Nhạc chế đã có từ lâu. Bằng chứng là bài hát ” Huyền thoại mẹ ” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có hàng chục bản chế khác nhau suốt hàng chục năm qua. Thế nhưng, trong tiến trình những hoạt động giải trí hội đồng tạm ngưng trệ vì COVID-19, thì công chúng bỗng dưng phát hiện nhạc chế bùng nổ trên mạng xã hội. Chỉ riêng hai kênh Youtube và Tik Tok đã thấy trăm hồng nghìn tía của nhạc chế. Những niềm vui chốc lát mà nhạc chế mang lại cho đám đông, có gì đáng do dự ?Trước đây, nhạc chế chỉ được xem như một game show vỉa hè. Người ta hát nhạc chế ở những cuộc gặp mặt nho nhỏ, để thư giãn giải trí với nhau. Thế nhưng, khi mạng xã hội lan rộng ra thời cơ cho bất kể ai mong ước được làm nghệ sĩ, thì nhạc chế trở thành một thể loại đắc dụng. Vì sao như vậy ? Vì nhạc chế sống sót dựa trên tác phẩm gốc đã rất quen thuộc, nhưng công chúng không chiêm ngưỡng và thưởng thức bằng những yên cầu khắc nghiệt của nghệ thuật và thẩm mỹ mà chỉ tìm kiếm một sự đùa nghịch vui nhộn. Nói cách khác, nhạc chế cũng là một dạng thức văn hóa truyền thống dân gian, còn mức độ mặn ngọt hay cay đắng tùy vào trình độ thẩm mỹ và nghệ thuật của người ” chế ” và người nghe .
untitled-4.jpg -0
Chương trình “Gặp nhau cuối năm” có nhiều nhạc chế do Táo Quân trình bày.

Đứng ở góc nhìn bản quyền, thì nhạc chế là tác phẩm phái sinh. Nhiều người ái ngại nhạc chế vì đó là hành vi vi phạm pháp lý bởi hầu hết những ca khúc chế lời đều không xin phép tác giả. Tất cả những bản nhạc ” chế ” được sử dụng khai thác với mục tiêu kinh doanh thương mại hay không kinh doanh thương mại đều được xác lập là hành vi xâm phạm quyền tác giả được pháp luật tại điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ. Nếu soi rọi chi li, thì nhạc chế đưa vào tấu hài hay màn biểu diễn đều xâm phạm bản quyền, vì chẳng mấy ai bận tâm đến việc đi xin phép tác giả bản gốc để làm bản ” chế “. Thế nhưng, nhạc sĩ có ca khúc được ” chế ” cũng rộng lượng bỏ lỡ, vì bài hát phải ” hot ” thì mới thuận tiện thành bản ” chế ” thông dụng. Cũng đã có nhạc sĩ phản ứng vì bị ” chế ” quá đà. Ví dụ, lúc sinh thời nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu từng dọa kiện một doanh nghiệp khi họ ” chế ” ca khúc ” Đoàn giải phóng quân ” thành một bài hát đồng ca bỡn cợt .

Nếu không có Youtube và Tik Tok thì biên độ lan tỏa của nhạc chế rất hạn hẹp. Và điều kỳ lạ là nhạc chế đã góp phần tạo ra không ít ngôi sao trên mạng xã hội. Minh chứng cụ thể nhất là Hậu Hoàng – một cô gái Hà Nội, năm nay 26 tuổi. Hậu Hoàng sinh ra trong một gia đình có bố mẹ làm cán bộ, bản thân Hậu Hoàng từng tốt nghiệp đại học chuyên ngành tài chính nhưng chọn lối đi riêng chinh phục khán giả qua các kênh trực tuyến. Vốn là một thiếu nữ nhút nhát, Hậu Hoàng thay đổi từng ngày qua những sản phẩm nhạc chế phát sóng trên Youtube. Khởi đầu bằng video nhạc chế “Lép” kể về nỗi khổ của những cô gái ngực phẳng, Hậu Hoàng dần dần tạo được hào hứng cho đám đông qua những video nhạc chế như “Nạn mời cưới”, “Những chị đại học đường” hoặc “Tấm Cám chuyện Hậu Hoàng sắp kể”.

Hiện nay, kênh riêng của Hậu Hoàng đã có hơn 7 triệu người theo dõi. Nhiều video của Hậu Hoàng đạt đến số lượng hàng trăm triệu lượt xem, như bản chế ” Sức mạnh của sao đỏ ” với 232 triệu lượt xem tính đến cuối năm 2021. Hậu Hoàng không có nhan sắc của hotgirl, nhưng có duyên khi diễn hài. Xem mẫu sản phẩm của Hậu Hoàng, người theo dõi có được cảm xúc thư giãn giải trí và không ít suy tư. Tự tin làm một Youtuber toàn thời hạn, Hậu Hoàng góp vốn đầu tư khá tráng lệ cho những video nhạc chế của mình, từ ngữ cảnh, chiêu trò cho đến … những đoạn quảng cáo được lồng ghép khôn khéo !
Cái khó của nhạc chế là khai thác được yếu tố thời sự và chọn được ngôn từ trình diễn thật hóm hỉnh. Hậu Hoàng làm được điều đó với video nhạc chế ” Chuyện nghề shipper “. Không chỉ phản ánh được bài toán phải giải đáp tiếp tục của nghề shipper về yếu tố vượt qua thảm họa kẹt xe để đúng giờ cam kết với khách : ” Đi CG cầu giấy xuống Nghi Tàm hết nửa tiếng, rồi sao mà kịp giao quay lại tít Nghĩa Tân “, Hậu Hoàng còn đưa được chí hướng Giao hàng của shipper mà người mua phải trân trọng : ” Chỉ cần là khách boom, xa nữa xa mãi ta cũng chơi. Dù bụi bặm bụi bờ hay mưa rơi, ta cũng chắc như đinh ship đến nơi. Làm việc là phải đam mê, sáng sủa và mãi luôn yêu đời. Dù cho chông gai khó khăn vất vả, vẫn cứ vi vu đất trời “. Hậu Hoàng trở thành ” nữ hoàng nhạc chế ” khiến những sân chơi chính thống cũng phải kiêng nể. Hai game show trên VTV là ” Sao nhập ngũ ” và ” Sàn đấu vũ đạo ” đã mời Hậu Hoàng tham gia để tạo độ nóng lôi cuốn người theo dõi .
hau.jpg -0
Hậu Hoàng – một hiện tượng giải trí thành công nhờ nhạc chế.

Tha thứ yếu tố bản quyền, thì hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn nhạc chế đã là một phần mê hoặc của đời sống thời điểm ngày hôm nay, khi mỗi người đều được quyền tự do biểu lộ tình cảm cá thể về những yếu tố xã hội. Nhạc chế không khó viết, ngôn từ đơn thuần và thân mật. Thế nhưng, để có một bản ” chế ” thuyết phục thì yên cầu người chế phải có chút mưu trí và dí dỏm để bắt nhịp khuynh hướng ( gọi nôm na là ” đu trend ” ). Phải sòng phẳng nhìn nhận, muốn ” chế ” cũng phải có ” nghề “. Nếu như cách đây vài thập niên, nhạc chế đôi lúc Open trên chương trình ” Trong nhà ngoài phố ” của Đài truyền hình Thành Phố Hồ Chí Minh, thì giờ đây nhạc chế đã chễm chệ như ” đặc sản nổi tiếng ” trên chương trình ” Gặp nhau cuối năm ” của Đài truyền hình Nước Ta. Xem và nghe nhạc chế do Chí Trung, Tự Long, Xuân Bắc, Công Lý trình diễn, không ít người phải gật gù tán thưởng. Chẳng hạn, yếu tố chậm trễ xây đắp đường sắt trên cao được những Táo Quân hò reo khá mê hoặc : ” Con tàu của ta nó vốn là tàu nhanh, nhưng mà làm lâu nên bị đội vốn. Muốn cho xong, nhưng tiền quá tốn. Đành lại đi vay, dù xưa đã vay ” .

Tất nhiên, nhạc chế không thể chiều lòng tất cả mọi người, nhất là những đối tượng nghiêm trang và khó tính. Một nhân vật trong giới sáng tác cho rằng: “Nhạc chế vui, mang lại sự bất ngờ và tiếng cười, nhưng đôi khi, đó là tiếng cười dễ dãi và xàm. Khán giả thích nhạc chế thường là những người trẻ, ham vui… Đặc biệt, họ là những người có nhiều thời gian để xem nên các sản phẩm nhạc chế dễ dàng có lượt xem cao, lọt top trending. Còn những người có chuyên môn và gu thưởng thức âm nhạc không ca tụng thể loại nhạc này”. Đúng vậy, không ai phủ nhận điều ấy. Thế nhưng, thời đại văn minh cũng nên khuyến khích những người thích đùa và biết đùa, mà thể tất cho sự chênh chao của nhạc chế.

Nhạc chế cũng có không ít bản nhố nhăng và thô tục, vì người ” chế ” kém tài và kém duyên. Còn nhạc chế vào tay những nghệ sĩ đích thực thì cũng có giá trị nhất định. Đôi khi, nhạc chế tiềm ẩn không ít thông điệp mỉa mai và châm biếm tương đối lâm ly. Từ một ca khúc nhiều người yêu thích gắn vào một sự kiện nhiều người chăm sóc, chính là giải pháp kiến thiết một bản nhạc chế thành công xuất sắc .
Bài hát ” Không xúc cảm ” có bản nhạc chế nói về tình hình xả lũ tùy tiện : ” Cấp báo, hồ thủy điện xả nước đấy. Mọi người liệu hồn bơi nhanh. Nếu ai không biết bơi, chết trôi rồi đời. Nhìn nước lũ cuốn bao nhà tan hoang. Cuốn hết mùa màng, cuốn hết lợn gà. Ai không kịp bơi thì trôi luôn. Nước lũ, nước lũ về. Cho nhân dân thêm điều kiện kèm theo, gắng sức rèn luyện nâng cao thể lực ” .

Bài hát “Nơi tình yêu bắt đầu” có bản nhạc chế nói về tệ nạn phong bì ở bệnh viện: “Này bệnh nhân khi khám đừng có quên, muốn sống nhớ đưa ngay tiền. Này bệnh nhân ơi, xin nhớ, kẻo chết oan. Phải “bơm” trước khi được tiêm. Người nghèo ai ơi, xin hãy đừng ốm đau, vào khám mất công đi về”.

Bài hát ” Thật giật mình ” có bản nhạc chế nói về sự nhiễu loạn trên khoảng trống mạng : ” Facebook bỗng dưng trao cho ta bao nhiêu quyền. Nào là quyền câu like, xong đến quyền dạy đời cho ai, xong đến quyền chửi người sai, khi thấy cần thì rủ nhau đấu tố. Thế nên, giờ đây, điều chăm sóc nhất là, đi đâu mình cũng chụp hình, hôn nhau mình cũng chụp hình, tắm xong mình cũng chụp hình, rồi mình sẽ post Face. Livestream kiện cáo dìm hàng, tâm thư gửi những bộ ngành, selfie tạo dáng lộ hàng, rồi mình sẽ đếm like … Kệ cuộc sống trôi qua, bao người dân chìm vào Facebook mãi. Để rồi cứ sống như mơ, như ly kem bơ, xong lại giật mình ” .
Bài hát ” Ngõ vắng rối loạn ” lại có bản nhạc chế ủng hộ đẩy lùi tham nhũng : ” Một ngõ vắng quanh co, một căn nhà cấp bốn, một mái ngói đơn sơ, bên ngoài hiên che tôn. Tôi yêu nhà, dù nhà tôi cấp bốn. Sống trong sáng, một đời không tham ô. Dù góp sức bao năm, vẫn căn nhà cấp bốn. Một đời không tham nhũng, do đó ở vậy thôi ” .
Nhiều bản nhạc chế còn được thương mến hơn cả bài hát gốc. Cho nên, nhạc chế cũng đem đến tiếng cười góp thêm phần hóa giải những xích míc và những chưa ổn một cách hiệu suất cao và nhẹ nhàng .

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *