LƯỢC SỬ THỜI GIAN

Nguyên tác: Brief History of Time của Stephen Hawking
Dịch Việt: Cao Chi và Phạm Văn Thiều
Nhà xuất bản: Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội 2000
Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2000

Lược sử về “Một lược sử”

Bài này in lần tiên phong vào tháng Chạp năm 1988 trên tờ Independent. Trên trong thực tiễn, lược sử thời hạn đã ở trong hạng mục sách hút khách nhất của tờ New York Times trong 53 tuần, tại nước Anh, đến tháng Giêng năm 1993, nó đã ở trong hạng mục sách hút khách nhất của tờ Sunday Times trong 205 tuần. Đến nay đã có 33 bản dịch không kể bản tiếng Việt. Tôi hãy còn kinh ngạc với sự tiếp đón cuốn sách của tôi : Lược sử thời hạn. Nó đã ở hạng mục sách hút khách nhất của New York Times trong ba mươi bảy tuần và của tờ Sunday Times trong hai mươi tám tuần ( cuốn sách được xuất bản ở Anh chậm hơn ở Mỹ ). Và nó được dịch ra hai mươi thứ tiếng ( hai mươi mốt, nếu bạn xem tiếng Mỹ khác với tiếng Anh ). Điều đó vượt sự mong ước của tôi dự tính lần tiên phong vào năm 1982 viết một cuốn sách về Vũ trụ cho fan hâm mộ thoáng đãng. Một trong những dự tính của tôi là kiếm tiền trả học phí cho con gái. ( Trên trong thực tiễn, khi cuốn sách sau cuối rồi cũng ra được, con gái tôi đang học năm chót ). Nhưng động cơ hầu hết của tôi muốn lý giải sự hiểu biết của tất cả chúng ta về ngoài hành tinh đã tiến lên được bao nhiêu và có lẽ rằng tất cả chúng ta đã gần đến hơn cả nào trong việc tìm kiếm một triết lý hoàn hảo diễn đạt thiên hà và toàn bộ mọi thứ trong đó. Nếu tôi phải dành thời hạn và công sức của con người để viết một cuốn sách, tôi muốn nó hoàn toàn có thể đến với một số ít người càng đông càng tốt. Các tác phẩm khoa học mà tôi đã viết cho tới lúc đó đều do Cambridge University Press xuất bản. Họ đã làm việc làm rất tốt, nhưng có vẻ như không thành thạo với thị trường fan hâm mộ thoáng rộng mà tôi nhằm mục đích vào. Tôi tiếp xúc với một người môi giới văn học, Al Zuckerman, vốn là đồng đội rể của một đồng sự. Tôi đưa cho anh ta bản nháp chương tiên phong và lý giải rằng tôi muốn viết một cuốn sách hoàn toàn có thể bán tại những quầy sách của những trường bay. Anh ta vấn đáp là điều đó không hề được : một cuốn sách như vậy hoàn toàn có thể cháy khách cho giới ĐH và sinh viên, nhưng không có thời cơ nào để cạnh tranh đối đầu với Stephen King ( một tiểu thuyết gia ). Tôi đưa bản nháp tiên phong của cuốn sách cho Zuckerman vào năm 1984. Anh ta đã gửi nó cho mấy nhà xuất bản và khuyên tôi nên nhận ý kiến đề nghị của Norton, nhà xuất bản Mỹ hơi kén chọn. Tôi quyết định hành động chọn Bantam, không chuyên môn hóa chút nào trong việc xuất bản những tác phẩm khoa học, nhưng sách của họ được phát hành thoáng đãng tại những quầy sách trường bay. Nếu họ gật đầu sách của tôi thì chắc là do mối chăm sóc của một trong những cố vấn chỉnh sửa và biên tập của họ, Peter Gujjardi. Ông này vốn rất trang nghiêm trong việc làm và bắt tôi viết lại cuốn sách sao cho những người ngoại đạo như ông ta cũng hiểu được. Cứ mỗi lần tôi gửi cho ông ta một chương đã được soát lại và thay thế sửa chữa thì ông ta gửi lại cho tôi một bản liệt kê dài những nhận xét và những câu hỏi mà ông muốn tôi làm sáng tỏ. Thỉnh thoảng tôi nghĩ rằng quy trình này chắc không có kết thúc. Nhưng ông ta có lý : rốt cuộc cuốn sách trở nên hay hơn nhiều. Ít lâu sau khi nhận được đề xuất của Bantam, tôi bị sưng phổi. Tôi phải chịu phẫu thuật mở khí quản làm cho mất giọng. Trong một thời hạn, tôi chỉ hoàn toàn có thể tiếp xúc bằng cách nhướn lông mày khi ai đó chỉ đúng chữ tương thích trên một lá bài. Nếu không có chương trình máy tính người ta khuyến mãi ngay thì tôi trọn vẹn không hề viết xong cuốn sách. Viết như vậy hơi chậm, nhưng tôi nghĩ ngợi cũng chậm, do vậy rất tương thích với tôi. Nhờ chương trình mà tôi trọn vẹn viết lại bản nháp tiên phong đáp lại sự cổ vũ của Gujjardi. Trong việc sửa chữa thay thế này tôi được sự trợ giúp của một trong những sinh viên của tôi, Brian Whitt. Tôi có ấn tượng rất mạnh so với bộ phim truyền hình nhiều tập của Jacob Bronowski có tên gọi là “ Sự thăng quan tiến chức của đàn ông ”. ( Một tên gọi phân biệt giới tính như vậy thời nay sẽ không được phép ). Bộ phim trình làng toàn bộ những gì mà loài người đạt được từ những người dã man nguyên thủy cách đây vạn rưởi năm đến tất cả chúng ta thời nay. Tôi cũng muốn ra mắt những văn minh mà tất cả chúng ta đạt được khi tiến đến một sự thông hiểu trọn vẹn những quy luật chi phối thiên hà. Tôi tin chắc rằng hầu hết mọi người đều muốn biết thiên hà quản lý và vận hành như thế nào. Nhưng hầu hết họ không đủ năng lực theo dõi những phương trình toán học – vả lại ngay tôi cũng chẳng yêu dấu lắm những phương trình. Điều đó một phần là tôi viết rất khó khăn vất vả, nhưng hầu hết là do tôi không có sự nhạy cảm trực giác so với những phương trình. Tôi tâm lý bằng hình ảnh và mục tiêu của tôi là diễn đạt bằng chữ những hình tượng trong đầu qua những so sánh tương tự như quen thuộc và bằng vài đồ thị. Tôi kỳ vọng bằng cách đó hoàn toàn có thể san sẻ với số đông người sự phấn khởi và tình cảm của tôi với những tân tiến điển hình nổi bật mà môn vật lý đạt được trong hai mươi lăm năm gần đây. Tuy vậy, dù đã tránh được những diễn dịch toán học, một số ít ý tưởng sáng tạo vật lý vẫn còn lạ lẫm và rất khó trình diễn. Tôi đứng trước hai con đường : hoặc là tôi thử lý giải chúng với rủi ro tiềm ẩn làm fan hâm mộ rối trí, hoặc là tôi tránh những chỗ khó khăn vất vả ? Một số khái niệm lạ lùng, như việc những nhà quan sát vận động và di chuyển với vận tốc khác nhau đo được những khoảng cách thời hạn khác nhau so với cùng một cặp hiện tượng kỳ lạ, không thực thiết yếu cho bức tranh mà tôi muốn vẽ ra. Hình như tôi hoàn toàn có thể bằng lòng với việc kể chúng ra mà không đi vào chi tiết cụ thể. Mặt khác, một vài ý tưởng sáng tạo khó hiểu nhưng lại rất cơ bản khiến tôi phải lý giải. Đặc biệt có hai khái niệm mà tôi buộc phải đưa vào. Một khái niệm mà người ta gọi là “ tổng hòa về những lịch sử dân tộc ”. Ý tưởng đó nói rằng không sống sót chỉ một lịch sử vẻ vang duy nhất của thiên hà, mà là tập hợp của tổng thể những lịch sử vẻ vang hoàn toàn có thể có của thiên hà, và rằng tổng thể những lịch sử dân tộc đó đều có thực như nhau ( mặc dầu như vậy có ý nghĩa gì ). Ý tưởng khác thiết yếu để rút ra ý nghĩa toán học của tổng hòa của những lịch sử vẻ vang, đó là sáng tạo độc đáo về “ thời hạn ảo ”. Ngược lại quá khứ, ngày này tôi có cảm xúc rằng tôi cần bỏ nhiều công sức của con người hơn nữa để lý giải hai khái niệm rất khó đó, có vẻ như chúng đã đặt ra nhiều yếu tố nhất cho những fan hâm mộ cuốn sách của tôi. Tuy vậy, cũng không thực sự thiết yếu phải hiểu đúng mực thời hạn ảo là gì, chỉ cần biết nó độc lạ như thế nào với cái mà tất cả chúng ta gọi là thời hạn “ thực ”. Khi thời hạn phát hành đến gần, một nhà khoa học nhận được nhiều trang để phản hồi trên tờ Thiên nhiên đã quá bất ngờ về số lượng những sai sót trong đó, đặc biệt quan trọng về vị trí và chú giải của những minh họa. Ông đã điện cho Bantam, ở đó họ cũng đã rất quá bất ngờ như vậy và quyết định hành động tịch thu tổng thể những bản in để thay thế sửa chữa. Sau ba tuần lễ sửa chữa thay thế và kiểm tra cật lực, cuốn sách rồi cũng được đặt lên quầy những hiệu sách đúng thời hạn phát hành đã thông tin. Vào lúc đó, tờ Time đã dành cho tôi một bài báo dài. Các nhà xuất bản tuy nhiên cũng kinh ngạc về số lượng nhu yếu. Cuốn sách được tái bản mười bảy lần ở Mỹ, và mười lần ở Anh. Tại sao nhiều người mua nó ? Tôi khó mà khách quan được, vậy xin nhường lời cho những quan điểm bên ngoài. Tôi thấy đa phần những bài bình duyệt tuy thuận tiện nhưng không được sáng tỏ cho lắm. Các bài đó có khuynh hướng đi theo những công thức sau đây : Stephen Hawking mắc bệnh Lou Gehrig ( so với người Mỹ ) hoặc bệnh về những nơron hoạt động ( so với người Anh ). Anh ta bị gắn chặt vào một chiếc ghế di động, không nói được và chỉ hoàn toàn có thể ngọ ngậy một số ít x ngón tay ( x biến thiên từ 1 đến 3, tùy theo bài báo không đúng mực mà người bình duyệt đã đọc về tôi ). Tuy vậy anh ta đã viết một cuốn sách về yếu tố cơ bản trong những yếu tố là tất cả chúng ta từ đâu tới và tất cả chúng ta đi đâu ? Câu vấn đáp mà Hawking đề xuất là thiên hà không được phát minh sáng tạo ra cũng như mất đi : đơn thuần là nó sống sót. Để phát biểu sáng tạo độc đáo đó, Hawking đã đưa ra khái niệm thời hạn ảo mà tôi ( người bình duyệt ) thấy hơi khó theo dõi. Dù sao nếu Hawking có lý và nếu tất cả chúng ta đi tới một triết lý trọn vẹn thống nhất, tất cả chúng ta sẽ biết được tư tưởng của Chúa. ( Khi sửa chữa thay thế những bản nháp, tôi đã định gạch câu ở đầu cuối nói rằng tất cả chúng ta sẽ biết đến tư tưởng của Chúa. Nếu tôi làm vậy, số sách bán được hoàn toàn có thể giảm đi 50% ). Sáng suốt hơn một chút ít ( theo tôi ) là bài báo của The Indipendent nói rằng ngay một cuốn sách khoa học trang nghiêm như lược sử thời hạn cũng hoàn toàn có thể trở thành cuốn sách kích động. Vợ tôi ( cuối năm 1995 những báo loan tin S. Hawking ly dị với bà Jane đã có với ông ba mặt con và lấy người hộ lý vẫn chăm nom ông ) thì kinh hãi nhưng tôi hơi khoái vì thấy cuốn sách của mình được so sánh với cuốn Luận về thiền và việc bảo trì xe máy. Tôi kỳ vọng rằng, cũng như cuốn Luận, nó cho mọi người cảm xúc rằng họ không bị tách rời một cách định mệnh khỏi những yếu tố lớn về tư duy và triết học. Không hoài nghi gì là góc nhìn con người, tương quan đến việc tuy bị tàn tật nhưng tôi vẫn trở thành một nhà vật lý kim chỉ nan, đã phát huy tính năng. Nhưng những ai vì chăm sóc đến điều ấy mà mua cuốn sách hoàn toàn có thể tuyệt vọng, vì cuốn sách chỉ có đôi chỗ khan hiếm đả động đến thực trạng sức khỏe thể chất của tôi ; đây là cuốn sách về lịch sử vẻ vang của ngoài hành tinh, không phải của tôi. Điều đó không giúp cho Bantam khỏi bị buộc tội rằng đã khai thác thô bạo bệnh tật của tôi, và tôi thì đã hợp tác bằng cách cho in ảnh của mình lên trang bìa. Trên trong thực tiễn thì theo hợp đồng tôi không có quyền gì so với tờ bìa. Tuy thế tôi cũng thuyết phục được Bantam dùng một tấm ảnh tốt hơn cho tờ bìa cuốn sách xuất bản ở Anh, thay cho hình ảnh thảm hại và đã cũ dùng để trang trí cho cuốn xuất bản ở Mỹ. Nhưng họ vẫn không biến hóa tờ bìa cho cuốn sách xuất bản ở Mỹ vì họ nói với tôi rằng fan hâm mộ Mỹ giờ đây đã giống hệt tấm ảnh ấy với cuốn sách. Người ta cũng ám chỉ rằng mọi người mua sách vì họ đã đọc những bài bình duyệt, hoặc vì cuốn sách được liệt vào hạng mục những sách cháy khách nhất, chứ họ không đọc nó ; họ chỉ đơn thuần có nó trong tủ sách hay đặt nó trên bàn xa lông để được tiếng là chiếm hữu nó, mà không cần bỏ công tìm hiểu và khám phá. Tôi tin rằng điều ấy cũng xảy ra, nhưng tôi không biết đó có phải cũng là trường hợp của những sách tráng lệ khác, gồm có cả Thánh kinh và Shakespeare. Trái lại, tôi biết rằng 1 số ít người ít ra cũng đã đọc nó, vì hàng ngày tôi nhận được một chồng thư về cuốn sách của mình ; nhiều thư có những câu hỏi hay những phản hồi chi tiết cụ thể, chứng tỏ người viết đã đọc cuốn sách, mặc dầu họ không phải luôn luôn hiểu được tổng thể. Cũng có những người lạ đón gặp tôi trên đường phố để nói rằng cuốn sách đã làm họ hài lòng đến mức nào. Hiển nhiên tôi dễ nhận ra và độc lạ nhiều, chứ không phải được công nhận nhiều so với hầu hết những tác giả khác. Nhưng tần số của những khen ngợi công cộng đó ( làm đứa con trai 9 tuổi của tôi bồn chồn ). Hình như chứng tỏ rằng ít ra có một tỷ suất những người mua sách đã đọc nó. Nhiều người hỏi tôi rằng lúc bấy giờ tôi định liên tục làm gì. Tôi khó mà viết được phần tiếp theo cuốn sách Lược sử thời hạn. Tôi sẽ gọi nó là gì ? Một lịch sử dân tộc dài hơn của thời hạn ? Bên kia sự kết thúc của thời hạn ? Đứa con của thời hạn ? Người môi giới gợi ý nên quay một cuốn phim về cuộc sống của tôi ! Nhưng cả tôi và mái ấm gia đình tôi sẽ không có được sự tôn trọng cá thể nếu chúng tôi để cho những diễn viên đóng vai của mình. Cũng sẽ là như vậy, trong chừng mực ít hơn, nếu tôi được cho phép ai đó viết tiểu sử của mình. Dĩ nhiên, tôi không hề ngăn cấm ai đó tự ý viết tiểu sử của tôi, miễn là không hạ nhục tôi, nhưng tôi sẽ cố làm nản lòng những người có dự tính ấy bằng cách nói rằng tôi nghĩ đến việc tự viết tiểu sử cho mình. Có thể làm như vậy, nhưng tôi không vội. Tôi đang dự trù nhiều nghiên cứu và điều tra chúng là ưu tiên so với tôi. Những hệ quả khác của giả thiết không có điều kiện kèm theo biên lúc bấy giờ đang được điều tra và nghiên cứu. Một yếu tố đặc biệt quan trọng lý thú là trị số của những độ lệch nhỏ khỏi tỷ lệ giống hệt của thiên hà vào những tiến trình sớm, chính những độ lệch nhỏ đó sau này sẽ cấu thành trước hết là những thiên hà, sau đó là những sao và ở đầu cuối là bản thân tất cả chúng ta. Nguyên lý bất định buộc rằng thiên hà vào những quá trình sớm không hề tuyệt đối giống hệt do tại sống sót những bất định hay những thăng giáng của vị trí và tốc độ của những hạt. Sử dụng điều kiện kèm theo không có biên, tất cả chúng ta thấy rằng ngoài hành tinh trong trong thực tiễn phải xuất phát từ sự không như nhau trong khoanh vùng phạm vi được cho phép bởi nguyên tắc bất định. Vũ trụ đã phải trải qua một thời kỳ co và giãn nhanh như trong những quy mô lạm phát kinh tế. Suốt thời kỳ đó, những chỗ không giống hệt bắt đầu sẽ được phóng đại lên đến khi đủ lớn để được cho phép tất cả chúng ta lý giải được nguồn gốc của những cấu trúc quan sát được trong ngoài hành tinh. Trong một ngoài hành tinh co và giãn, trong đó tỷ lệ vật chất đổi khác không nhiều từ chỗ này sang chỗ khác, thì mê hoặc làm cho những vùng có tỷ lệ cao hơn co và giãn chậm và mở màn co lại. Điều này dẫn đến sự hình thành những thiên hà, những sao và sau đó là khung hình của tất cả chúng ta. Như vậy mọi cấu trúc phức tạp mà tất cả chúng ta quan sát được trong thiên hà đều hoàn toàn có thể lý giải được bởi giả thiết không có biên của thiên hà cộng với nguyên tắc bất định của cơ học lượng tử. Ý tưởng cho rằng không và thời hạn có thể làm thành một mặt đóng
không có biên cũng đưa ra những điều ràng buộc sâu sắc đối với vai trò của Chúa trong các công việc trong thiên hà. Với văn minh của các triết lý
khoa học có khả năng miêu tả nhiều

hiện tượng

, đa phần tin rằng Chúa cho phép vu trụ tiến hóa theo những quy luật nhất định và không can thiệp để
vi phạm các định luật đó. Song các định luật này không nói lên được ngoài hành tinh đã thoát thai từ trạng thái nào – lên dây cót đồng hồ và chọn xem ngoài hành tinh bắt đầu như thế nào vẫn là phần của Chúa. Nếu mà ngoài hành tinh có một điểm xuất phát, tất cả chúng ta buộc lòng phải giả định có một Đấng phát minh sáng tạo. Nhưng
nếu thiên hà là trọn vẹn tự thân, không biên không mút thì ngoài hành tinh cũng không có bắt đầu, không có kết cuộc: thiên hà chỉ sống sót. Vậy thì

Đấng sáng tạo

giữ vị trí gì ở đây?cho rằng không vàcó thể làm thành một mặt đóng không có biên cũng đưa ra những điềusâu sắc đối vớicủa Chúa trong những việc làm trong. Vớicủa cáckhoa học có khả năngnhiềutin rằng Chúavu trụtheo nhữngvà khôngđểcácđó. Song cácnày không nói lên đượcđãtừnào – lên dây cót đồng hồ đeo tay và chọn xembắt đầu như thế nào vẫn là phần của Chúa. Nếu màcó mộtbuộc lòng phảicó một. Nhưng nếulàtự thân, không biên không mút thìcũng không có khởi đầu, không cóchỉgiữgì ở đây ?

Source: http://139.180.218.5
Category: Thuật ngữ đời thường