Cái đẹp trong văn học nghệ thuật

Trước hết, cái đẹp là phạm trù TT của mĩ học. Trong lịch sử vẻ vang tư tưởng mĩ học, phạm trù cái đẹp Open từ rất sớm. Từ thời xưa, những nhà mĩ học duy tâm khách quan ( tiêu biểu vượt trội như Platon, Hegel ) lí giải nguồn gốc của cái đẹp từ trong quốc tế ý niệm, xem cái đẹp là hồi quang của ý niệm siêu nhiên, thần thánh. Ngược lại, những nhà mĩ học duy tâm chủ quan lại tuyệt đối hóa cái đẹp theo ý niệm chủ quan, tìm nguồn gốc của cái đẹp trong ý thức của chủ thể, trong xúc cảm cá thể .
Nhà mĩ học Hume quả quyết rằng : “ Cái đẹp không phải là phẩm chất sống sót trong bản thân sự vật, nó sống sót hầu hết trong tâm linh người quan sát nó ”. Còn nhà triết học học người Đức Kant thì cho rằng : “ Cái đẹp không ở trên đôi má hồng của người thiếu nữ mà ở trong con mắt của kẻ si tình ”. Đến thế kỷ XX, những nhà mĩ học dân chủ cách mạng Nga đã kéo cái đẹp trở lại với mảnh đất trần gian, họ cho rằng ở đâu có đời sống là ở đó có cái đẹp. Thừa nhận sự sống sót khách quan của cái đẹp, nhà nghiên cứu Tsernushevski đưa ra định nghĩa : “ Cái đẹp là đời sống ”. Kế thừa thành tự của mĩ học trước đó, mĩ học Marx – Lenin lí giải rằng : “ Bản chất của cái đẹp là sự thống nhất biện chứng giữa hai yếu tố khách quan và chủ quan ” .

Trên cơ sở nghiên cứu lịch sử mĩ học từ cổ đại đến hiện đại, các tác giả của cuốn sách Mĩ học đại cương đưa ra khái niệm: “Cái đẹp là một phạm trù thẩm mĩ dùng để chỉ một phẩm chất thẩm mĩ của sự vật khi nó phù hợp với quan niệm của con người về sự hoàn thiện và tính lí tưởng, có khả năng gợi lên ở con người một thái độ thẩm mĩ tích cực do sự tác động qua lại giữa đối tượng và chủ thể”.

Như vậy, nhìn vào lịch sử tư tưởng mĩ học chúng ta thấy rằng quan niệm cụ thể về cái đẹp có thể khác nhau, thậm chí là đối lập nhau giữa các trường phái mĩ học, nhưng cái đẹp luôn được coi là tiêu chuẩn quan trọng nhất, phổ biến nhất, và là điểm tựa trung tâm để con người đánh giá đời sống về mặt thẩm mĩ; cái đẹp bao giờ cũng đứng ở vị trí trung tâm trong mối quan hệ thẩm mĩ giữa con người với hiện thực.

Trong tác phẩm nghệ thuật, cái đẹp là yếu tố giữ vai trò then chốt. Bàn về phương diện này, nhà nghiên cứu Bielinski từng khẳng định: “Cái đẹp là điều kiện không thể thiếu được của nghệ thuật, nếu thiếu cái đẹp thì không có và không thể có nghệ thuật. Đó là một định lí”. Cũng cần phải nói thêm rằng, nghệ thuật nói chung và văn học nói riêng không phải là nơi độc quyền sản xuất ra cái đẹp, nhưng đó lại là nơi tập trung nhất, lãnh trách nhiệm nặng nề nhất trong việc tìm kiếm, sáng tạo và thỏa mãn nhu cầu về cái đẹp cho xã hội.

Cái đẹp trong tác phẩm văn học được bộc lộ rất là nhiều mẫu mã, phong phú. Có thể là cái đẹp của vạn vật thiên nhiên, cái đẹp của con người, cái đẹp của tư tưởng tình cảm, cái đẹp của hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ. Xét riêng về nội dung phản ánh, văn học không chỉ phản ánh cái đẹp một chiều. Trong tác phẩm văn học, nhà văn hoàn toàn có thể miêu tả cả cái xấu, cái ác, nhưng ngay cả khi những nhà văn miêu tả cái ác cái xấu thì mục tiêu của họ cũng là hướng về cái đẹp. Miêu tả cái ác cái xấu do đó trở thành một phương pháp để ảnh hưởng tác động, tái tạo con người và xã hội. Đúng như nhà văn Thạch Lam từng viết : “ … văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà tất cả chúng ta có để vừa tố cáo và biến hóa một quốc tế giả dối và gian ác, vừa làm cho lòng người đọc thêm trong sáng và đa dạng và phong phú hơn ” .
Một trong những công dụng quan trọng nhất của văn học là tìm kiếm, nâng đỡ và phát minh sáng tạo cái đẹp, thỏa mãn nhu cầu nhu yếu về cái đẹp cho con người. Bởi vậy mỗi nhà văn là một vị sứ giả của cái đẹp. Hành trình sáng tác của họ là hành trình dài tìm kiếm và phát minh sáng tạo cái đẹp, hướng con người và xã hội đến với cái đẹp. Nhưng mỗi nhà văn lại có một hướng đi riêng, một cách biểu lộ riêng .

Source: http://139.180.218.5
Category: Thuật ngữ đời thường