh viên tự tìm chỗ ở yên tĩnh mà học tập, từ đó chuyển đổi sử dụng ký túc. Phái thực dụng còn lên tiếng đòi các trường phải di dời đi đâu đó quang đãng mà học, nhường lại “đất vàng” cho các hoạt động hái ra tiền trước mắt.[143]

Văn hóa

Thể thao

Với vai trò Hà Nội Thủ Đô, Hà Nội là nơi tập trung chuyên sâu nhiều câu lạc bộ thể thao lớn cùng những khu công trình thể thao quan trọng của Nước Ta. Hiện nay thành phố có một câu lạc bộ bóng đá nam : Hà Nội FC tranh tài tại V.League 1 và hai câu lạc bộ bóng đá nữ : Câu lạc bộ bóng đá nữ Hà Nội I và Câu lạc bộ bóng đá nữ Hà Nội II. Ngoài ra, trong quá khứ, Hà Nội từng có nhiều đội bóng mạnh như Thể Công, Công an Hà Nội, Tổng cục Đường sắt, Tổng cục Bưu điện ( xây dựng năm 1957 ), Phòng không Không quân, Thanh niên Hà Nội, [ 144 ] Quân khu Thủ đô, Công nhân Xây dựng Hà Nội. Những vận động viên của Hà Nội luôn đóng vai trò quan trọng trong đoàn thể thao Nước Ta tham gia những kỳ tranh tài quốc tế. Từ năm 2001 đến 2003, những vận động viên của thành phố đã đạt được tổng số 3.414 huy chương, gồm : 54 huy chương quốc tế, 95 huy chương châu Á, 647 huy chương Khu vực Đông Nam Á và quốc tế, cùng 2.591 huy chương tại những giải đấu vương quốc. [ 145 ]Hà Nội đứng vị trí số 1 Nước Ta về tỷ suất người liên tục tập luyện thể thao với 28,5 %. [ 146 ] Nhưng dân số quá đông, khoảng trống đô thị ngày càng eo hẹp khiến những khu vực thể thao trở nên khan hiếm và không cung ứng đủ nhu yếu của dân cư. Hầu hết những trường ĐH và cao đẳng tại Hà Nội đều trong thực trạng thiếu sân chơi. Một vài trường có diện tích quy hoạnh rộng, nhưng lại sử dụng một phần để kiến thiết xây dựng sân quần vợt với hiệu suất sử dụng không cao. Các sinh viên của thành phố thường phải chơi bóng trong những khoảng chừng sân có diện tích quy hoạnh nhỏ hẹp. [ 147 ]Sau nhiều năm sử dụng Sân hoạt động Hàng Đẫy, được kiến thiết xây dựng năm 1958, [ 144 ] nằm trong TT thành phố làm nơi tranh tài chính, từ năm 2003, Hà Nội có thêm Sân vận động Mỹ Đình nằm tại phía Nam thành phố, sức chứa 40.192 chỗ ngồi. [ 148 ]Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, nằm trong Liên hợp thể thao vương quốc, từng là khu vực chính của Đại hội Thể thao Khu vực Đông Nam Á năm 2003, nơi tổ chức triển khai lễ khai mạc, lễ bế mạc, những trận tranh tài bóng đá nam và những cuộc tranh tài trong môn điền kinh. Tại Giải vô địch bóng đá Khu vực Đông Nam Á 2008, trước bốn vạn người theo dõi, Mỹ Đình là nơi tận mắt chứng kiến Đội tuyển vương quốc Nước Ta bước lên ngôi cao nhất của bóng đá Khu vực Đông Nam Á. Một số TT thể thao lớn khác của thành phố hoàn toàn có thể kể tới như Nhà tranh tài Quần Ngựa, Trung tâm Huấn luyện thể thao Quốc gia I … Cùng hơn 20 điểm sân bãi, nhà tập khác .Ngày 8 tháng 11 năm 2012, Hà Nội được Hội đồng Thể thao châu Á trao quyền đăng cai ASIAD 18, [ 149 ] [ 150 ] nhưng đến ngày 17 tháng 4 năm năm trước, Nước Ta đã xin rút quyền đăng cai giải do yếu tố về kinh phí đầu tư tổ chức triển khai. [ 151 ] [ 152 ]

Địa điểm văn hóa truyền thống, vui chơi

Theo số lượng giữa năm 2008, toàn thành phố Hà Nội có 17 rạp hát, trong đó 12 rạp thuộc hai Q. Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng. Nhà hát Lớn của thành phố, nằm tại số 1 phố Tràng Tiền, Q. Hoàn kiếm do người Pháp thiết kế xây dựng và hoàn thành xong vào năm 1911. Ngày nay, đây là nơi màn biểu diễn những mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật cổ xưa như opera, nhạc thính phòng, kịch nói, cũng là TT của những hội nghị, gặp gỡ. Nằm tại số 91 phố Trần Hưng Đạo, Cung Văn hóa Hữu nghị Hà Nội cũng là một khu vực màn biểu diễn quan trọng, nơi diễn ra những hoạt động giải trí văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và nghệ thuật, thời trang, những cuộc thi hoa khôi … Cùng những hoạt động giải trí khoa học, hội thảo chiến lược, hội nghị, triển lãm .Dành cho sân khấu kịch, thành phố có Nhà hát Tuổi trẻ tại số quận Hai Bà Trưng với 650 chỗ ngồi, Nhà hát Chuông Vàng tại Q. Hoàn kiếm với 250 ghế ngồi, Nhà hát Kịch Việt Nam nằm trên con đường nhỏ sau sống lưng Nhà hát Lớn với 170 ghế. Các môn thẩm mỹ và nghệ thuật truyền thống cuội nguồn của Nước Ta cũng có sân khấu riêng. Nhà hát Hồng Hà tại Đường Thành dành cho sân khấu tuồng. Nhà hát Cải lương Trung ương nằm tại quận Hai Bà Trưng. Môn nghệ thuật và thẩm mỹ chèo cũng có riêng Nhà hát Chèo Nước Ta ở khu Văn công Mai Dịch, huyện Từ Liêm, và từ năm 2007 thêm một điểm trình diễn ở Kim Mã, Giang Văn Minh. [ 153 ] Rạp múa rối nước Thăng Long ở phố Đinh Tiên Hoàng, bờ hồ Hoàn Kiếm, thường được nhiều khách du lịch tìm đến. [ 125 ]Hà Nội là thành phố có mạng lưới hệ thống kho lưu trữ bảo tàng phong phú bậc nhất Nước Ta. Một hầu hết trong số đó là những kho lưu trữ bảo tàng lịch sử dân tộc, như Bảo tàng Lịch sử Quân sự, Bảo tàng Lịch sử Nước Ta, Bảo tàng Chiến thắng B52, Bảo tàng Cách mạng … Các nghành khác hoàn toàn có thể kể tới Bảo tàng Mỹ thuật Nước Ta, Bảo tàng Dân tộc học Nước Ta, Bảo tàng Phụ nữ Nước Ta .Tổng cộng, Hà Nội có hơn 10 kho lưu trữ bảo tàng, so với mạng lưới hệ thống gần 120 kho lưu trữ bảo tàng của Nước Ta. [ 154 ] Năm 2009, tại Hà Nội có 32 thư viện do địa phương quản trị với lượng sách 565 nghìn bản. Như vậy, số thư viện địa phương của Hà Nội lúc bấy giờ lớn hơn Thành phố Hồ Chí Minh – 26 thư viện với 2.420 ngàn cuốn – nhưng lượng sách chỉ bằng khoảng chừng một phần tư. [ 155 ] Ngoài mạng lưới hệ thống thư viện địa phương, tại Hà Nội còn phải kể tới những thư viện trong trường ĐH. Thư viện Quốc gia tọa lạc tại 31 phố Tràng Thi, với 800.752 đầu sách, 8.677 tựa báo, tạp chí, hoàn toàn có thể xem như thư viện quan trọng nhất của Nước Ta. [ 156 ]
Rạp chiếu phim CGV

Trong hơn 10 rạp chiếu phim của Hà Nội, chỉ một vài rạp được trang bị hiện đại và thu hút khán giả, như hệ thống rạp CGV, Lotte Cinema, Platinum Cineplex, Galaxy Cinema, BHD Star Cineplex hay Trung tâm chiếu phim quốc gia. Những rạp khác như Đặng Dung, Tháng 8 thì vắng người xem hơn. Fansland, rạp chiếu phim một thời với các tác phẩm điện ảnh kinh điển, đã phải đóng cửa vào giữa năm 2008 bởi không có khán giả.[157] Các quán bar, vũ trường cũng là điểm đến của một bộ phận thanh niên Hà Nội, trong đó nổi bật là vũ trường 1900 Le Theatre nằm trong top 100 vũ trường nổi tiếng nhất thế giới năm 2019 của tạp chí DJ Mag.[158] Nhiều vũ trường từng nổi tiếng nhưng chỉ tồn tại một thời gian rồi đóng cửa vì nhiều lý do. Vũ trường New Century trên phố Tràng Thi mở cửa từ năm 1999, từng là tụ điểm ăn chơi bậc nhất của Hà Nội, đã phải đóng cửa vào năm 2007 bởi dính líu tới mại dâm và ma túy. Trước đó, vũ trường Đêm Màu Hồng ở phố Hàng Chiếu cũng kết thúc trong một vụ cháy lớn vào năm 1999.[159]

Nằm ở Q. Tây Hồ, Công viên nước Hồ Tây là một khu vực vui chơi mê hoặc của Hà Nội. Công viên có diện tích quy hoạnh 35.560 m², chia thành 5 khu đi dạo được trang bị văn minh với những đường trượt cao tốc, bể tạo sóng, bể massage. [ 160 ] Trong nội ô thành phố cũng có một vài khu vui chơi giải trí công viên lớn như Công viên Thống Nhất, Công viên Thủ Lệ, Công viên Tuổi Trẻ, Công viên Yên Sở. Hàng loạt những TT thương mại lớn được kiến thiết xây dựng như : Vinhomes Riverside Royal City, Vinhomes Riverside Times City, AEON Mall Long Biên, Aeon Mall HĐ Hà Đông, Big C Thăng Long, Metro Q. Hoàng Mai, Metro Từ Liêm, Melinh Plaza … Là nơi tập trung chuyên sâu shopping của phần đông người dân. Khu vực phố đi bộ Hồ Hoàn Kiếm được đưa vào hoạt động giải trí ngày 1 tháng 9 năm năm nay gồm 16 tuyến phố .

Làng nghề truyền thống cuội nguồn

Thành phố Hà Nội trước kia đã có những làng nghề phong phú, thể hiện qua câu thành ngữ quen thuộc “Hà Nội 36 phố phường“. Theo thời gian, bộ mặt đô thị của khu phố cổ đã có nhiều thay đổi, nhưng những con phố nơi đây vẫn giữ nguyên những cái tên thuở trước và không ít trong số đó vẫn là nơi buôn bán, kinh doanh những mặt hàng truyền thống cũ. Sau khi Hà Tây được sáp nhập vào Hà Nội, Hà Nội còn có thêm nhiều làng nghề danh tiếng khác. Theo số liệu cuối năm 2008, toàn Hà Nội có 1.264 làng nghề, là nơi tập trung làng nghề đông đúc bậc nhất Việt Nam.[161]

Nằm trong trung tâm khu phố cổ, Hàng Bạc trước đây là nơi tập trung những người sinh sống bằng các nghề đúc bạc nén, kim hoàn và đổi tiền. Những thợ kim hoàn của Hàng Bạc có kỹ thuật tinh xảo, xuất thân từ ba làng nghề làm đồ vàng bạc của miền Bắc Việt Nam: làng Châu Khê ở tỉnh Hải Dương, làng Định Công ở quận Hoàng Mai và làng Đồng Xâm thuộc tỉnh Thái Bình. Thế kỷ XV, Lưu Xuân Tín, vị quan thượng thư bộ Lại vốn người làng Châu Khê, được triều đình nhà Lê giao cho việc lập xưởng đúc bạc nén tại kinh thành Thǎng Long. Nhờ vậy, những người thợ Châu Khê tới Hà Nội và không chỉ làm bạc nén, họ làm cả nghề trang trí vàng bạc. Khi nhà Nguyễn lấy Huế làm kinh đô, xưởng đúc bạc nén cũng chuyển tới kinh thành mới, nhưng những người thợ Châu Khê vẫn ở lại Thăng Long và lập nên con phố Hàng Bạc ngày nay. Vào thời kỳ thuộc địa, con phố Hàng Bạc còn được mang tên Rue changeurs, có nghĩa phố Đổi Bạc. Dân cư ở đây không chỉ sản xuất đồ kim hoàn mà còn buôn bán, đổi bạc nén lấy bạc vụn. Ngày nay, nghề buôn bán vàng bạc xuất hiện ở nhiều con phố khác, nhưng Hàng Bạc vẫn là nơi đông đúc bậc nhất.

Làng gốm Bát Tràng nằm ở huyện Gia Lâm, phía Nam thành phố từ lâu đã có những mẫu sản phẩm gốm mang tên chính ngôi làng này. Làng Open vào thế kỷ XIV khi những người dân làm gốm từ làng Bồ Bát, Tỉnh Ninh Bình và làng Ninh Tràng, Thanh Hóa tụ họp về đây lập nên ngôi làng mới mang tên Bát Tràng. Những người dân Bát Tràng trước kia ít sống với nghề gốm và nông nghiệp, đa phần kinh doanh cau khô, nước mắm. Nghề gốm ở đây chỉ thực sự tăng trưởng sau năm 1954, khi miền Bắc Nước Ta bước vào thời kỳ độc lập. Nhiều mẫu mã, những loại men truyền thống cuội nguồn được những nghệ nhân của làng phục sinh, loại sản phẩm gốm Bát Tràng nhanh gọn đạt được khét tiếng. Bát Tràng lúc bấy giờ không chỉ là một làng nghề sản xuất thuần túy. Với nhiều khu công trình tín ngưỡng, văn hóa truyền thống cùng loại sản phẩm gốm, ngôi làng trở thành một khu vực du lịch lôi cuốn của thành phố Hà Nội .
Một làng nghề khác của Hà Nội ngày này là làng lụa Vạn Phúc, vốn thuộc thành phố HĐ Hà Đông tỉnh Hà Tây trước đây, nay là Q. HĐ Hà Đông. Sản phẩm lụa của làng từ rất lâu đã có tiếng với tên gọi ” lụa HĐ Hà Đông “, từng được ca tụng trong âm nhạc, thi ca và điện ảnh. Tương truyền, bà tổ làng lụa Vạn Phúc vốn người Hàng Châu, Trung Quốc, theo chồng chinh chiến rồi tới ở lại và truyền nghề dệt cho làng. [ 162 ] Theo một thần thoại cổ xưa khác, cách đây hơn 1200 năm, một cô nàng người Cao Bằng tên là A Lã Thị Nương đã đến làm dâu và mang nghề dệt lụa tới làng. Trải qua thời hạn, nghề lụa trở thành nghề truyền thống lịch sử của Vạn Phúc. Ngày nay, phần nhiều những mái ấm gia đình ở đây vẫn sống bằng nghệ dệt. Bên cạnh những khung dệt cổ, nhiều mái ấm gia đình sử dụng những khung dệt cơ khí tân tiến. Các con phố Hàng Gai, Hàng Đào của Hà Nội là nơi tập trung chuyên sâu nhiều shop bán mẫu sản phẩm lụa Vạn Phúc .

Lễ hội truyền thống lịch sử

Thăng Long – Hà Nội là một trong ba vùng tập trung chuyên sâu nhiều hội lễ của miền Bắc Nước Ta, cùng với vùng đất tổ Phú Thọ và xứ Kinh Bắc. Cũng như những vùng đất khác, những tiệc tùng truyền thống lịch sử ở khu vực Hà Nội được tổ chức triển khai nhiều nhất vào mùa xuân. Phần nhiều những liên hoan tưởng niệm những nhân vật lịch sử dân tộc, thần thoại cổ xưa như Thánh Gióng, Hai Bà Trưng, Quang Trung, An Dương Vương … Một vài tiệc tùng có tổ chức triển khai những game show dân gian độc lạ như hội thổi cơm thi làng Thị Cấm, hội bơi cạn và bắt chạch làng Hồ, hội chạy cờ làng Đơ Thao, liên hoan thả diều truyền thống cuội nguồn Bá Giang .
Lễ hội Bình Đà, di sản văn hóa truyền thống phi vật thể vương quốc tiên phong của thành phố Hà Nội, được tổ chức triển khai hàng năm tại làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội. Đây là liên hoan truyền thống từ rất lâu rồi, một trong những liên hoan lớn nhất trong vùng và cả nước. Lễ hội lê dài từ ngày 24 tháng 2 đến ngày mồng 6 tháng 3 âm lịch hằng năm nhằm mục đích phối hợp lễ tưởng niệm Quốc tổ Lạc Long Quân, và Thành Hoàng Làng Linh Lang Đại Vương đã có nhiều công đức trong việc thiết kế xây dựng và bảo vệ quốc gia. Với lòng tôn kính, từ hàng nghìn năm nay, người dân Bình Đà đã duy trì tiệc tùng truyền thống lịch sử với những hình thức thực hành thực tế tín ngưỡng độc lạ. Nghi thức thả bánh thánh đặc biệt quan trọng và thần bí, tiềm ẩn nhiều giá trị lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống rực rỡ, lôi cuốn phần đông những thế hệ dân cư trong vùng và địa phương khác về dự hội. Đây là liên hoan mang đậm truyền thống văn hóa truyền thống của người Nước Ta nhằm mục đích ôn lại ký ức của buổi đầu khai sinh lập địa .Từ ngày 9 dến 12 tháng Giêng âm lịch, liên hoan Triều Khúc được tổ chức triển khai tại ngôi làng cùng tên, thuộc xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, nơi có nghề làm nón quai thao và may những đồ thờ như lọng, tàn, trướng, y môn, tán tía. Lễ hội được khởi đầu bằng lễ rước long bào từ đình Sắc về đình Lớn. Khi cuộc tế lễ trong đình khởi đầu thì ngoài sân đình những trò vui cũng được tổ chức triển khai. Một trong những trò vui được nhiều người ưa thích nhất là trò ” con đĩ đánh bồng “. Đĩ đánh bồng do hai nam người trẻ tuổi mặc phục trang phái đẹp trình diễn, nhún nhảy và đánh chiếc trống Bồng đeo trước bụng. Nhiều trò vui khác như múa lân hí cầu, đấu vật, hát Chèo Tàu sẽ được tổ chức triển khai cho tới ngày 12, hội kết thúc bằng lễ rã đám. [ 163 ]
Một trong những hội lễ lớn nhất ở đồng bằng Bắc Bộ là lễ hội Thánh Gióng hay còn gọi là hội làng Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, xuất phát từ một câu truyện thần thoại cổ xưa về Thánh Gióng, một trong Tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Nước Ta. Vào 9 tháng 4 âm lịch hàng năm, những người dân ở khắp nơi tụ hội về đây tham gia, xem lễ hội làng. Lễ hội làng Gióng được cử hành trên một diễn trường to lớn dài khoảng chừng 3 km gồm đền Thượng, đền Mẫu và chùa Kiến Sơ. Bắt đầu từ ngày 6, người dân làng tổ chức triển khai rước lễ rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay lên đền Thượng và ngày chính hội tổ chức triển khai hội trận, tái hiện cảnh Thánh Gióng phá giặc Ân. Các ngày từ 10 đến 12 được tiếp nối bằng những lễ rửa khí giới, rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và ở đầu cuối là lễ khao quân, đến đêm có hát chèo. Ngoài tiệc tùng chính tại làng Phù Đổng, một vài nơi khác cũng tổ chức triển khai hội Gióng như hội đền Sóc ở phường Xuân Đỉnh, Q. Bắc Từ Liêm, hội Sóc Sơn ở huyện Sóc Sơn, hội Phù Thánh Gióng ở làng Chi Nam, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm. [ 164 ]Trong nội ô thành phố, vào ngày 5 Tết Nguyên Đán, liên hoan Q. Đống Đa được tổ chức triển khai ở gò Đống Đa, thuộc Q. Q. Đống Đa. Địa điểm này từng là nơi diễn ra trận đánh giữa nhà Tây Sơn và quân Thanh vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng 1 năm Kỷ Dậu, tức 1789. Lễ hội Q. Đống Đa được tổ chức triển khai với nhiều trò vui, trong đó tiết mục rước rồng lửa do người trẻ tuổi mặc quần áo võ sinh thời cổ rước đi quanh sân lớn, cùng một đám võ sinh múa côn quyền tái hiện hình ảnh của quá khứ. [ 165 ]Ở xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, lễ hội chùa Hương sinh động hành khách từ giữa tháng 1 tới tận tháng 3 âm lịch, nhưng đông nhất vào khoảng chừng từ ngày rằm tháng giêng đến 18 tháng 2. Với cảnh núi non, sông nước cùng quần thể di tích lịch sử chùa Hương, tiệc tùng là điểm đến của những tăng ni, phật tử, những người hành hương và khách du lịch. Theo hành trình dài thông dụng, khách trẩy hội thường khởi đầu từ bến Đục, ngồi đò theo dòng suối Yến ghé lễ đền Trình. Từ đó, hành khách liên tục đi qua cầu Hội, hang Sơn thủy hữu tình, núi Đồi Chèo, núi Con Voi, núi Mâm Xôi, núi Con Gà … Rồi cập bến vào chùa Thiên Trù. Từ đây, hành khách khởi đầu hành trình dài đi bộ thăm chùa Tiên, chùa Giải Oan, đền Cửa Võng và đến đệ nhất động Hương Tích. Đây là một trong những tiệc tùng lớn và lê dài nhất Nước Ta. [ 166 ]

Ẩm thực

Một số món ngon của Hà NộiLà TT văn hóa truyền thống của cả miền Bắc từ nhiều thế kỷ, tại Hà Nội hoàn toàn có thể tìm thấy và chiêm ngưỡng và thưởng thức những món ăn của nhiều vùng đất khác, nhưng siêu thị nhà hàng Hà Nội cũng có những nét riêng không liên quan gì đến nhau. Cốm làng Vòng được những người dân của ngôi làng cùng tên thuộc Q. CG cầu giấy làm đặc trưng bởi mùi thơm và sắc tố. Cốm làm từ giống nếp vàng gặt khi còn non, gói trong những tàu lá sen màu ngọc thạch và được những người bán hàng rao bán ngay từ sáng sớm. Tuy phổ cập nhất là cốm tươi, nhưng món ăn này còn được chế biến thành món chả cốm. Đây cũng là một món quà được dùng trong những dịp vui. [ 167 ]
Thanh Trì, làng vùng ngoại ô khác thuộc phường Thanh Trì, Q. Q. Hoàng Mai, với món bánh cuốn Thanh Trì. Bánh được làm từ gạo gié cánh, tám thơm, tráng mỏng dính như tờ giấy. Những phụ nữ vùng Thanh Trì cho bánh vào thúng, đội trên đầu và đi rao khắp những ngõ phố của Hà Nội. Bánh xếp trong thúng, từng lớp gối nhau trên những tàu lá chuối. Khi ăn, bánh được bóc từng lớp rồi cuộn lại, bày trên những chiếc đĩa. Món bánh cuốn Thanh Trì được ăn cùng với loại nước mắm pha theo công thức đặc biệt quan trọng của người Thanh Trì xưa kia được thêm tinh dầu từ con Cà cuống với mùi thơm đặc trưng, đậu phụ rán nóng, chả quế. Ngày nay, bánh còn được ăn với thịt ba chỉ quay giòn. [ 168 ] Một bát phở bò chín ăn cùng với quẩyMột món ăn khác có tiếng của Hà Nội là chả cá Lã Vọng. Vào thời Pháp thuộc, mái ấm gia đình họ Đoàn phố Hàng Sơn, thời nay là 14 phố Chả Cá, đã tạo nên một món ăn mà nổi tiếng của nó làm đổi khác cả tên con phố. Chả được làm từ thịt cá lăng – hoặc cá quả, cá nheo nhưng sẽ kém ngon hơn – thái mỏng mảnh ướp với nước riềng, nghệ, mẻ, hạt tiêu, nước mắm rồi kẹp vào cặp tre nướng trên lò than ngay trên bàn ăn của thực khách. Chả cá Lã Vọng phải ăn nóng, kèm với bánh đa nướng hay bún rối, lạc rang, rau mùi, húng láng, thì là, hành củ tươi chẻ nhỏ, chấm với mắm tôm. [ 169 ]Phở là món ăn rất phổ cập ở Nước Ta, nhưng phở Hà Nội có những cách chế biến đặc trưng riêng. Phở Hà Nội mang vị ngọt của xương bò, thịt vừa chín đến độ để vẫn dẻo mà không dai, màu nước phở trong, bánh phở mỏng dính và mềm. Sau khi được trần qua nước nóng, bánh phở được dàn đều trong bát, bên trên là những lát thịt mỏng mảnh cùng hành hoa, rau thơm. [ 170 ] Cùng với thời hạn, nhiều món phở mới Open với những cách chế biến khác nhau, như phở xào, phở rán, phở cuốn .Làng Lệ Mật nổi tiếng với những món ăn chế biến từ rắn. Rượu ngâm xương rắn được Giao hàng không tính tiền .Ở Hà Nội còn có nhiều món ăn đặc trưng khác như phở cuốn, bún thang, bún chả, bún nem, bún bung, bún mọc, đậu phụ Mơ, bánh tôm Hồ Tây, bún ốc, xôi Phú Thượng, bánh tẻ Phú Nhi, tào phớ An Phú, nem chua Đông Ngạc, nem Phùng, giò chả Ước Lễ .

Văn hóa ứng xử

Lễ tế trong một hội làng tại nội thành của thành phố Hà Nội

Hà Nội thường được xem như nơi tập trung những tinh hoa văn hóa của miền Bắc và cả Việt Nam. Trong hàng ngàn năm, vị trí kinh đô khiến thành phố này trở thành nơi quy tụ của những nhân vật ưu tú, những thương nhân, những nghệ nhân, những thợ thủ công lành nghề. Họ tới đây lập nghiệp, mang theo những phong tục, tập quán địa phương và tỉnh Hà Nội trở thành mảnh đất tiêu biểu cho nền văn hóa của cả Việt Nam. Những danh nhân, nhân vật của Việt Nam phần đông xuất thân từ những vùng đất khác, nhưng kinh đô Thăng Long thường là nơi họ xây dựng nên sự nghiệp. Môi trường cạnh tranh của đất kinh thành khiến những thương nhân, thợ thủ công trụ vững lại Hà Nội phải là những người xuất sắc, tài năng. Khi những người dân tứ xứ về định cư tại Thăng Long, các phong tục tập quán mà họ mang theo cũng dần thay đổi, tạo nên nét văn hóa của Hà Nội.[171]

Thăng Long – Hà Nội, kinh đô của Nước Ta, còn là nơi giao thoa của những nền văn hóa truyền thống lớn. Hơn một nghìn năm Bắc thuộc đã để lại trên vùng đất Hà Nội không ít những dấu ấn của nền văn minh Trung Quốc. Khi những người Pháp vào Nước Ta, nhiều người trong số họ chỉ coi Hà Nội như một tỉnh của Trung Quốc, hoặc đơn thuần là một vùng chuyển tiếp giữa Ấn Độ và Trung Hoa. [ 172 ] Qua những người Pháp, Hà Nội – TT văn hóa truyền thống của vương quốc – biết tới nền văn minh phương Tây để rồi kiến thiết xây dựng nên những cơ sở tiên phong của nền thẩm mỹ và nghệ thuật Nước Ta tân tiến với tân nhạc, thơ mới, hội họa, văn học tân tiến, điện ảnh, nhiếp ảnh. Nhưng Hà Nội đầu thế kỷ XX cũng là nơi những giá trị Pháp thống trị, hành lang cửa số mở ra quốc tế mới của giới thượng lưu Nước Ta. Như lời của sử gia về Khu vực Đông Nam Á Pierre-Richard Féray : ” Ngay khi một người Nước Ta đạt được giàu sang và sống tại thành phố, anh ta khởi đầu trở nên đặc trưng Pháp. Anh ta nỗ lực nói đúng giọng Pháp. Anh ta ăn, sống và thở theo cách Pháp “. [ 173 ] Những thập niên gần đây, Hà Nội cùng Nước Ta lại tiếp đón những làn sóng văn hóa truyền thống từ châu Âu và Mỹ .

Tuy là thủ đô, trung tâm văn hóa của Việt Nam, nhưng một số sự kiện văn hóa tổ chức ở Hà Nội gần đây đã xảy ra nhiều sự việc đáng chú ý, điển hình là vụ tàn phá hoa của người Hà Nội tại Lễ hội hoa anh đào diễn ra giữa thủ đô năm 2008,[174] hay những hành động thiếu ý thức, kém văn minh tại Lễ hội phố hoa Hà Nội vào Tết Dương lịch 2009 tổ chức tại hồ Hoàn Kiếm,[175] dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ dư luận cả nước trên các phương tiện thông tin đại chúng, đặt câu hỏi lớn về “văn hóa người Tràng An” trong thời đại ngày nay.[176] Có nhiều ý kiến nhận xét lối cư xử nhã nhặn, thanh lịch của người Hà Nội đang mất dần, thay vào đó là cách cư xử thiếu văn hóa nhất là ở giới trẻ Hà Nội.[177][178][179][180] Hà Nội còn có “bún mắng, cháo chửi” ngày càng trở nên phổ biến đã bị nhiều báo phản ánh và phê phán tuy nhiên các quán ăn có phong cách phục vụ vô văn hóa, thô lỗ, xem thường, xúc phạm khách hàng này vẫn thu hút được nhiều người đến ăn.[181][182][183][184][185][186][187] Sau sự kiện “bún chửi” Hà Nội lên sóng CNN trong mục “món ăn đặc sắc” tháng 9 năm 2016 thì giới chức Hà Nội “tuyên chiến với nói tục, chửi bậy”.[188]

Một người bán sen trên đường phố Hà Nội

Âm nhạc

Hà Nội là một niềm cảm hứng sáng tác của nhiều nhạc sĩ. Đã có hàng nghìn bài hát viết về Hà Nội trong nhiều đề tài. Trước hết đó là hình ảnh của một Hà Nội với khí thế hào hùng và can đảm và mạnh mẽ trong vị thế thủ đô trong cuộc đấu tranh vệ quốc. Trong những năm tháng này, Văn Cao đã viết cho Hà Nội 1 số ít hành khúc như Thăng Long hành khúc ca, Gò Đống Đa, Tiến về Hà Nội. Khi những người lính thuộc Trung đoàn Thủ Đô phải rời xa Hà Nội, một trong số đó, nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi đã viết ca khúc ” Người Hà Nội “, thời nay đã trở nên quen thuộc. [ 189 ] Hình ảnh Hà Nội trong đại chiến với thực dân Pháp cũng là đề tài của những tác phẩm như : ” Sẽ về Thủ đô ” của Huy Du, ” Cảm xúc tháng Mười ” của Nguyễn Thành, ” Ba Đình nắng ” của Bùi Công Kỳ. Trong những tháng năm chống Mỹ, Thủ đô anh hùng trong chiến đấu và thiết kế được khắc họa đâm nét trong những tác phẩm như ” Bài ca Hà Nội ” của Vũ Thanh, ” Hà Nội – Điện Biên Phủ ” của Phạm Tuyên, ” Khi thành phố lên đèn ” của Thái Cơ, ” Tiếng nói Hà Nội ” của Văn An v.v… Bên cạnh đó, Hà Nội hiện lên với hình dáng cổ xưa, kiêu ngạo và lãng mạn, với ” ánh đèn giăng mắc “, ” có bóng trăng thơ in trên mặt hồ “, với hình ảnh người con gái ” khăn san bay lả lơi trên vai ai “, ” áo trắng Trưng Vương, Tây Sơn em tan trường về ” trong những nhạc phẩm mang nhiều đặc thù hoài niệm như Hướng về Hà Nội của Hoàng Dương, Nỗi lòng người đi của Anh Bằng, Hà Nội ngày tháng cũ của Song Ngọc hay Gửi người em gái miền Nam của Đoàn Chuẩn. Vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên, cảnh vật, con người, truyền thống cuội nguồn lịch sử vẻ vang và nét lịch sự độc lạ của Hà Nội được khắc họa đậm nét qua giai điệu của nhiều nhạc sĩ Nước Ta thuộc nhiều thế hệ khác nhau, như Hoàng Hiệp với ” Nhớ về Hà Nội “, Phan Nhân với ” Hà Nội niềm tin và kỳ vọng “, Hoàng Vân với ” Tình yêu Hà Nội “, Văn Ký với ” Trời Hà Nội xanh ” và ” Hà Nội mùa xuân “, Nguyễn Đức Toàn với ” Hà Nội trái tim hồng “, Trần Hoàn với ” Khúc hát người Hà Nội “, Trịnh Công Sơn với ” Nhớ mùa thu Hà Nội “, Nguyễn Cường với ” Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Hà Nội “, Dương Thụ với ” Mong về Hà Nội “, Phú Quang với ” Em ơi, Hà Nội phố “, ” Hà Nội ngày trở lại “, ” Im lặng đêm Hà Nội “, Phạm Minh Tuấn với ” Hà Nội ơi thầm hát trong tôi “, Nguyễn Tiến với ” Chiều mưa Hà Nội “, Trần Quang Lộc với ” Có phải em mùa thu Hà Nội “, Trương Quý Hải với ” Hà Nội mùa vắng những con mưa “, Lê Vinh với ” Hà Nội và tôi “, Vũ Quang Trung với ” Chiều Hà Nội ” v.v… Một số địa điểm của Hà Nội cũng đi trở thành chủ đề sáng tác trong âm nhạc như ” Một thoáng Tây Hồ ” của Phó Đức Phương, ” Ngẫu hứng sông Hồng ” của Trần Tiến, ” Chiều Hồ Hoàn Kiếm ” của Đặng An Nguyên, ” Truyền thuyết Hồ Hoàn Kiếm ” của Hoàng Phúc Thắng, ” Bên lăng Bác Hồ ” của Dân Huyền v.v… Có 1 số ít tác phẩm tuy không nhắc đến địa điểm Hà Nội trong tựa đề hoặc trong ca từ nhưng được lấy cảm hứng hoặc viết về chính mảnh đất này như : ” Những ánh sao đêm ” của Phan Huỳnh Điểu, ” Từ một ngã tư đường phố ” của Phạm Tuyên, ” Mùa xuân làng lúa làng hoa ” của Ngọc Khuê, ” Hoa sữa ” của Hồng Đăng, ” Thu điệu đàng ” của Đoàn Chuẩn, ” Phố nghèo “, ” Ngẫu hứng phố ” của Trần Tiến .. Một Hà Nội với ngập tràn những loài hoa đã được nhạc sĩ Giáng Son khắc họa trong ” Hà Nội 12 mùa hoa ” – Đây cũng là một vẻ đẹp rất riêng của thủ đô hà nội Hà Nội. [ 190 ]

Văn học

Hoa Đào Nhật Tân

Trong văn học Việt Nam, Hà Nội hiện ra như một đô thị có lịch sử lâu đời, giàu truyền thống và bản sắc văn hóa.[191] Thời phong kiến, thành Thăng Long từng là đề tài của nhiều bài thơ như Long thành cầm giả ca của Nguyễn Du hay Thăng Long thành hoài cổ của Bà Huyện Thanh Quan. Ba nhà văn thường được nhắc đến khi nói về đề tài Hà Nội trong văn học là Nguyễn Tuân, Vũ Bằng và Thạch Lam.[191] Nguyễn Tuân, người sinh ra và lớn lên trong môi trường nho giáo, thất vọng bởi cuộc sống trong xã hội “kim khí” xô bồ, thường tìm về những giá trị cũ. Bóng dáng Hà Nội trong tác phẩm của Nguyễn Tuân là những thú chơi của các bậc tao nhân mặc khách trong Vang bóng một thời như thưởng trà, thả thơ, đánh thơ, hát ca trù… Vũ Bằng lại qua những trang viết, như Miếng ngon Hà Nội và Thương nhớ mười hai, thể hiện nỗi nhớ và tình yêu Hà Nội, ca ngợi sự tinh tế của các món ăn, khung cảnh thiên nhiên, đất trời, cảnh vật, con người, văn hóa của thành phố. Thạch Lam được biết đến qua tập bút ký Hà Nội 36 phố phường. Tác phẩm của Thạch Lam thể hiện sự thương xót trước những người nghèo khó, miêu tả hương vị của những món quà quê, những tiếng rao… tất cả những thứ tạo nên văn hóa Hà Nội.[191] Nhiều nhà văn khác cũng có các tác phẩm về thành phố này như Phố của Chu Lai, Sống mãi với thủ đô của Nguyễn Huy Tưởng. Bảo Ninh trong Nỗi buồn chiến tranh cũng dành nhiều trang viết về Hà Nội.

Điện ảnh và truyền hình

Hình ảnh Hà Nội xuất hiện rất nhiều trên cả màn ảnh lớn và màn ảnh nhỏ. Sau khi được giải phóng vào năm 1954, không ít những bộ phim của điện ảnh cách mạng đã nói về Hà Nội, trong đó có thể đến đến Giông tố, Sao tháng Tám, Hà Nội mùa đông năm 1946, Em bé Hà Nội, Phía bắc Thủ đô, Tiền tuyến gọi.[192] Em bé Hà Nội, tác phẩm của đạo diễn Hải Ninh, khắc họa cuộc sống của Hà Nội trong thời gian quân đội Hoa Kỳ ném bom miền Bắc đã giành Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1975 và giải đặc biệt của ban giám khảo LHP Liên hoan phim Moskva cùng năm đó.[193] Sau khi Việt Nam thống nhất, một số bộ phim khác khai thác đề tài về lớp thanh niên sống ở Hà Nội thời kỳ sau chiến tranh, như Tuổi mười bảy, Những người đã gặp, Hãy tha thứ cho em, Cách sống của tôi, Hà Nội mùa chim làm tổ.[192] Nhưng kể từ năm 1990, trong suốt một thập niên, phim về Hà Nội dường như vắng bóng trên màn ảnh của điện ảnh Việt Nam. Năm 2000, đạo diễn Việt kiều Trần Anh Hùng về Việt Nam sản xuất Mùa hè chiều thẳng đứng, một bộ phim chính kịch, xoay quanh cuộc sống của ba chị em gái với bối cảnh Hà Nội. Để chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, nhiều nhà làm phim Việt Nam đã sản xuất một vài bộ phim về đề tài này.

Hội họa

Trong hội họa, họa sĩ Bùi Xuân Phái là một trong những người thành công và gắn bó nhất với Hà Nội. Trong tranh của Bùi Xuân Phái, Hà Nội mang đầy vẻ xưa cũ với những ngôi nhà mái nâu, những con phố nhỏ. Những bức vẽ về phố cổ Hà Nội của Bùi Xuân Phái ngày nay thường được biết đến với tên gọi Phố Phái. Ngoài ra, còn có một số họa phẩm của các họa sĩ khác vẽ về người Hà Nội đã đi vào lịch sử như Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân, Em Thúy của Trần Văn Cẩn, Tan ca mời chị em ra họp thi thợ giỏi của Nguyễn Đỗ Cung.

Giao thông

Là thành phố thủ đô hà nội và có vị trí ở khu vực TT của miền Bắc, bên cạnh con sông Hồng, giao thông vận tải từ Hà Nội đến những tỉnh khác của Nước Ta tương đối thuận tiện, gồm có cả đường không, đường đi bộ, đường thủy và đường sắt. Giao thông đường không, ngoài trường bay quốc tế Nội Bài cách TT khoảng chừng 35 km, thành phố còn có trường bay Gia Lâm ở phía Đông, thuộc Q. Long Biên, từng là trường bay chính của Hà Nội những năm 1970, hiện trường bay Gia Lâm chỉ Giao hàng cho những chuyến bay dịch vụ của trực thăng, gồm cả dịch vụ du lịch. Bên cạnh đó là trường bay Bạch Mai thuộc Q. TX Thanh Xuân được kiến thiết xây dựng từ năm 1919 và có thời hạn đóng vai trò như một trường bay quân sự chiến lược. [ 194 ] Ngoài ra, Hà Nội còn có trường bay quân sự chiến lược Hòa Lạc tại huyện Thạch Thất, trường bay quân sự chiến lược Miếu Môn tại huyện Chương Mỹ. Hà Nội là đầu mối giao thông vận tải của năm tuyến đường tàu trong nước và một tuyến liên vận sang Bắc Kinh, Trung Quốc, đi nhiều nước châu Âu, một tuyến quốc tế sang Côn Minh, Trung Quốc. Các bến xe Phía Nam, Gia Lâm, Nước Ngầm, Giáp Bát, Yên Nghĩa, Mỹ Đình là nơi những xe chở khách liên tỉnh tỏa đi khắp quốc gia theo những Quốc lộ 1A xuyên Bắc – Nam và rẽ Quốc lộ 21 đi Tỉnh Nam Định, Quốc lộ 2 đến Hà Giang, Quốc lộ 3 đến Bắc Kạn, Cao Bằng, Thái Nguyên ; Quốc lộ 5 đi TP. Hải Phòng, Quốc lộ 17 đi Quảng Ninh, Quốc lộ 6 và Quốc lộ 32 đi những tỉnh Tây Bắc .
Hà Nội có nhiều tuyến đường cao tốc trên địa phận như Đại lộ Thăng Long, Pháp Vân – Cầu Giẽ, Hà Nội – Lạng Sơn, Hà Nội – TP. Hải Phòng, Nội Bài – Tỉnh Lào Cai, Hà Nội – Thái Nguyên, Hà Nội – Hòa Bình, được thiết kế xây dựng và hoàn thành xong nhằm mục đích liên kết nhanh gọn, thuận tiện TP. hà Nội với những tỉnh. [ 195 ] Về giao thông vận tải đường thủy, Hà Nội cũng là đầu mối giao thông vận tải quan trọng với bến Phà Đen đi Hưng Yên, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Thái Bình, Việt Trì và bến Hàm Tử Quan đi Phả Lại .Trong nội ô, những con phố của Hà Nội tiếp tục ùn tắc do hạ tầng đô thị còn thấp kém, lượng phương tiện đi lại tham gia giao thông vận tải quá lớn – đặc biệt quan trọng là xe máy –, và ý thức chưa tốt của những dân cư thành phố. [ 196 ] Lại thêm khâu giải quyết và xử lý vi phạm giao thông vận tải của công an giao thông vận tải lúc bấy giờ chưa nghiêm, việc quản trị nhà nước và tổ chức triển khai giao thông vận tải còn nhiều chưa ổn, luôn biến hóa tùy tiện. [ 196 ] [ 197 ] Giáo sư Seymour Papert – nhà khoa học máy tính từ Viện Công nghệ Massachusetts bị tai nạn đáng tiếc ở Hà Nội vào cuối năm 2006 – đã miêu tả giao thông vận tải của thành phố như một ví dụ minh họa cho giả thuyết về ” hành vi hợp trội “, phương pháp mà những đám đông, tuân theo những nguyên tắc đơn thuần và không cần sự chỉ huy, tạo ra những hoạt động và mạng lưới hệ thống phức tạp. [ 198 ] Trên những đường phố Hà Nội, vỉa hè thường bị chiếm hữu khiến người đi bộ phải đi xuống lòng đường. Trong những năm gần đây, Hà Nội chỉ tăng trưởng thêm 5 tới 10 km đường mỗi năm. [ 199 ] Nhiều trục đường của thành phố phong cách thiết kế chưa khoa học, không đồng điệu và mạng lưới hệ thống đèn giao thông vận tải ở một vài điểm cũng thiếu hài hòa và hợp lý. Thêm nữa, hiện tượng kỳ lạ ngập úng mỗi khi mưa lớn cũng gây khó khăn vất vả cho người tham gia giao thông vận tải. Trong thập niên 2000, mạng lưới hệ thống xe buýt – mô hình phương tiện đi lại giao thông vận tải công cộng duy nhất – của thành phố có tăng trưởng mạnh, nhưng phần đông người dân vẫn sử dụng những phương tiện đi lại cá thể, đa phần là xe máy .Theo quy hoạch giao thông vận tải Hà Nội được Thủ tướng cơ quan chính phủ Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt năm 2008, ngân sách cho phần tăng trưởng đường đi bộ lên tới 100.000 tỷ đồng. Ba tuyến đường vành đai, 30 tuyến đường trục chính cùng nhiều tuyến phố sẽ được kiến thiết xây dựng mới hoặc tái tạo lại. [ 199 ] Cho đến cuối năm 2011, Hà Nội có 7.365 km đường giao thông vận tải, trong đó 20 % là trục đường chính, 7 trục hướng tâm và 3 tuyến vành đai, cũng như đang quản trị hơn 4,3 triệu phương tiện đi lại giao thông vận tải những loại, trong đó riêng xe máy chiếm gần 4 triệu .

Vinh danh

Tên gọi của thành phố cũng được sử dụng cho nhiều loài sinh vật :
Tên Hà Nội còn được đặt cho tiểu hành tinh 7816 Hanoi phát hiện năm 1987 có đường kính gần 3 km. [ 217 ]

Thành phố kết nghĩa

Tham khảo

Ghi chú

Chú thích

Đọc thêm

Liên kết ngoài

http://thongkehanoi.gov.vn/uploads/files/source/2021/NGTK2020/3.%20Dan%20so%20va%20lao%20dong_compressed.pdf

Source: http://139.180.218.5
Category: tản mạn