Thuốc Bắc là cách gọi ở Việt Nam đối với các loại thuốc được sử dụng trong Đông y của Trung Quốc. Gọi là thuốc Bắc để phân biệt với thuốc Nam là thuốc theo Y học Cổ truyền Việt Nam. Ở Trung Quốc gọi thuốc này là Trung dược (中药 – zhōngyào), Hán dược (汉药, 漢藥), v.v… Thuốc Bắc được sử dụng rộng rãi ở các nước có ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Hoa và trong cộng đồng người Hoa.

• Phân theo tính, thuốc Bắc chia làm 5 tính căn bản: tính hàn (lạnh), lương (mát), nhiệt (nóng), ôn (ấm), bình (trung bình so với 4 tính kia).
• Phân theo vị, thuốc Bắc chia làm 5 vị: ngọt, cay, đắng, chua, mặn.
• Phân theo nguyên liệu có ba loại: thực vật, động vật, khác. Người làm thuốc Bắc có thể khai thác các phần khác nhau của một loài thực vật như: rễ, củ, thân, vỏ (vỏ rễ, vỏ thân, vỏ quả, vỏ củ…), lá, hoa, quả, hạt), các bộ phận cơ thể động vật như: xương, da, thịt, mỡ, nội tạng, (thậm chí cả sừng, vây, móng, lông… của chúng), một số loại khoáng chất và tinh thể như hoàng thổ, thạch tín, băng phiến,… làm thuốc Bắc.

Các loại thuốc Bắc có nguồn gốc thực vật nói chung hay được phơi khô, tẩm sấy. Tuy nhiên cũng có vị thuốc Bắc được giữ tươi như nhân sâm chẳng hạn. Các loại có nguồn gốc động vật có thể được đem sấy khô (như vây cá mập), ngâm rượu (như tắc kè, cá ngựa, các bộ phận sinh dục của con đực), nấu thành cao (cao hổ cốt, cao khỉ, v.v…).

Để có một đơn thuốc Bắc, những thầy thuốc thường vận dụng chiêu thức chẩn đoán truyền thống lịch sử của y học truyền thống Trung Quốc là bắt mạch, xem sắc thái ). Một khi đã xác lập được bệnh, thầy thuốc thường kê nhiều loại thuốc Bắc phối hợp với nhau theo một phương pháp và tỷ suất nhất định vào trong một đơn vị chức năng gọi là thang thuốc. Hiếm khi dùng chỉ riêng một loại thuốc Bắc. Nếu có, thường dùng để giải thuốc, cấp cứu hay dùng ngoài gọi là toa độc vị. Y học truyền thống Trung Quốc dựa vào thuyết âm khí và dương khí ngũ hành để phối hợp những vị thuốc Bắc .

Sử dụng thuốc.

Người bệnh thường được ý kiến đề nghị dùng nhiều thang, nhiều phương thang cho một đợt điều trị. Nhìn chung, điều trị bằng thuốc Bắc thường mất thời hạn hơn so với điều trị bằng y học văn minh so với cùng một loại bệnh .Thuốc Bắc được dùng qua đường miệng là hầu hết. Thuốc đem luộc, hãm, ninh trong nước ( sắc thuốc ) theo tỷ suất do thầy thuốc đề xuất, ví dụ điển hình như một thang thuốc với bao nhiêu bát nước và đun trong khoảng chừng thời hạn bao lâu để còn bao nhiêu bát thuốc nước. Đối với người bệnh không có điều kiện kèm theo sắc thuốc, thầy thuốc hoàn toàn có thể cho dùng thuốc đã bào chế thành viên. Đối với thuốc Bắc ngâm rượu gồm có cả bộ phận động vật hoang dã ngâm rượu hay cao đem ngâm rượu, thầy thuốc cũng hướng dẫn cách sử dụng ngặt nghèo về thời hạn, thời gian, khối lượng, đối tượng người tiêu dùng dùng, chỉ định và chống chỉ định .Ngoài ra, thuốc Bắc cũng hoàn toàn có thể dùng để chườm, đắp, bôi, bó, xông hoặc để trong gối dùng khi đi ngủ .Thuốc Bắc còn hoàn toàn có thể dùng làm thực phẩm trị liệu như tiềm ( hầm ) với gà, gân, nấu canh với cá, xương, nạc, nẫu lẩu, làm kẹo ngậm …

Để tránh phản ứng giữa các kim loại với chất hoạt tính sinh học trong thuốc, phương pháp sắc thuốc truyền thống là sử dụng nồi bằng đất nung hoặc gốm sứ. Với hàm lượng chất hoạt tính sinh học trong thuốc rất nhỏ, cỡ vài mg/lít và khi sắc thuốc, nước sôi đến 100 độ C nên rất dễ phản ứng với các tạp chất có trong nước như các kim loại chuyển tiếp Crôm, Niken, Sắt… tạo thành các chất cơ kim làm giảm tác dụng và gây các tác dụng phụ cho người uống thuốc. Để loại trừ các phản ứng của thuốc với tạp chất của nước thì tốt nhất là dùng nước cất để sắc thuốc bắc.

Tác dụng phụ.

Nhiều người cho rằng thuốc Bắc sử dụng nguyên vật liệu vạn vật thiên nhiên, nên không có tính năng phụ. Điều này dẫn đến những cách sử dụng thuốc Bắc sai lầm đáng tiếc như dùng quá liều quá lâu, phối hợp những vị thuốc không theo tỷ suất hài hòa và hợp lý. Thực tế mỗi vị thuốc đều hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động tới nhiều cơ quan. Trong quy trình điều trị bệnh phát sinh ở một cơ quan này, thuốc đồng thời gây ra công dụng phụ không mong ước ở cơ quan khác .

Các vị thuốc Bắc.

Trung Hoa dược điển – từ điển vị thuốc Bắc- từ điển vị thuốc Bắc Các vị thuốc Bắc được cất riêng theo vị tại một shop thuốc Bắc ở Vancouver, Canada .

Thuốc Bắc có rất nhiều vị. Người ta hay nói có 108 vị thuốc Bắc, nhưng con số này không chính xác. Trung Hoa dược điển của Trung Quốc cho biết có tới vài trăm vị.

Dân gian Việt Nam có bài thơ về mối tính nam nữ trong đó có nhiều từ mang đồng âm khác nghĩa trong đó có nghĩa các loại thuốc Bắc.

( Vô danh )

Nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng có bài thơ nổi tiếng với tựa đề “Khóc chồng làm thuốc” trong đó có các từ đồng âm khác nghĩa mà có nghĩa chỉ các loại thuốc Bắc.

Liên kết ngoài.

Source: http://139.180.218.5
Category: Thuật ngữ đời thường