Tết Nguyên Đán (còn gọi là Tết Cả[1], Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền hay đơn giản là Tết) là dịp lễ đầu năm mới theo âm lịch của các dân tộc thuộc Vùng văn hóa Đông Á, gồm có Trung Quốc, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Đài Loan và Việt Nam. Theo dòng chuyển lịch sử, người Nhật Bản bỏ Tết Nguyên Đán, còn người Trung Quốc, Triều Tiên và Việt Nam vẫn giữ truyền thống đón Tết này cho dù định cư tại nước khác.

Tại Nước Ta trước ngày Tết còn có phong tục như ” cúng Táo Quân ” ( 23 tháng Chạp Âm lịch ) và ” cúng Tất Niên ” ( 29 hoặc 30 tháng Chạp Âm lịch ). Vì Tết tính theo Âm lịch nên Tết Nguyên Đán của Nước Ta muộn hơn Tết Dương lịch ( hay Tết Tây ). Do quy luật 3 năm nhuận một tháng của âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên đán không khi nào trước ngày 21 tháng 1 Dương lịch và sau ngày 20 tháng 2 Dương lịch mà rơi vào giữa những ngày này. Toàn bộ dịp Tết Nguyên đán hàng năm thường lê dài trong khoảng chừng 7 đến 8 ngày cuối năm cũ và 7 ngày đầu năm mới ( 23 tháng Chạp đến hết ngày 7 tháng Giêng ). [ 2 ]Hàng năm, Tết được tổ chức triển khai vào ngày mồng 1 ( hay mùng 1 [ 3 ] ) tháng Giêng âm lịch trên toàn nước Nước Ta và ở một vài nước khác có hội đồng người Việt sinh sống. Sắm cây đào và cây quất ở miền Bắc, hay cây mai ở miền Trung và miền Nam được coi là sự chuẩn bị sẵn sàng không hề thiếu trong những ngày giáp Tết. Sau đó, trong những ngày Tết, những mái ấm gia đình sum vầy bên nhau, cùng thăm hỏi người thân trong gia đình, dành những lời chúc mừng tốt đẹp, mừng tuổi và thờ cúng tổ tiên .

Từ tết trong tiếng Việt là âm Hán Việt cổ của chữ 節, mà âm Hán-Việt hiện đại đọc là tiết. Tết và tiết đều bắt nguồn từ âm đọc trong tiếng Hán trung cổ của chữ “節”. “tết” xuất hiện trước “tiết”, vào giai đoạn chữ “tiết” 節 có âm đọc trong tiếng Hán trung cổ là /tset/. “Tiết” xuất hiện sau “tết”, vào giai đoạn âm đọc trong tiếng Hán trung cổ của chữ “tiết” 節 đã biến đổi thành /tsiet/. Ban đầu cả “tết” và “tiết” đều được phát âm giống như âm đọc của chữ “tiết” 節 trong tiếng Hán ở thời điểm chúng được tiếng Việt vay mượn, về sau do sự biến đổi của ngữ âm tiếng Việt cách phát âm của chúng đã thay đổi thành “tết” và “tiết” như hiện nay.[4]

” Tết Nguyên Đán ” vốn không phải là ” Tiết Nguyên Đán ” trong 24 điểm ” Tiết khí ” ( chữ Hán : 節氣 ) của Thời tiết phân loại theo lịch Mặt trăng ( Nông lịch ). Từ “ nguyên ” 元 trong “ Nguyên Đán ” 元旦 có nghĩa là sự khởi đầu hay là sơ khai và ” đán ” 旦 có nghĩa là buổi sáng sớm hay là bình minh. Nghĩa gốc của từ “ Nguyên Đán ” 元旦 là chỉ ” Buổi sáng tiên phong / Ngày tiên phong ( tức ngày mồng một ) của một năm Nông lịch “. [ 5 ] [ 6 ] [ 7 ]

Hiện nay, tại Trung Quốc, Tết âm lịch không còn được gọi là Tết Nguyên Đán nữa. Tại Trung Quốc đại lục, thời Dân quốc, năm thành lập Trung Hoa Dân quốc (năm 1912) được lấy làm mốc khởi thuỷ để định tên năm dương lịch. Năm thành lập Trung Hoa Dân quốc được coi là Trung Hoa Dân quốc năm thứ nhất. Năm sau Dân quốc năm thứ nhất, tức là Công nguyên năm 1913, là Dân quốc năm thứ hai, năm 1914 là Dân quốc năm thứ ba, năm 1915 là Dân quốc năm thứ tư… Lấy số năm Công nguyên trừ cho 1911 thì sẽ ra số năm Dân quốc tương ứng của năm Công nguyên đó.[8][9] Ngày 27 tháng 9 năm 1949, tại Hội nghị Toàn thể Khoá I Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc quyết định gọi tên các năm dương lịch theo thứ tự trong kỷ nguyên Công lịch, chính thức quy định ngày 1 tháng 1 dương lịch (tức Tết Tây) gọi là “Nguyên đán”, ngày mồng một tháng giêng nông lịch gọi là “Xuân tiết” (chữ Hán: 春節, pinyin: chūnjié) (nghĩa là lễ hội mùa xuân).[7][10]

Hai miền Nam Bắc Nước Ta từ sau năm 1975 đều cùng sử dụng múi giờ GMT + 7 ( trước đó Việt Nam Dân chủ Cộng hoà sử dụng múi giờ GMT + 7, còn Nước Ta Cộng hoà sử dụng múi giờ GMT + 8 giống như Trung Quốc ), Trung Quốc thì sử dụng múi giờ GMT + 8. Do Nước Ta và Trung Quốc sử dụng hai múi giờ khác nhau, âm lịch Nước Ta và âm lịch Trung Quốc cũng có đôi chút độc lạ, có lúc thì chỉ lệch có một giờ, có lúc thì lệch đến một tháng. Vì vậy mà có năm Nước Ta đón Tết cùng ngày với Trung Quốc, có năm lại đón Tết trước hoặc sau Trung Quốc. [ 11 ] [ 12 ] Năm 1985, Nước Ta đón Tết trước Trung Quốc 1 tháng. [ 13 ]

Nguồn gốc tết sinh ra.

Văn hóa Đông Á – thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước – do nhu yếu canh tác nông nghiệp đã ” phân loại ” thời hạn trong một năm thành 24 tiết khí khác nhau ( và ứng với mỗi tiết này có một thời gian ” giao thừa ” ) trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu của một chu kỳ luân hồi canh tác, gieo trồng, tức là Tiết Nguyên Đán. Sau này được biết đến là Tết Nguyên Đán. Năm mới của Nước Ta bị ảnh hưởng tác động bởi nền văn mình lúa nước cổ đại. [ 14 ]

Cũng trong sách An Nam chí lược của Lê Tắc, người Việt có phong tục khác biệt với Trung Quốc, dân thường hay vẽ mình, ưa uống rượu, dùng trầu cau đãi khách, hay ăn dưa mắm, những vật dưới biển và đã tổ chức lễ Tết. Ông còn ghi chép rằng dân Việt đón lễ Tết từ tháng giêng cho đến tháng 3 âm lịch, chơi nhiều trò chơi như đá bóng, đá cầu, đánh cờ, đấu vật và tổ chức tế lễ.[15] Một học giả khác là Lê Quý Đôn chép trong sách Kiến văn tiểu lục rằng nước Việt thời nhà Lý, đã thực hiện các lễ nghi quan trọng như lập Đàn phong vân để cầu mưa, lập đàn xã tắc để cầu cho quanh năm được mùa, dùng ngày lập xuân để làm lễ nghinh xuân. Lê Quý Đôn viết rằng thời Hồng Đức (1442-1497) lễ Nguyên đán là ngày lễ quan trọng bậc nhất, trăm quan phải vào chầu vua.[16]

Một số khu vực khác.

Theo lịch sử vẻ vang Trung Quốc, nguồn gốc Tết Nguyên Đán có từ năm Tam Hoàng Ngũ Đế 2879 TCN đổi khác theo từng thời kỳ. Tuy nhiên, Tam Hoàng Ngũ Đế cũng chỉ là những nhân vật thần thoại cổ xưa .Lịch sử Trung Quốc cũng cho rằng Tết được đổi khác qua những thời kỳ. Đời Tam đại, nhà Hạ chuộng màu đen nên chọn tháng giêng, tức tháng Dần. Nhà Thương thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng chạp, làm tháng đầu năm. Nhà Chu ưa sắc đỏ nên chọn tháng Tý, tức tháng mười một, làm tháng Tết. Các vua chúa nói trên ý niệm về ngày giờ ” tạo thiên lập địa ” như sau : giờ Tý thì có trời, giờ Sửu thì có đất, giờ Dần sinh loài người nên đặt ra ngày Tết khác nhau. [ 17 ] Đời Đông Chu, Khổng Tử đổi ngày Tết vào một tháng nhất định là tháng Dần. Đời nhà Tần ( thế kỷ III TCN ), Tần Thủy Hoàng lại đổi qua tháng Hợi, tức tháng mười. Đến thời nhà Hán, Hán Vũ Đế ( 140 TCN ) lại đặt ngày Tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó về sau, không còn triều đại nào biến hóa về tháng Tết nữa. Song những cụ thể này chỉ tìm thấy trong sách sử Trung Quốc, không có những nguồn tư liệu khác để kiểm chứng. Theo những nghiên cứu và điều tra gần đây, thực tiễn dân cư Bách Việt thời xưa ăn Tết vào tháng Tý ( tháng 11 âm lịch thời nay ) đến thời Hán mới chính thức đổi thành tháng Dần ( tháng Giêng ). [ 18 ] Trước năm 1967, Nước Ta lấy múi giờ Bắc Kinh làm chuẩn cho âm lịch. Ngày 8 tháng 8 năm 1967, nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phát hành đổi lịch dùng múi giờ GMT + 7 làm chuẩn ở miền Bắc. Vì thế hai miền nam bắc Nước Ta đón Tết Mậu Thân hai ngày khác nhau ( miền Bắc ngày 29 tháng một trong khi miền Nam thì ngày 30 tháng 1 ). [ 19 ] Từ năm 1976, cả hai miền nam bắc mới dùng chung múi giờ GMT + 7 .Không chỉ có Trung Quốc và Nước Ta có Tết Nguyên Đán, mà 1 số ít vương quốc ở Đông Á cũng có Tết này. Chẳng hạn, so với người Đài Loan, Tết Nguyên Đán là dịp lễ quan trọng nhất, là những ngày mà mọi người ở Đài Loan quây quần bên nhau, cùng nhau đoàn viên sau một năm thao tác khó khăn vất vả. Họ có tiệc tùng thả đèn lồng được tổ chức triển khai tại làng cổ Thập Phần vào dịp này .Tết Nguyên Đán ở Hồng Kông cũng mang nhiều điểm tương đương với Trung Quốc nhưng cách đón Tết của người Hồng Kông vô cùng rực rỡ khi trộn lẫn giữa nền văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử Phương Đông với nét văn hóa truyền thống phóng khoáng, mới lạ của phương Tây. Lúc chuẩn bị sẵn sàng đón Tết, người dân Hồng Kông cũng lau dọn nhà cửa thật sạch, trang trí giấy đỏ. Trẻ em thì được lì xì, người lớn chúc tụng nhau một năm mới niềm hạnh phúc [ 20 ] .Trong văn hóa truyền thống Nước Hàn, ngày lễ lớn nhất trong năm cũng chính là Tết Nguyên Đán, hay còn gọi là Seollal, ngày xua đuổi linh hồn xấu xa, điều rủi ro xấu và nghênh đón điều tốt đẹp. Tương tự như ở Nước Ta, Tết khởi đầu từ ngày 1/1 Âm lịch và thường lê dài trong 3 ngày [ 20 ]. Tết của người dân bán đảo Triều Tiên lê dài hàng tuần với nhiều phong tục truyền thống lịch sử như dán hình động vật hoang dã lên cửa để cầu may, xem tướng số, đón mặt trăng … Ngày lễ Seollal đã từng bị bãi bỏ trong khoảng chừng thời hạn dài, nhưng nay được phục sinh và công nhận là ngày lễ hội vương quốc ở Bắc Triều Tiên và Nước Hàn .Tết Âm Lịch hay còn gọi là Tết Tháng Trắng, Tết Nguyên Đán là một trong những dịp lễ lớn nhất trong năm ở Mông Cổ. Đây là thời gian báo hiệu mùa đông giá lạnh đã kết thúc, là dịp để mái ấm gia đình sum vầy và thắt chặt mối quan hệ. Những ngày đầu năm, người Mông Cổ sẽ chỉ mặc phục trang dân tộc bản địa. Họ quay quần cùng nhau, trò truyện, vui đùa, trao đổi những món ăn và chiêm ngưỡng và thưởng thức chúng .Ở Nhật Bản mặc dầu đã ngừng đón Tết theo âm lịch để chuyển sang đón Tết theo dương lịch ( xem Tết Nhật Bản ) từ năm 1873 trong thời kỳ Minh Trị duy tân, tuy nhiên ở một số ít địa phương phía nam Nhật Bản như Okinawa thì người dân vẫn đón Tết theo âm lịch và một số ít tiệc tùng Tết âm lịch vẫn được tổ chức triển khai ở một vài khu vực. Nhưng Tết âm lịch không được coi là ngày lễ hội vương quốc của Nhật Bản nên mọi người vẫn phải đi làm, đi học [ 21 ] .

Khu vực Đông Nam Á.

Ở Nước Singapore, người dân đón Tết truyền thống lịch sử cùng thời gian với Tết Nguyên đán của người Nước Ta. Những ngày Tết ở Nước Singapore thường diễn ra với Lễ hội mùa xuân với 3 sự kiện điển hình nổi bật : Lễ hội Hoa đăng, Lễ hội Singapore River Hongbao và Lễ hội đường phố Chingay, lê dài từ mùng 1 Tết cho đến 15 tháng Giêng âm lịch. Mỗi liên hoan đều mang đậm chất xuân, vui mắt và có rất đông người dân tham gia .Ở Malaysia, một phần tư dân số Malaysia là người Hoa kiều, vì thế Tết Nguyên đán cũng là một dịp rất quan trọng với họ. Nó cũng được coi là kỳ nghỉ chính thức tại vương quốc này [ 20 ] .

Các quá trình chính trong Tết.

Người Việt Nam quan niệm rằng ngày Tết thì toàn bộ mọi thứ đều phải thật sớm và mới. [ 22 ] Do đó trước ngày Tết khoảng chừng hơn 2 tuần, những mái ấm gia đình đã sắm sửa cho ngày Tết. Họ thường quét dọn, trang trí nhà cửa, mua hoa, sắm thức ăn … thật chu đáo cho ngày Tết. Ngoài ra, toàn bộ những đồ vật không thiết yếu hoặc bị cho là đem lại điềm gở cũng bị vứt bỏ .

Rằm tháng Chạp.

Rằm tháng Chạp là lễ cúng rằm của tháng tổng kết sau cuối của một năm, chuẩn bị sẵn sàng cho lễ cúng ông Táo và lễ Giao Thừa đón năm mới. Chính thế cho nên, nhiều mái ấm gia đình Việt coi trọng lễ này hơn những lễ cúng rằm khác trong năm. Các lễ nghi và thủ tục cúng rằm tháng Chạp cũng được sẵn sàng chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng hơn. Rằm tháng Chạp vào ngày 15 tháng ở đầu cuối âm lịch, tức là chỉ còn 8 ngày nữa đến Tết ông Táo, và khoảng chừng nửa tháng nữa là đến lễ cũng tất niên cuối năm đón năm mới .

Cúng ông Công ông Táo.

Một mái ấm gia đình đang gói bánh chưng chuẩn bị sẵn sàng cho ngày Tết Âm lịch .Công việc chính thức sửa soạn đón Tết của người Nước Ta thường khởi đầu từ ngày 23 tháng Chạp, là ngày mà người Việt cúng ông Táo ( Táo quân ). Theo quan điểm của người Việt thì ông Táo vừa là thần nhà bếp trong nhà vừa là người ghi chép tổng thể những việc làm tốt xấu mà con người đã làm trong năm cũ và báo cáo giải trình với Ngọc Hoàng những yếu tố tốt xấu của gia chủ. Ông Táo được cúng vào trưa hoặc chiều ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng năm. Lễ cúng gồm có hương ( nhang ), nến, hoa quả, vàng mã và hai mũ đàn ông, một mũ đàn bà kèm theo ba con con cá chép ( cá chép vàng thật hoặc cá chép vàng làm bằng giấy kèm theo cỗ mũ ). Theo sự tích ông Táo, con cá chép sẽ đưa ông Táo vượt qua Vũ Môn để lên Thiên đình gặp Ngọc Hoàng. Một số mái ấm gia đình ở nông thôn vẫn còn gìn giữ phong tục dựng cây nêu, trong khi ở thành phố, phong tục này đã bị quên lãng. Theo phong tục, cây nêu được dựng lên để chống lại quỷ dữ và những điềm gở. Cây nêu thường được treo hoặc trang trí thêm những thứ được coi là để dọa ma quỷ như : tỏi, xương rồng, hình nộm và lá dứa. Trước ngày Tết, người Việt cũng sẵn sàng chuẩn bị bánh chưng, bánh giầy còn ở miền nam thì loại bánh phổ cập là bánh tét và những món ăn thịnh soạn để dâng lên ông bà tổ tiên. [ 23 ]

Ngày Tất niên có thể là ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu). Đây là ngày gia đình sum họp lại với nhau để ăn cơm buổi tất niên. Buổi tối ngày này, người ta làm cỗ cúng tất niên. Giữa ngày 30 (hoặc 29) tháng Chạp và ngày mồng 1 tháng Giêng, giờ Tý (từ 23 giờ hôm trước đến 1 giờ hôm sau), trong đó thời điểm bắt đầu giờ Chính Tý (0 giờ 0 phút 0 giây ngày Mồng 1 tháng Giêng) là thời khắc quan trọng nhất của dịp Tết. Nó đánh dấu sự chuyển giao năm cũ và năm mới, nó được gọi là Giao thừa. Để ghi nhận thời khắc này, người ta thường làm hai mâm cỗ. Một mâm cúng gia tiên tại bàn thờ ở trong nhà mình và một mâm cúng thiên địa ở khoảng sân trước nhà. Một số cộng đồng lấy con hổ là vật thờ thì gọi là cúng Ông Ba Mươi. Một số cộng đồng khác thì có một phần cỗ dành để cúng chúng sinh, cúng những cô hồn lang thang không nơi nương tựa.

Một cụ già mặc áo the để cúng tất niên cuối năm .

Sắp dọn bàn thờ cúng.

Trong mái ấm gia đình người Việt thường có một bàn thờ cúng tổ tiên, ông bà ( hay còn gọi ông vải [ 24 ] ). Cách trang trí và sắp xếp bàn thờ cúng khác nhau tùy theo từng nhà. Biền, bàn thờ cúng là nơi tưởng niệm, là quốc tế thu nhỏ của người đã khuất. Hai cây đèn tượng trưng cho Mặt Trời, Mặt Trăng và hương là tinh tú. Một bát hương đặt chính giữa ( hoàn toàn có thể có hai bát hương nhỏ hơn đặt đối xứng hai bên ). Phía sau hai cây đèn thường có hai cành hoa cúc giấy với nhiều bông nhỏ bao quanh bông lớn. Có nhà cũng cắm ” cành vàng lá ngọc ” ( một thứ hàng mã ) với sự cầu mong làm ăn được quả vàng, quả bạc và kinh doanh lãi gấp nhiều lần năm trước. Ở giữa có trục ” thiên hà ” là khúc trầm hương dưới dạng khúc khuỷu và vươn lên trong bát hương. Nhiều mái ấm gia đình đặt xen hai cái đĩa giữa đèn và hương để đặt hoa quả lễ gọi là mâm ngũ quả ( tuỳ mỗi miền có sự biến thiên những loại quả, nhưng mỗi loại quả đều có ý nghĩa của nó ). Trước bát hương để một bát nước trong để coi như nước thiêng. Hai cây mía đặt ở hai bên bàn thờ cúng là để những cụ chống gậy về với con cháu và dẫn linh hồn tổ tiên từ trên trời về hạ giới .
Bắn pháo hoa vào lúc giao thừa tại Nước TaGiao thừa là thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Trong thời gian giao thừa mọi người trong mái ấm gia đình thường dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Dịp này, người ta thường bắn pháo hoa ở những khu vực thoáng rộng, thoáng mát .Cúng Giao thừa là lễ cúng để đem bỏ hết đi những điều xấu của năm cũ sắp qua để đón những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến. [ 25 ]

• Cúng Giao thừa ngoài trời

Theo tục lệ cổ truyền thì Giao thừa được tổ chức nhằm đón các Thiên binh (chữ Hán: 天兵, tức 12 vị Hành khiển). Lúc đó họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà. Hết một năm, vị Hành khiển (行遣) cũ đã cai quản Hạ giới trong năm cũ sẽ bàn giao công việc cho vị Hành khiển mới đi xuống sẽ cai quản Hạ giới trong năm mới. Mỗi năm có một vị, sau 12 năm thì các vị Hành khiển sẽ luân phiên trở lại. Mười hai vị Hành khiển và Phán quan (判官) gồm:

Mâm cỗ cúng Giao thừa ở ngoài trời .Mâm lễ được sắp bày với lòng tôn kính tiễn đưa người Nhà Trời đã quản lý mình năm cũ trở lại Thiên đình và đón người mới xuống sẽ làm trách nhiệm quản lý Hạ giới năm tới. Vì việc chuyển giao, tiếp quản việc làm rất là khẩn trương nên những vị chỉ hoàn toàn có thể ăn hấp tấp vội vàng hoặc mang theo, thậm chí còn chỉ tận mắt chứng kiến lòng thành của chủ nhà. Trên chiếc hương án có bình hương, hai ngọn đèn dầu hoặc hai ngọn nến .Lễ vật gồm những chiếc thủ lợn hoặc con gà, bánh chưng, mứt kẹo, trầu cau, hoa quả, rượu hoặc nước và vàng mã. Các quan mặc dầu phút chuyển giao bận rộn khẩn trương nhưng vì là … người nhà trời nên có tài đồng cảm ngay ” ruột gan ” của gia chủ. Nếu có ý cầu lợi, mua chuộc, đút lót, những vị chỉ nhìn tín hiệu ở khói hương, lửa đèn là biết ngay, và lập tức những vị dông thẳng, không thèm ngó ngàng gì đến vật cúng giao thừa của những nhà cầu lợi ấy. Trái lại, những nhà chân chất, ngay thật, sống bằng lao động, ăn ở tử tế thì có khi chỉ cần chén rượu, nén hương ( như Thổ công đánh tín hiệu qua hương đèn ), những vị có chức trách biết ngay mà vui tươi chiêm ngưỡng và thưởng thức, dốc lòng phù hộ .Lễ trừ tịch còn là lễ để ” khu trừ ma quỷ “, do đó có từ ” trừ tịch “. Lễ trừ tịch cử hành vào lúc giao thừa nên còn mang tên là lễ giao thừa .
Bàn thờ Tổ tiên chuẩn bị sẵn sàng cho việc cúng giao thừa .

• Cúng Giao thừa trong nhà: là lễ cúng tổ tiên vào chính thời khắc giao thừa vừa tới nhằm để cầu xin Tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình gặp những điều tốt lành trong năm mới sắp đến. Mâm lễ bao gồm các món ăn mặn ngày Tết được chế biến tinh khiết với phong cách trang nghiêm.

Cỗ mặn gồm có bánh chưng, giò, chả, xôi gấc, thịt gà, xôi những loại, rượu, bia và những loại thức uống khác. Các món ăn mặn khác tùy theo nhu yếu của mái ấm gia đình. Cỗ ngọt và chay gồm có Hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt Tết .Khi cúng Giao thừa trong nhà, những thành viên trong mái ấm gia đình thường đứng trang nghiêm trước bàn thờ cúng ( không cần toàn bộ, chỉ cần gia chủ và vài ba người nữa ) để khấn tổ tiên và xin được những cụ phù hộ độ trì trong nhà mới và cầu an khang thịnh vượng, sức khỏe thể chất tốt. Trước khi khấn Tổ tiên để mời tiền nhân về ăn Tết cùng với con cháu hậu thế, những gia chủ thường khấn thần Thổ Công để xin phép cho tổ tiên về ăn Tết. Ông là vị thần quản lý trong nhà ( thường bàn thờ cúng tổ tiên ở giữa, bàn thờ cúng Thổ Công ở bên trái ) .

Các hoạt động giải trí chính.

Một bình hoa mai ngày Tết

Ba ngày Tân niên.

“Ngày mồng Một tháng Giêng” là ngày Tân niên đầu tiên và được coi là ngày quan trọng nhất trong toàn bộ dịp Tết. Không kể những người tốt số, hợp tuổi được mời đi xông đất, vào sáng sớm ngày này, người Việt cổ thường không ra khỏi nhà, chỉ bày cỗ cúng Tân niên, ăn tiệc và chúc tụng nhau trong nội bộ gia đình. Đối với những gia đình đã tách khỏi cha mẹ và cha mẹ vẫn còn sống, họ đến chúc Tết các ông bố theo tục: Mồng Một Tết cha.

“Ngày mồng Hai tháng Giêng” là ngày có những hoạt động cúng lễ tại gia vào sáng sớm. Sau đó, người ta chúc Tết các bà mẹ theo tục Mồng Hai Tết mẹ. Riêng đàn ông chuẩn bị lập gia đình còn phải đến nhà cha mẹ vợ tương lai (nhạc gia) để chúc Tết theo tục Đi sêu.

“Ngày mồng Ba tháng Giêng” là ngày sau khi cúng cơm tại gia theo lệ cúng ít nhất đủ ba ngày Tết, các học trò thường đến chúc Tết thầy dạy học theo tục Mồng Ba Tết thầy[26]. Trong những ngày này người ta thường đi thăm viếng, về quê, hỏi thăm nhau những điều đã làm trong năm cũ và những điều sẽ làm trong năm mới.

Đối với hội đồng người Công giáo Nước Ta, ba ngày đầu năm họ thường tham gia thánh lễ ở nhà thời thánh với ý cầu nguyện cho từng ngày : mồng Một cầu nguyện bình an cho năm mới, mồng Hai cầu nguyện cho tổ tiên, ông bà, cha mẹ nếu còn sống và tưởng niệm nếu đã qua đời, mồng Ba cầu nguyện thánh hóa cho công ăn, việc làm trong năm mới được tốt đẹp .

Xông đất (hay đạp đất, mở hàng) là tục lệ đã có lâu đời ở Việt Nam. Nhiều người quan niệm ngày Mồng Một “khai trương” một năm mới. Họ cho rằng vào ngày này, nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, may mắn, cả năm cũng sẽ được tốt lành, thuận lợi. Ngay sau thời khắc giao thừa, bất cứ người nào bước từ ngoài vào nhà với lời chúc năm mới được coi là đã xông đất cho gia chủ.[27] Người khách đến thăm nhà đầu tiên trong một năm cũng vì thế mà quan trọng. Cho nên cứ cuối năm, mọi người cố ý tìm xem những người trong bà con hay láng giềng có tính vui vẻ, linh hoạt, đạo đức và thành công để nhờ sang thăm. Người đến xông đất thường chỉ đến thăm, chúc Tết chừng 5 đến 10 phút chứ không ở lại lâu, cầu cho mọi việc trong năm của chủ nhà cũng được trôi chảy thông suốt.

Cách chọn tuổi xông đất :
Người đi xông đất xong có niềm vui vì đã làm được việc phước, người được xông đất cũng sung sướng vì tin cậy nhà đạo mình sẽ như mong muốn trong suốt năm tới. [ 27 ] Thời xưa, chỉ có hai cách chọn người tốt vía xông đất ngày đầu năm. Kẻ làm quan, người có học chọn người xông đất có tuổi hợp tuổi với chủ nhà .

Xuất hành và hái lộc.

Xuất hành là lần đi ra khỏi nhà đầu tiên trong năm, thường được thực hiện vào ngày tốt đầu tiên của năm mới để đi tìm may mắn cho bản thân và gia đình. Trước khi xuất hành, người ta phải chọn ngày Hoàng đạo, giờ Hoàng đạo và các phương hướng tốt để mong gặp được các quý thần, tài thần, hỉ thần… Tại miền Bắc, nếu xuất hành ra chùa hay đền, sau khi lễ bái, người Việt còn có tục bẻ lấy một cành lộc để mang về nhà lấy may, lấy phước. Đó là tục hái lộc. Cành lộc là một cành đa nhỏ hay cành đề, cành si… là những loại cây quanh năm tươi tốt và nảy lộc. Tục hái lộc ở các nơi đền, chùa ngụ ý xin hưởng chút lộc của Thần, Phật ban cho nhân năm mới. Cành lộc thường đem về cắm ở bàn thờ. Khác với miền Bắc, miền Trung không có tục hái lộc đầu năm nhờ thế mà cây cối trong các đền chùa ở miền Trung vẫn giữ nguyên lá xanh biếc suốt cả mùa xuân.[27]

Tuy nhiên việc hái lộc ngày này đã có những ý niệm trái chiều so với trước đó là :

• Việc hái lộc không nên vì có thể có những cành lộc có “vong” (linh hồn) bám theo. Khi chúng ta hái lộc về vô tình sẽ mang “vong” về theo, nếu “vong” tốt thì không sao nhưng nếu “vong” xấu thì có thể làm cho nhà cửa chúng ta không may mắn. Đây là vấn đề mang tinh duy tâm, tuy nhiên nó cũng có cái lý của nó.
• Tiếp theo việc hái lộc đôi khi làm ảnh hưởng đến cây xanh cảnh quan đô thị vì tâm lý mọi người đều muốn đem thật nhiều lộc về nhà cầu may, do vậy đã không ít trường hợp làm hỏng hết cây cối gây ảnh hưởng đến môi trường.
• Cuối cùng việc hái lộc đôi khi dẫn đến xô xát do việc tranh cướp hoặc hái “trộm” lộc trong các cơ quan nhạy cảm như Ngân hàng chẳng hạn.

Những việc làm này không biết có mang lại suôn sẻ không nhưng nó phản ánh mặt xấu của văn hóa truyền thống ứng xử của những người trong cuộc .Vào những ngày đầu năm, khi mặt trời mọc, người ta đi ra khỏi nhà xem chiều gió thổi và hoàn toàn có thể đoán được năm mới hên hay xui ví dụ điển hình :

• Gió Nam: chỉ đại hạn;
• Gió Tây: chỉ cướp bóc loạn lạc;
• Gió Tây Nam: chỉ bệnh dịch tả;
• Gió Bắc: chỉ được mùa vừa phải;
• Gió Tây Bắc: chỉ được mùa đỗ, đậu;
• Gió Đông: chỉ có lụt lớn.[27]

Một đồng xu khắc chữ Chúc mừng năm mới .

Sáng mồng Một Tết còn gọi là ngày Chính đán, con cháu tụ họp ở nhà tộc trưởng để lễ Tổ Tiên và chúc Tết ông bà, các bậc huynh trưởng. Theo quan niệm, cứ năm mới tới, mỗi người tăng lên một tuổi, bởi vậy ngày mồng Một Tết là ngày con cháu “chúc thọ” ông bà và các bậc cao niên (ngày xưa, các cụ thường không nhớ rõ ngày tháng sinh nên chỉ biết Tết đến là tăng thêm một tuổi).

Tục thăm viếng.

• Thăm viếng họ hàng là để gắn kết tình cảm gia đình họ hàng. Lời chúc Tết thường là sức khỏe, phát tài phát lộc, gặp nhiều may mắn, mọi ước muốn đều thành công… Những người năm cũ gặp rủi ro thì động viên nhau tai qua nạn khỏi hay của đi thay người nghĩa là trong cái họa cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành.
• Đến thăm những người hàng xóm của mình và những gia đình sống gần với gia đình mình, chúc họ những câu tốt lành đầu năm mới. Những chuyến thăm hỏi này giúp gắn kết mọi người với nhau, xóa hết những khúc mắc của năm cũ, vui vẻ đón chào năm mới.
• Đến thăm những người bạn bè, đồng nghiệp và những người thân thiết với mình để chúc họ những câu tốt lành, giúp tình cảm bạn bè gần gũi hơn.

Phong bì lì xì treo trên cây maiLì xì : người lớn thường khuyến mãi ngay trẻ nhỏ tiền bỏ trong một bao giấy đỏ, hay ” hồng bao “, gọi là ” lì xì ” với những lời chúc mừng ăn no, chóng lớn. Theo cổ tích Trung Quốc thì trong ” hồng bao ” có 8 đồng xu tiền ( là Bát Tiên hóa thân ) được đặt dưới gối đứa trẻ để xua đuổi quỷ đến quấy nhiễu, vì ma sẽ sợ giấy màu đỏ .Theo truyền thuyết thần thoại :

Ngày xưa có một con yêu quái thường xuất hiện vào đêm Giao thừa khiến trẻ con giật mình khóc thét lên. Hôm sau đứa trẻ nhức đầu, sốt cao, làm cho bố mẹ không dám ngủ, phải thức canh phòng yêu quái. Có một cặp vợ chồng nọ mới sinh được một mụn con trai kháu khỉnh. Tết năm đó, có 8 vị tiên dạo qua, biết trước cậu bé sẽ gặp nạn liền hóa thành 8 đồng tiền ngày đêm túc trực bên cậu bé. Sau khi cậu bé ngủ say, hai vợ chồng lấy giấy đỏ gói những đồng tiền này lại và đặt lên gối con rồi ngủ. Nửa đêm, con yêu quái xuất hiện định làm hại đứa trẻ thì từ chiếc gối loé lên những tia vàng sáng rực, khiến nó khiếp vía bỏ chạy.[28]

Tiền mừng tuổi nhận được trong ngày Tết gọi là ” Tiền mở hàng “. Xưa còn có lệ cho tiền phong bao với số tiền lẻ ( chứ không phải là tiền chẵn ), ý niệm tiền này sẽ sinh sôi nảy nở thêm nhiều. [ 29 ]
Ngày mồng 4 tháng Giêng theo lịch cổ là ngày con nước. Trong ngày này, người Việt làm lễ cúng tổ tiên đã về ăn Tết với con cháu và đốt nhiều vàng mã để tiền nhân về âm tính có thêm tiền vốn đầu năm, đặng phù hộ độ trì cho con cháu hậu thế làm ăn phát đạt. Tại nhiều vùng ở Đồng bằng Bắc Bộ, người Việt có tục hát chèo đò đưa tổ tiên trở lại quốc tế bên kia .

Tục hóa vàng ngày mồng 4 hoặc mồng 5, không ít gia đình vẫn theo truyền thống cũ: làm cơm, đốt vàng mã gửi người thân khuất bóng lời cầu nguyện một năm mới nhiều may mắn.[30] Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, tục hoá vàng dựa trên tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, vật hoá vàng thường gắn với đời sống thường nhật, để thấy con người ở thế giới vô hình bên kia sống gần với dương gian.[31] Vào ngày mồng 4 và mồng 5 tháng Giêng, người ta kiêng xuất hành vì đây là ngày không tốt.

Ngày mồng 7 tháng Giêng (cũng có thể là mồng 6 tháng Giêng) là ngày cuối cùng của chuỗi lễ hội Tết. Trong ngày này, người Việt làm lễ hạ Cây nêu, gọi là lễ Khai hạ, kết thúc dịp Tết Nguyên đán và bắt đầu bước vào việc làm ăn trong năm mới từ ngày mồng 8 hoặc mồng 9 tháng Giêng.[32]

Một số hoạt động giải trí Tết truyền thống cuội nguồn.

Chợ Tết là những phiên chợ có phiên họp chợ vào trước Tết từ 25 tháng Chạp cho đến 30 tháng Chạp, bán nhiều mặt hàng, nhưng nhiều nhất là các mặt hàng phục vụ cho Tết Nguyên đán, như lá dong để gói bánh chưng, gạo nếp để gói bánh chưng hoặc nấu xôi, gà trống, hoa và các loại trái cây, dùng thờ cúng (ngũ quả) để cúng tổ tiên,…[33] Vì tất cả những người buôn bán hầu như sẽ nghỉ bán hàng trong những ngày Tết, những ngày đầu năm mới không họp chợ, nên phải mua để dùng cho đến khi họp chợ trở lại đưa đến mức cầu rất cao. Người Việt có câu mồng bốn chợ ma, mồng ba chợ người nên chợ được họp phiên đầu năm là mồng ba Tết (ngày 3 tháng 1 âm lịch). Hơn nữa, chợ Tết cũng để thỏa mãn một số nhu cầu mua sắm để thưởng ngoạn, để lễ bái như hoa Tết, những loại trái cây, đặc biệt là dưa hấu và những loại trái có tên đem lại may mắn như mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài,… Những loại chợ Tết đặc biệt cũng sẽ chấm dứt vào trước giờ Ngọ giao thừa. Vào những ngày này, các chợ sẽ bán suốt cả đêm, và đi chợ Tết đêm là một trong những cái thú đặc biệt. Kèm theo các chợ mua bán ngày giáp Tết đông đúc, nhiều nơi còn tổ chức các chợ hoa nhằm vui xuân.

Hiện nay, nhiều chợ Gốm đã được mở vào ngày giáp Tết để ship hàng người dân. [ 34 ]

Dọn dẹp, trang trí.

Mâm ngũ quả.

Mâm ngũ quả là một mâm trái cây có chừng năm thứ trái cây khác nhau thường có trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Các loại trái cây bày lên biểu lộ nguyện ước của gia chủ qua tên gọi, sắc tố và cách sắp xếp của chúng .
Một mâm Ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc Nước Ta, gồm cam, quất, bưởi, chuối và dứa .Chọn 5 thứ quả theo ý niệm người xưa là ngũ hành ứng với mệnh của con người. Chọn số lẻ tượng trưng cho sự tăng trưởng, sinh sôi .Mâm ngũ quả của người miền Bắc gồm : chuối, bưởi, đào, hồng, quýt hay là chuối, ớt, bưởi, quất, lê. Có thể thay thế sửa chữa bằng cam, lê-ki-ma, táo, mãng cầu. Nói chung, người miền Bắc không có phong tục khắc nghiệt về mâm ngũ quả và hầu hết toàn bộ những loại quả đều hoàn toàn có thể bày được, miễn là nhiều sắc tố .

Cũng như người miền Bắc, mâm ngũ quả của người miền Nam không quy định khắt khe phải có những loại trái cây gì, thường thì gồm mãng cầu Xiêm, sung, dừa, đu đủ, xoài với ngụ ý cầu sung vừa đủ xài.[35] Người miền Nam thường kiêng kỵ chưng trái có tên mang ý nghĩa xấu (kể cả khi đọc trại) như chuối – chúi nhủi, cam – cam chịu, lê – lê lết, sầu riêng – ưu buồn, bom (táo), lựu – lựu đạn… và không chọn trái có vị đắng, cay.

Cây nêu ngày Tết ở nông thôn Nước Ta, xuân Mậu Tý 2008 .

Cây nêu là một cây tre cao khoảng 5–6 mét.[36] Ở ngọn thường treo nhiều thứ (tùy theo từng địa phương) như vàng mã, bùa trừ tà, cành xương rồng, bầu rượu bện bằng rơm, hình cá chép bằng giấy (để táo quân dùng làm phương tiện về trời), giải cờ vải tây, điều (màu đỏ), đôi khi người ta còn cho treo lủng lẳng những chiếc khánh nhỏ bằng đất nung, mỗi khi gió thổi, những khánh đất va chạm nhau tại thành những tiếng kêu leng keng nghe rất vui tai. Ở Gia Định xưa, sách Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, Tập Hạ chép rằng: “bữa trừ tịch (tức ngày cuối năm) mọi nhà ở trước cửa lớn đều dựng một cây tre, trên buộc cái giỏ bằng tre, trong giỏ đựng trầu cau vôi, ở bên giỏ có treo giấy vàng bạc, gọi là “lên nêu”… có ý nghĩa là để làm tiêu biểu cho năm mới mà tảo trừ những xấu xa trong năm cũ“.

Người ta tin rằng những vật treo ở cây nêu, cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu … Vào buổi tối, người ta treo một chiếc đèn lồng ở cây nêu để tổ tiên biết đường về nhà ăn Tết với con cháu. Vào đêm trừ tịch còn cho đốt pháo ở cây nêu để mừng năm mới tới, xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không maỵ. Cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng chạp, là ngày Táo quân về trời chính vì từ ngày này cho tới đêm Giao thừa vắng mặt Táo công, ma quỷ thường nhân thời cơ này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Ngày 7 tháng Giêng triệt hạ, gọi là ” hạ nêu ” phàm những khoản vay mượn thiếu thốn trong tiết ấy không được yên cầu, đợi ngày hạ nêu rồi mới được yên cầu ” .
Tranh Đông Hồ trang trí ngày Tết Nguyên Đán, tranh “Đàn gà” hoặc “Sân gà” cầu chúc cho sự sung túc, đông con

Phía trên bàn thờ thường treo một tranh dân gian vẽ ngũ quả, chiếc cuốn thư… có khi là một chữ Hán (Tâm – 心, Phúc – 福, Đức – 德…).

Tranh Tết từ lâu đã trở thành một tập quán, một thú chơi của người dân Nước Ta và không chỉ người có tiền mới chơi tranh mà người ít tiền cũng hoàn toàn có thể chơi tranh. Nó là một phần không hề thiếu trong khoảng trống của ngày Tết truyền thống xưa kia. Những sắc tố bùng cháy rực rỡ như khơi gợi nên cảm xúc mới mẻ và lạ mắt ấm cúng rộn ràng sắc xuân trong mỗi mái ấm gia đình của người Việt .

Câu đối Tết.

Để trang hoàng nhà cửa và để thưởng Xuân, trước kia từ những nho học cho tới những người tầm trung ” tồn cổ ” vẫn còn trọng tục treo ” câu đối đỏ ” nhân ngày Tết. Những câu đối này được viết bằng chữ Hán ( màu đen hay vàng ) trên những tấm giấy đỏ hay hồng đào do đó còn được gọi là câu đối đỏ. [ 37 ] Bản thân chữ ” câu đối đỏ ” cũng Open trong câu đối Tết sau :

Câu đối thuộc thể loại văn biền ngẫu, gồm hai vế đối nhau nhằm biểu thị một ý chí, quan điểm, tình cảm của tác giả trước một hiện tượng, một sự việc nào đó trong đời sống xã hội. Nên lưu ý là từ đối (對) ở đây có nghĩa là ngang nhau, hợp nhau thành một đôi. Câu đối là một trong những thể loại của Văn học Trung Quốc và Việt Nam.

Ngoài ra, thời nay vẫn còn sống sót tục ” xin chữ ” lấy hên đầu năm, với việc mua những tấm thư pháp viết chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ ( chữ Latinh ), với mục tiêu ấy, nhiều phố ông đồ với những ông đồ viết những tấm thư pháp bằng chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ đã được tái lập tại Hồ Chí Minh và Thành Phố Hà Nội. [ 38 ] Những năm gần đây, để kiểm soát và chấn chỉnh thực trạng lộn xộn và kinh doanh thương mại cẩu thả, tại Văn Miếu, TP. Hà Nội đã có những kỳ thi sát hạch những ông đồ trước Tết. [ 39 ]

Cây và hoa Tết.

Ngày xưa, ở phía Đông núi Sóc Sơn, có một cây hoa đào mọc đã truyền kiếp. Cành lá đào sum suê, to lớn khác thường, bóng rậm bao trùm cả một vùng rộng. Có hai vị thần tên là Trà và Uất Lũy trú ngụ ở trên cây hoa đào khổng lồ này, tỏa rộng uy quyền che chở cho dân chúng khắp vùng. Quỷ dữ hay ma quái nào bén mảng lui đến ắt khó mà tránh khỏi sự trừng phạt của 2 vị thần linh. Ma quỷ rất thấp thỏm uy vũ sấm sét của hai vị thần, đến nỗi sợ luôn cả cây đào. Chỉ cần trông thấy cành hoa đào là bỏ chạy xa bay. Đến ngày cuối năm, cũng như những thần khác, hai thần Trà và Uất Lũy phải lên thiên đình chầu Ngọc Hoàng [ … ] Trong mấy ngày Tết, 2 thần vắng mặt ở trần gian, ma quỷ hoành hành, tác oai tác quái. Để ma quỷ khỏi quấy phá, dân chúng đã đi bẻ cành hoa đào về cắm trong lọ, nhỡ ai không bẻ được cành đào thì lấy giấy hồng điều vẽ hình 2 vị thần linh dán ở cột trước nhà, để xua đuổi ma quỷ [ … ] Từ đó, hàng năm cứ mỗi dịp Tết đến, mọi nhà đều nỗ lực đi bẻ cành hoa đào về cắm trong nhà trừ ma quỷ .— Sự tích hoa đào ngày Tết
Ngoài hai loại hoa đặc trưng cho Tết là đào và mai, phần đông nhà nào cũng có thêm những loại hoa để thờ cúng và hoa trang trí. Hoa thờ cúng hoàn toàn có thể như hoa vạn thọ, cúc, lay ơn, hoa huệ … ; hoa để trang trí thì muôn sắc tố như hoa hồng, hoa thủy tiên, hoa lan, hoa thược dược, hoa violet, hoa đồng xu tiền … Ngoài ra, hoa hồng, cẩm chướng, loa kèn, huệ tây, lá măng, thạch thảo … cắm kèm sẽ tạo sự đa dạng và phong phú và mang ý nghĩa sum vầy cho bình hoa ngày Tết. Màu sắc vui tươi chủ yếu của bình hoa cũng ý niệm cầu mong một năm mới làm ăn phát đạt, mái ấm gia đình an khang – thịnh vượng và sung túc. [ 40 ]Miền Bắc thường chọn cành đào đỏ để cắm trên bàn thờ cúng hoặc cây đào trang trí trong nhà, theo ý niệm người Trung Quốc, đào có quyền lực tối cao trừ ma và mọi xấu xa, màu đỏ tiềm ẩn sinh khí mạnh, màu đào đỏ thắm là lời cầu nguyện và chúc phúc đầu xuân. [ 41 ]Hoa mai, với miền Nam nước Việt, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa rất thích hợp thiên nhiên và môi trường cho hoa mai đơm bông nảy mầm mỗi dịp Xuân về Tết đến. Miền Trung và miền Nam lại hay dùng cành mai vàng hơn miền Bắc, màu vàng tượng trưng cho sự hùng vĩ vinh hiển cao sang, màu vàng còn tượng trưng cho vua ( thời phong kiến ). Màu vàng thuộc hành Thổ trong Ngũ hành, theo quan điểm người Việt, Thổ nằm ở vị trí TT và màu vàng được tượng trưng cho sự tăng trưởng nòi giống. Đối với người miền Nam, nếu hoa mai nở đúng vào lúc đón giao thừa hay nở vào sáng sớm ngày mùng một Tết thì điều đó có nghĩa là sự suôn sẻ, thịnh vượng, và niềm hạnh phúc sẽ đến với cả mái ấm gia đình trong năm đó. [ 42 ]Bên cạnh những cây hoa Tết, không hề không nhắc đến cây quất — loại cây thường được bày bố và trang trí tại phòng khách trong những ngày Tết. Cây quất Tết ngày càng có nhiều mẫu mã cầu kỳ nhưng vẫn phải bảo vệ sự xum xê, lá xanh tốt, quả vàng chi chít bộc lộ sự phong phú, hứa hẹn năm mới được mùa, ăn nên làm ra, dồi dào sức sống. [ 43 ]

Ẩm thực ngày Tết.

Thành ngữ Việt Nam có câu Đói giỗ cha, no ba ngày Tết. Tết đến, dù nghèo khó đến đâu thì người ta cũng cố vay mượn, xoay xở để có đủ ăn trong ba ngày Tết sao cho “già được bát canh, trẻ có manh áo mới”. Hơn thế nữa, dù có đói khát quanh năm thì đến Tết, mọi người mà nhất là trẻ em thường được ăn uống no đủ. Bữa ăn ngày Tết thường có nhiều món, đủ chất hơn và sang trọng hơn bữa ăn ngày thường. Vì vậy mà người ta cũng thường gọi là “ăn Tết”. Ngoài cơm, ngày Tết còn có:

Trong văn hóa-nghệ thuật.

Câu đối Tết Bính Tuất ( 2006 ) :Tết, và những tục lệ, được nhắc đến rất nhiều trong ca dao Nước Ta :

Mùng Một thì ở nhà cha,

Mùng Hai nhà vợ, Mùng Ba nhà thầy

Mùng Một Tết cha,

Mùng Hai Tết mẹ, Mùng Ba Tết thầy

Cu kêu ba tiếng cu kêu

Mong cho Tết đến dựng nêu ăn chè

Số cô chẳng giàu thì nghèo,

Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.[51]

Tết cũng là đề tài cho nhiều văn, thi sĩ :

Hay câu đối Tết như :

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh

(Câu đối dân gian)

Chiều ba mươi, nợ hỏi tít mù, co cẳng đạp thằng Bần ra cửa.

Sáng mồng một, rượu say túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà.

(Nguyễn Công Trứ)

Tối ba mươi, khép cánh càn khôn, ních chặt lại, kẻo ma vương đưa quỷ tới.

Sáng mồng một, lỏng then tạo hóa, mở toang ra, cho thiếu nữ đón xuân vào.

(Lưu truyền là của Hồ Xuân Hương)

Dịp Tết là dịp vui vẻ nên không thể thiếu âm nhạc. Trong Tân nhạc Việt Nam có rất nhiều ca khúc sáng tác về chủ đề Tết và mùa Xuân. Trước đây có nhiều ca khúc xưa nổi tiếng như Ly rượu mừng, Đón xuân của Phạm Đình Chương, Xuân và tuổi trẻ của La Hối, Xuân họp mặt của Văn Phụng, Xuân đã về của Minh Kỳ, Anh cho em mùa xuân của Nguyễn Hiền, Mùa xuân đầu tiên của Tuấn Khanh,…[52]. Trong thời chiến tranh Việt Nam, có những ca khúc hùng ca cho người chiến sĩ, nung đúc tinh thần họ như bài Xuân chiến khu của Xuân Hồng ở miền Bắc, nhưng cũng có những ca khúc buồn nói về sự xa cách như Xuân này con không về của bộ ba nhạc sĩ Trịnh Lâm Ngân ở miền Nam. Thập niên 90, nhiều ca khúc vui tươi đã được phổ biến như Mùa xuân đầu tiên của Văn Cao, Thì thầm mùa xuân của Ngọc Châu, Hoa cỏ mùa xuân của Bảo Chấn, Lắng nghe mùa xuân về của Dương Thụ, Ngày Tết quê em của Từ Huy, Mùa xuân ơi của Nguyễn Ngọc Thiện, Điệp khúc mùa xuân của Quốc Dũng,…[53] Nhưng từ năm 2000 trở lại đây thiếu vắng những bài nhạc Xuân mới tạo được sự nổi tiếng mà thường là các ca sĩ chỉ hát nhạc cũ và phối âm lại,[54] nhưng cũng có ca khúc đạt mức phổ biến cao như Ngày xuân long phụng sum vầy của Quang Huy (2011).[53]

Ngoài ra, Tết cũng là dịp để những nghệ sĩ thực thi những show ca múa nhạc Tết và hài kịch Giao hàng người hâm mộ [ 55 ]. Các hãng sản xuất phim cũng có phim Tết đặc biệt quan trọng .

Cụm từ “Tết” được nhắc đến rất nhiều lần trong bài hát “Ngày Tết quê em” của Từ Huy:

Tết Tết Tết Tết đến rồi

Tết Tết Tết Tết đến rồi

Tết Tết Tết Tết đến rồi

Tết đến trong tim mọi người.

Mừng ngày Tết trên khắp quê tôi….

nhạc Tết này dùng làm hình hiệu Tết trên tất cả các kênh truyền hình

Và bài hát “Mùa xuân ơi” của Nguyễn Ngọc Thiện nhắc nhiều lần cụm từ “Xuân xuân ơi”:

Xuân Xuân ơi! Xuân đã về, có nỗi vui nào hơn ngày xuân đến.

Xuân Xuân ơi! Xuân đã về, tiếng chúc giao thừa chào đón mùa xuân.

Xuân Xuân ơi! Xuân đến rồi, cánh én bay về cho tim mình náo nức.

Xuân Xuân ơi! Xuân đến rồi, những đoá mai vàng chào mừng xuân sang.

Nghe âm vang bao câu chúc yên lành….

Phong tục, tập quán ngày Tết.

Phong tục đón Tết.

Phong tục thất truyền.

• Sau Tết: Ngày xưa các cặp trai gái đang trong thời kỳ hứa hôn, trước Tết người con rể tương lai phải mang lễ đến biếu bố mẹ vợ [56].
• Trồng và hạ nêu: Trên cây treo một số vật tượng trưng gọi là bùa nêu để trừ tà quỷ.[56]
• Hát sắc bùa: Sau giao thừa, trẻ em nhà nghèo tụ tập thành từng nhóm, đến cửa các nhà vừa hát vừa gõ trống. Chủ nhà bao giờ cũng mở cửa ra phát tiền mừng tuổi cho các em để hai bên cùng gặp hên.[56]
• Gánh nước: Ngay sau Giao thừa hoặc sáng mồng Một, người nhà mang thùng ra sông hoặc ra giếng làng gánh nước về đổ đầy chum vại, với hy vọng sang năm mới “của cải như nước non”.[56]
• Chúc Tết theo thứ tự: Chúc theo thứ tự Mồng một nhà trai, mồng hai nhà vợ, mồng ba nhà thầy. Ngày nay tùy theo thời tiết, đường sá, tiện bên nào thì đến bên đó trước.[56]
• Lạy sống ông bà: Con cháu đến chúc Tết việc đầu tiên là phải vào quỳ lạy sống các cố và ông bà.[56]

Phong tục đại chúng.

Người dân đi xem Đường Sách Tết tại TP HCM Chợ hoa Tết

• Mua và xin câu đối trước Tết: Nhiều người ta mua một câu đối hay hoặc một vài bức thư pháp chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ mang ý nghĩa cầu an, cầu tài lộc cho năm mới.[56]
• Mâm ngũ quả và bàn thờ gia tiên: Được bày biện cầu kỳ đầy đủ vật lễ. Người nội trợ có ý thức mua đủ năm loại quả và trình bày sao cho đẹp mắt và có ý thể hiện vẻ sung túc của gia đình.[56]
• Xông nhà: Người ta nhờ người hợp tuổi, hợp mệnh đến xông nhà, cầu mong sang năm lấy được vía tốt của người xông nhà.[56]
• Chọn hướng xuất hành: Sau giao thừa, có người xuất hành đi du xuân luôn. Họ chọn một hướng tương hợp tương sinh với mình với con giáp của năm để xuất hành cầu tài đón lộc.[56]
• Mừng tuổi: Chúc mừng tuổi người lớn (ông bà, cha mẹ, họ hàng) và lì xì cho trẻ nhỏ.
• Lễ chùa: Có người cả năm không đi lễ, nhưng đến Tết nhất thiết phải qua chùa thắp nén hương, dâng tiền giọt dầu hoặc tiền công đức cho chùa. Vào ngày đầu năm, tại chốn linh thiêng, người ta tin rằng điều cầu khấn của mình có nhiều khả năng thành hiện thực.[56]
• Mua muối: Đầu năm mọi nhà đều mua muối để cầu may mắn đến.[57] Vẫn có câu là Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi.
• Khai ấn và Khai bút: Đầu Xuân, nhằm vào ngày tốt, giờ tốt, người có chức tước khai ấn (đóng con dấu lần đầu tiên trong năm); học trò, sĩ phu khai bút (viết bài hoặc một đoạn văn, một câu thơ… đầu tiên trong năm); nhà nông khai canh (cày ruộng, làm đất, trồng, cấy lần đầu tiên trong năm); người buôn bán thì khai thương (mở hàng lần đầu tiên trong năm)… Sau ngày mùng Một, dù có mải vui cũng chọn ngày để khai nghề, làm lấy ngày. Nếu như mùng Một tốt thì chiều mùng Một bắt đầu. Riêng khai bút thì Giao thừa xong, chọn giờ Hoàng đạo không kể mùng Một là ngày tốt hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm, một dụng cụ gì đó. Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người ta thường chợ Tết cùng với du xuân (đi chơi Tết).
• Đi lễ chùa và xin xăm (miền Bắc gọi là xin thẻ): Không ai biết chắc chắn phong tục này có từ bao giờ và tại sao nhưng trong những ngày đầu năm âm lịch thì rất nhiều người thích đi lễ ở các lăng tẩm, đền chùa để cúng bái và xin xăm nhất là vào buổi sáng mồng một, phong tục này thường được tiến hành chung với tục lệ chọn hướng xuất hành và hái lộc. Xin xăm là một hình thức tin vào các thẻ xăm có ghi lời sấm báo trước điềm lành hay dữ trong năm và thường cần có thầy bàn xăm. Ở miễn Bắc có tục “bốc quẻ thẻ” giống như tục “xin xăm” ở phía Nam. Người xin thẻ dâng một lễ mọn rồi chọn lấy một quẻ thẻ bằng tre viết chữ Hán. Trên quẻ thẻ thường ghi một câu văn ngắn gọn rút từ điển tích Trung Hoa cổ. Căn cứ câu văn ấy, người xin thẻ có thể luận ra “tiền định” cuộc đời mình trong năm đó. Nếu không thông thạo Hán Văn, có thể thuê thầy đồ luận giải giúp. Ngày nay, người ta thường bỏ thẻ tre và thay vào đó bằng những tờ bướm in chữ quốc ngữ với lời giải được soạn sẵn.

Sinh hoạt ngày Tết.

• Văn hóa mặc đẹp ngày Tết: Lịch sử văn hóa mặc đẹp của người Việt trong ngày Tết được thể hiện qua truyền miệng và các ấn phẩm/nghiên cứu cổ. Theo Thạc sĩ văn hóa, Nhà báo Nguyễn Thành Luân, quan niệm chọn màu sắc cho trang phục ngày Tết là để phù hợp với không khí linh thiêng, sum vầy của dịp Tết cổ truyền, kỳ vọng sẽ hòa hợp với vượng khí, tài lộc, từ đó đem đến sự bình an, niềm vui cho bản thân và gia đình. Trước đây, trang phục truyền thống có khác biệt giữa các vùng miền, chẳng hạn người miền Bắc thường chuộng mặc áo dài, người miền Nam mặc áo bà ba. Về màu sắc trang phục, người Việt nhìn chung thích màu vàng hoặc đỏ trong 3 ngày Tết với tâm niệm sẽ được nhiều phúc lộc, may mắn, tiền bạc dồi dào và phú quý trong năm mới[58].

Ngày xưa, trước Tết một thời hạn ngắn, những bà những mẹ trong nhà phải thức khuya quay tơ, dệt vải, may áo quần mới cho cả nhà. Công việc này thường kết thúc vào ngày cuối năm. Đến sáng mùng Một Tết, cả nhà dậy sớm, thay quần áo mới để làm lễ gia tiên. Người ta cho rằng cần phải rũ bỏ những cái cũ, cái không suôn sẻ đi theo quần áo cũ và đón một năm mới với nhiều hy vọng và niềm vui mới từ bộ quần áo mới đó. [ 59 ]

• Cờ bạc: Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được cờ bạc rượu chè nhưng trong dịp Tết thì tam cúc, cờ gánh, cờ nhảy, chắn, tổ tôm, lắc bầu cua,… ai thích trò nào chơi trò ấy. Đến lễ khai hạ (hạ nêu) thì xé bộ tam cúc, cất bộ tổ tôm…hoặc đốt các bộ bài trong lễ hóa vàng.
• Treo quốc kỳ: Những năm sau ngày thống nhất đất nước, tại Việt Nam, ngày Tết cũng như các ngày lễ trong năm, chính phủ đều khuyến khích treo quốc kỳ. Các công sở, công ty, trường học, nơi sinh hoạt công cộng thường treo quốc kỳ kèm bích chương “Chúc mừng năm mới” và các loại cờ ngũ sắc.

Một mâm cơm cúng đưa

• Cúng đưa và Hạ nêu: Trong những ngày Tết, người Việt quan niệm rằng có sự hiện diện của Ông Bà tổ tiên nên bàn thờ luôn được thắp hương và cúng cơm mỗi ngày. Thường thì chiều mồng Bốn hay mồng Năm cúng tiễn đưa Ông Bà, chiều mồng Bảy cúng hạ nêu.
• Đốt pháo thường hay có trong dịp cúng tất niên hay thời khắc giao thừa ngày Tết cổ truyền. Từ năm 1994, nhà nước Việt Nam đã cấm đốt pháo, buôn bán và nhập khẩu pháo bằng Chỉ thị số 406/CT-TTg ngày 8 tháng 8 [61] vì tính chất nguy hiểm dễ gây sát thương của nó. Thay vào đó, chính quyền tổ chức các đêm bắn pháo hoa cho người dân thưởng thức.

Lễ hội Tết.

Các liên hoan truyền thống lịch sử khác như tranh tài cờ người ; đua thuyền, đấu vật, đánh còn, múa lân, múa rồng, thi thả chim bồ câu … tùy theo truyền thống văn hóa truyền thống của mình, mỗi địa phương đều tổ chức triển khai liên hoan ngày Tết với những phần ” lễ ” và phần ” hội ” tiềm ẩn những nét văn hóa truyền thống khác nhau rất phong phú và đa dạng .Từ năm 2004, tại Thành phố Hồ Chí Minh có Đường hoa Nguyễn Huệ và Đường sách Tết tại phường Bến Nghé, Quận 1 và Hội hoa Xuân thường niên tại khu vui chơi giải trí công viên Tao Đàn [ 62 ] [ 63 ] và từ năm 2009, tại TP.HN có Lễ hội phố hoa Thành Phố Hà Nội tại phường Tràng Tiền và Lý Thái Tổ thuộc Q. Hoàn Kiếm để trang hoàng hoa cho khách thưởng ngoạn, tuy không tổ chức triển khai hàng năm và phố Ông đồ ở Văn Miếu. [ 64 ] Từ năm 2007, tại phường 7 thuộc địa phận thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang có Đường hoa Hùng Vương tổ chức triển khai hàng năm. [ 65 ] Ngoài ra còn Đường hoa Bạch Đằng tại Thành Phố Đà Nẵng, Đường hoa Trấn Biên tại Biên Hòa, Đường hoa Bạch Đằng tại Tỉnh Bình Dương, Đường hoa 16/4 tại Ninh Thuận, Đường hoa Phú Mỹ Hưng tại Khu đô thị Phú Mỹ Hưng, Thành phố Hồ Chí Minh. [ 66 ]Ngoài hội Tết, nhiều địa phương còn tổ chức triển khai những tiệc tùng mùa Xuân đặc biệt quan trọng, ví dụ điển hình như :Tại TP. Hà Nội, vào ngày mùng 5 Tết, tiệc tùng Quang Trung được tổ chức triển khai ở gò Đống Đa, thuộc địa phận phường Quang Trung, Q. Đống Đa và vào ngày mùng 6 là khởi đầu tiệc tùng Cổ Loa tại xã Cổ Loa thuộc huyện Đông Anh, lễ hội chùa Hương tại xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, tiệc tùng đền Hai Bà Trưng tại huyện Mê Linh .Các nơi khác có Chợ Âm Dương mùng 4 ở phường Võ Cường, thành phố Thành Phố Bắc Ninh, tỉnh Thành Phố Bắc Ninh và Chợ Viềng mùng 7 tại xã Kim Thái, huyện Huyện Vụ Bản và tại thị xã Nam Giang, huyện Nam Trực thuộc tỉnh Tỉnh Nam Định, Hội xuân Núi Yên Tử ở xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí thuộc tỉnh Quảng Ninh .Tại làng cổ Vân Luông thuộc phường Vân Phú nằm ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ có hội ném đá, gọi là Ném Chài vào ngày 3 tháng giêng. Từ năm 1946 hội Ném Chài thôi tổ chức triển khai vì nguy hại tính mạng con người. Năm 2004 tiệc tùng được hồi sinh nhưng thay ném đá bằng túi vải đựng cát. [ 67 ]Tại xã Đông Hoàng, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa có phiên chợ Chuộng tổ chức triển khai vào mùng 6 Tết, người dân đến mua và bán một số ít sản vật nông nghiệp để lấy may, còn người trẻ tuổi thì đánh nhau để cầu may .

Tín ngưỡng ngày Tết.

• Hoa mai: sau Giao thừa, nếu hoa mai (loại 5 cánh) nở thêm nhiều và đầy đặn thì đó là một điềm may. Và may mắn hơn nữa khi có một hoặc vài bông hoa 6 cánh.[68][69]

Hoa mai vàng 5 cánh .

• Chó lạ vào nhà: Tục ngữ Mèo đến nhà thì khó, Chó đến nhà thì sang.[68]
• Cây đào: Nếu có nhiều cánh kép (hoa kép) 3 lớp (hàng) trên đài hoa và có hình dáng như bông hồng thì sẽ có nhiều phúc lộc.[68]
• Cây quất: Nếu cây có nhiều chồi xanh mọc thì năm đó sẽ có nhiều lộc. Nếu có đủ Tứ quý: Quả chín, quả xanh, hoa và lộc thì sẽ may mắn và thành đạt cả năm.

Cây quất đặt trong phòng khách . Cửa hàng bán dây lục lạc treo trang trí ngày Tết .
Theo ý niệm trong ngày đầu năm ( Nguyên Đán ) mà có nhiều điều tốt đẹp thì cả năm đó chắc như đinh sẽ có nhiều điều tốt đẹp đến cho mọi người, có sự giống và khác nhau giữa những miền với niềm tin chính để giữ điều lành trong năm mới. Điển hình, người Việt có một số ít kiêng kỵ như sau :

Miền Bắc

• Kỵ mai táng: Ngày Tết Nguyên Đán là ngày mở đầu cho vận hội hanh thông của cả một năm, có ý nghĩa rất thiêng liêng. Gia đình phải tạm gác mối sầu riêng để hoà chung với niềm vui toàn dân tộc. Vì vậy có tục lệ cất khăn tang trong ba ngày Tết. Nhà có đại tang kiêng đi chúc Tết, mừng tuổi bà con, xóm giềng, ngược lại bà con xóm giềng lại cần đến chúc Tết và an ủi gia đình bất hạnh.[70] Trường hợp gia đình có người chết vào ngày 30 tháng chạp mà gia đình có thể định liệu được thì nên chôn cất cho kịp trong ngày đó, đa số các gia đình kiêng để sang ngày mùng Một đầu năm. Trường hợp chết đúng ngày mùng Một Tết thì chưa phát tang vội nhưng phải chuẩn bị mọi thứ để sáng mùng Hai làm lễ phát tang.
• Ngày mùng Một Tết người ta rất kỵ người khác đến xin lửa nhà mình, vì quan niệm lửa là đỏ là may mắn. Cho người khác cái đỏ trong ngày mùng Một Tết thì cả năm đó trong nhà sẽ gặp nhiều điều không may như làm ăn thua lỗ, trong nhà lủng củng, ra đường hay gặp tai bay vạ gió…[71]
• Kiêng cho nước đầu năm vì nước được ví như nguồn tài lộc trong câu chúc tiền vô như nước, nếu cho nước thì coi như mất lộc.[71]
• Trong ngày này, người ta kiêng quét nhà vì theo một điển tích của Trung Quốc, nếu quét nhà thì năm đó gia cảnh sẽ nghèo túng, khánh kiệt. Khi hốt rác trong nhà đổ đi thì thần Tài sẽ đi mất.[71]
• Ngày đầu năm cũng như ngày đầu tháng, người ta rất kiêng kỵ việc vay mượn hay trả nợ, cho vay. Người xưa quan niệm không nên vay tiền hoặc đồ đạc vào những ngày đầu năm mới, điều đó có thể làm chúng ta rơi vào cảnh túng thiếu cả năm, không may mắn.
• Trong ăn uống, người ta kiêng ăn thịt chó, cá mè, thịt vịt… Nếu ăn những thứ này vào dịp đầu năm hay đầu tháng sẽ “xúi quẩy”.
• Ngoài ra, người già cũng khuyên con cháu trong ngày này không được đánh vỡ bát đĩa, ấm chén, cãi nhau, chửi nhau, kiêng những điều không vui xảy ra với gia đình.
• Người ta thường kiêng khóc lóc, buồn tủi hoặc nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa trong dịp Tết.
• Kiêng mặc quần áo màu trắng và đen: Theo quan niệm của người xưa, màu trắng và đen là màu của tang lễ, chết chóc, vì vậy những ngày đầu năm thì phải mặc trang phục với những màu sắc sặc sỡ và thu hút sự chú ý, tạo nên sự phấn khởi và vui vẻ để đón chào năm mới, như: màu hồng, đỏ, vàng, xanh…
• Kiêng nói to, cãi nhau, nói xấu hay mắng người khác.
• Kiêng đi chúc Tết vào sáng Mồng Một Tết nếu không được gia chủ mời vì sợ sẽ mang đến điều không tốt đẹp cho chủ nhà trong năm mới. Theo phong tục xông đất, người đầu tiên bước vào nhà ai trong ngày mùng một Tết chính là người quyết định đem lại sự may mắn hoặc xui xẻo cho gia đình ấy trong cả năm.
• Ngày mồng 5 tháng giêng Âm lịch là ngày nguyệt kỵ, người Việt thường tin rằng ngày này không thích hợp cho xuất hành.[72]

Miền Trung

[ 73 ]

• Kiêng ăn các món chế biến từ tôm vì sợ năm mới đi giật lùi như tôm.
• Kiêng ăn trứng vịt lộn, thịt vịt bởi đầu năm mà ăn món này thì sẽ xúi quẩy.
• Một số vùng kiêng mặc đồ trắng suốt tháng Giêng vì đó là biểu tượng của tang tóc.
• Kiêng quét nhà vì đó là xua đuổi thần Tài Lộc đầu năm.
• Tránh nhăn nhó, cau có, khóc lóc và cãi vã trong ngày đầu năm vì quan niệm nó làm cả năm sẽ gặp chuyện không may.

Miền Nam

[ 73 ]

• Kiêng để cối xay gạo trống vào ngày đầu năm vì đó là tượng trưng cho việc thất bát, mất mùa năm tới. Người ta thường đổ một ít lúa vào cối xay, ngụ ý cầu mong năm mới lúa gạo đầy tràn.
• Cũng như trên, kiêng kỵ để thùng gạo, hũ đường muối,… thiếu hụt vì sợ cả năm đều bị thiếu thốn.
• Gia chủ hễ có khách đến là dọn cỗ, mời uống rượu, ăn bánh. Khách không được từ chối bữa ăn, dù no cũng phải nhấm nháp chút ít.
• Kiêng các việc làm đổ bể hư hỏng, hoặc tranh cãi to tiếng lẫn nhau.
• Thường kiêng khóc lóc, buồn tủi hoặc nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa trong dịp Tết.
• Kiêng cữ quét nhà ngày đầu năm vì quan niệm quét tiền tài tốt đẹp ra ngoài. Ngoài ra người dân sẽ tắm gội cơ thể trước ngày đầu năm để tránh phải gột rửa may mắn trong năm mới.

Tết của người Việt xa quê nhà.

Người Việt sống ở quốc tế nếu không có điều kiện kèm theo về Nước Ta trong dịp Tết cũng tổ chức triển khai những hoạt động giải trí trong dịp Tết Âm lịch mang đậm truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống Việt. Nhiều nơi có đông người Việt sinh sống như tại Mỹ, Úc, Pháp, Nga, Đức … người Việt sinh sống tại đây ăn Tết với bánh chưng gói và bán sẵn cũng như những món ăn được đưa từ Nước Ta sang như nước mắm Phan Thiết, cho đến củ tỏi, củ hành, rau húng, rau thơm … Nhiều mái ấm gia đình cũng lập bàn thờ cúng Gia tiên, bàn thờ cúng cũng có mâm ngũ quả, bánh chưng, mứt Tết, hương trầm, rượu, kim ngân …, có mái ấm gia đình treo cả câu đối, và một lọ hoa tươi giống như đón Tết truyền thống tại Nước Ta. [ 74 ]Nhiều nơi, hội đồng và những hội đoàn người Việt, những chùa Phật giáo, những giáo xứ Công giáo có tổ chức triển khai Hội Tết và ca nhạc văn nghệ Tết. Sứ quán Nước Ta và những lãnh sự quán Nước Ta tại quốc tế cũng có tổ chức triển khai những hoạt động giải trí vui Tết đón xuân cho người việt sinh sống ở nước ngoài như những buổi tiệc nhỏ hay văn nghệ Tết, như tại Xứ sở nụ cười Thái Lan, Canada [ 74 ] …. Các khu thương xá của người Việt, những khu chợ Việt như tại Little Saigon ở tiểu bang California, Hackney ( hay được gọi là ” khu Nước Ta ” tại Luân Đôn ), Cabramatta ( còn gọi là Saigonmatta ) ở Sydney, Úc … cũng có bán những loại sản phẩm mứt, bánh chưng, hạt sen, lá dong tươi để gói bánh chưng, bánh tét, gạo nếp, xôi gấc, dừa khô, măng khô … được chuyển từ Nước Ta sang. [ 75 ] Chợ hoa cũng có bán cành đào, cành mai, dưa hấu nhập từ những nước châu Á sang để tọa lạc trong nhà .

Tại Mỹ, trước Tết Nguyên đán, kiều bào và du học sinh thường kết hợp tổ chức lễ hội mừng Tết lớn cho cộng đồng người Việt và cả cộng đồng người bản xứ. Đặc biệt hơn ở Việt Nam là nơi đây, vào ngày Tết được quyền đốt pháo nên các khu chợ Việt như chợ Lion, khu Little Saigon tràn ngập xác pháo giữa đêm giao thừa cho đến trọn ngày mồng 1 Tết.[76] Hàng năm, vào ngày Tết, đều có các cuộc diễn hành Tết của cộng đồng người Việt tại khắp nơi, với các xe hoa và đoàn múa, lớn nhất là tại San Jose do Hội Diễn hành Xuân (Vietnamese Spring Festival) tổ chức, với sự kết hợp của nhiều hội đoàn, tổ chức.[76] Hội chợ Tết cũng diễn ra khắp nơi với các phần đốt pháo, múa lân, ca nhạc văn nghệ, tái hiện các làng quê Việt xưa, thi đố vui để học, thi hoa hậu áo dài, thi đấu võ, thi thiếu nhi tài năng, thi gói bánh chưng bánh tét,…[76][77] Như tại Garden Grove, California, công viên Garden Grove Park và trường Bolsa Grande High School hiện nay là địa điểm tổ chức “Hội Tết Sinh viên” hằng năm, với hàng trăm ngàn người tham dự, và do Tổng hội Sinh viên Việt Nam Nam Cali (UVSA) tổ chức liên tục từ năm 1982 đến nay.[78] Hội Tết Sinh viên năm 2013 có chủ đề là “Xuân quê hương – Việt Nam anh hùng” và đã được tổ chức trong 3 ngày 08-09-10 tháng 2 năm 2013.[79][80] Hội Tết Sinh viên năm 2014 với chủ đề “Mùa Xuân Mới” sẽ được tổ chức trong ba ngày 7 đến 9 tháng 2 năm 2014 tại Orange County Fair & Event Center.[81]

Tại Úc, hàng năm, vào ngày Tết Nguyên Đán, đều có những cuộc diễn hành Tết và Hội Tết của hội đồng người Việt tại khắp nơi, mang đậm truyền thống văn hóa truyền thống Việt, như tại Sydney, Melbourne với hàng trăm ngàn người tham gia [ 82 ]. Các hội Tết cũng có những món ăn Việt, những game show dân gian, những quầy bán hàng chợ Tết, bắn pháo hoa, múa lân, tái hiện văn hóa truyền thống Việt xưa … [ 82 ]Đối với nhiều người việt sinh sống ở nước ngoài có dịp về Nước Ta đón Tết Nguyên Đán cũng được chính quyền sở tại của những địa phương nghênh tiếp nồng hậu. Nhiều buổi họp mặt người việt sinh sống ở nước ngoài có sự tham gia của đại diện thay mặt chỉ huy Đảng, nhà nước, quản trị Ủy ban Nhân dân và chỉ huy Sở ban ngành cấp địa phương [ 83 ] .

Ngày đầu năm theo Con giáp.

Trong bảng này tính những năm từ 1984 đến 2091. [ 84 ]
Theo quy luật của bảng trên, cứ 2 hoặc 3 năm thì có một năm Tết rơi vào tháng 1, còn lại là tháng 2 .

Ý tưởng gộp Tết.

Những năm gần đây, trên các diễn đàn đã xuất hiện ý tưởng gộp Tết và được bàn tán, tranh luận nhiều. Năm 2005, Giáo sư Võ Tòng Xuân đã nêu ra đề xuất “Nên ăn Tết Ta theo lịch Tây”, ông cho rằng Nên nghỉ Tết dương lịch với thời gian như nghỉ Tết âm lịch hiện nay (từ 26/12 đến 4/1), và nghỉ Tết âm lịch như nghỉ Tết dương lịch hiện nay (khoảng 2 ngày là đủ). Tất cả các hoạt động chào mừng năm mới, lễ họi truyền thống… vẫn tiếp tục gìn giữ và phát huy.[85]

Giáo sư này đã nêu lên những bất lợi của Tết Nguyên Đán rằng nó sẽ làm mất thời cơ chớp lấy ngay thời cơ kinh doanh thương mại, giao thương mua bán với quốc tế và mất thời giờ của nông dân lo chăm nom lúa đông-xuân, vụ lúa tiềm năng cao nhất trong năm. Gượng ép thời khóa biểu học tập và thi học kỳ của sinh viên học viên, làm cho họ mất cả hai tuần lễ học tập ; dân chúng nhậu nhẹt, bài bạc dưới nhiều hình thức, rất tốn kém tiền của và thời hạn học tập, tổn hại sức khỏe thể chất và tính mạng con người và tiêu tốn lãng phí ngày thao tác trong khi quốc tế nghỉ Tết Tây. Giáo sư cho rằng Nước Ta nên gộp như vậy để bắt kịp quốc tế, học tập theo gương của nước Nhật Bản ( Tết Nhật Bản ), thoát khỏi tác động ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Trung Quốc .Vào những ngày đầu năm, yếu tố này lại được báo chí truyền thông đưa ra bàn luận, với những quan điểm ủng hộ và phản đối trái chiều nhau [ 86 ] .Những người ủng hộ cho rằng ăn Tết Ta như lúc bấy giờ gây rối loạn kế hoạch sản xuất ở những cơ sở công nghiệp. Nếu liên tục thì sẽ bị lạc bước, lỡ nhịp với quốc tế, nhất là khi được thao tác với người phương Tây vì người Tây không ăn Tết ta. Tết Ta ngày càng trở nên nhàm chán, Nếu ăn Tết Nguyên Đán theo Dương lịch thì sẽ hội nhập dễ, tiết kiệm chi phí thì giờ dành cho Tết, thuận tiện hơn vì chỉ còn một cái Tết [ 87 ] Bỏ Tết Nguyên Đán thì tránh được những thủ tục phiền hà, tốn kém và sẽ tiện đủ đường [ 88 ]. Nhiều bạn trẻ, nhất là phái nữ cũng phản đối Tết truyền thống lịch sử vì cho rằng khi về quê, về làng có quá nhiều nghi lễ truyền thống cuội nguồn nên cảm thấy không tự do nên có khuynh hướng đi quốc tế du lịch khi Tết đến .

Trái lại, có rất nhiều ý kiến phản đối gay gắt đề xuất này, bao gồm bạn đọc các báo, nghệ sĩ, nhà khoa học… Những người phản đối đã cho rằng nếu thay đổi như vậy thì sẽ gây nên sự mất mát rất lớn về văn hóa thiêng liêng, cổ truyền của dân tộc bởi Tết Nguyên Đán đã ăn sâu trong tâm thức của người dân. Dịp Tết chính là dịp để người thân sum họp sau một năm xa cách. Dịp Tết là dịp để gìn giữ, phát huy văn hóa cổ truyền của dân tộc.[89] Giáo sư Sử học Lê Văn Lan đã chỉ ra rằng Tết Dương lịch chỉ là “món ăn thêm”, còn Tết Âm lịch thì đã đi sâu vào máu thịt.[90] Ca sĩ Mỹ Linh đã nói rằng ăn Tết Ta theo Dương lịch là “thảm họa”. Mỹ Linh đã chỉ ra rằng Tết Nguyên đán theo cách tổ chức bao nhiêu đời này là những giây phút thiêng liêng cho sự khởi đầu một năm mới…Chứng tỏ rằng truyền thống dân tộc bao đời vẫn luôn được duy trì trong tâm trí mỗi con người Việt[91].

Tuy nhiên những bàn luận nói trên đều mới là ý tưởng sáng tạo cá thể. Trong chương trình thao tác của cơ quan quyền lực nhà nước, gồm Quốc hội và nhà nước, là nơi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm đưa ra quyết định hành động, chưa hề có dự tính nào tương quan đến đổi khác việc ăn Tết truyền thống của dân tộc bản địa. Đại diện của Bộ Tư pháp cũng xác nhận rằng hiện chưa có chỉ huy nào về việc nghiên cứu và điều tra yếu tố gộp Tết để sửa đổi pháp luật pháp lý tương quan .

Liên kết ngoài.

Source: http://139.180.218.5
Category: Thuật ngữ đời thường