Câu đơn và câu ghép là 2 dạng câu cơ bản nhất trong tiếng Việt mà bất kỳ một học sinh lớp 5 nào cũng cần phải nắm được. Bài viết dưới đây của Palada.vn sẽ giúp các em hệ thống lại câu đơn là gì, câu ghép là gì bằng phần lý thuyết và ví dụ cụ thể nhất.

Câu đơn là gì?

Khái niệm về câu

Câu là tập hợp từ ngữ phối hợp với nhau theo một quy tắc nhất định nhằm mục đích diễn đạt một ý tương đối toàn vẹn, triển khai một mục tiêu nào đó .

Dấu hiệu nhận biết câu

Câu phải có ngôn từ kết thúc khi nói ; còn khi viết, cuối câu phải đặt một trong những dấu câu sau : dấu chấm hoặc dấu chấm hỏi hoặc dấu chấm than .

Câu đơn là gì lấy ví dụ

Câu đơn là câu do một cụm chủ ngữ và vị ngữ (thường gọi tắt là cụm chủ vị) tạo thành.

Ví dụ : Mùa xuân đã về. Chủ ngữ là Mùa xuân. Vị ngữ là đã về .

Phân loại câu đơn

Câu đơn hoàn toàn có thể chia làm 3 loại : câu đơn đặc biệt quan trọng, câu đơn thông thường và câu rút gọn .
– Câu đơn thông thường là dạng câu đơn có đủ 2 bộ phận chính làm nòng cốt câu .
– Câu đơn rút gọn là câu đơn nhưng không có khá đầy đủ cả 2 bộ phận chính làm nòng cốt câu ( một trong hai bộ phận, đôi lúc là cả 2 bộ phận của câu đã bị lược bỏ. Tuy nhiên khi thiết yếu, ta vẫn hoàn toàn có thể triển khai xong những bộ phận bị lược bỏ ) .
Ví dụ :
– Minh ơi, khi nào lớp mình phải đi lao động ?
– Chiều mai cậu nhé .
Nòng cốt câu ở đây đã bị lược bỏ, nếu hoàn thành xong lại sẽ là : chiều mai, lớp mình sẽ đi lao động cậu nhé .
– Câu đơn đặc biệt quan trọng là dạng câu chỉ có một bộ phận làm nòng cốt, nhưng không xác lập được đó là bộ phận gì. Điều khác với câu rút gọn là người ta không hề xác lập được bộ phận làm nòng cốt của câu đặc biệt quan trọng này là Chủ ngữ hay Vị ngữ. Câu đặc biệt quan trọng thường dùng để biểu lộ xúc cảm hoặc nêu lên nhận xét về một sự vật, hiện tượng kỳ lạ .

Câu ghép là gì?

Khái niệm

Câu ghép là một câu do nhiều vế câu ghép lại với nhau .
Mỗi vế câu trong câu ghép thường có cấu trúc giống một câu đơn ( có cụm chủ ngữ – vị ngữ ). Giữa những vế của câu ghép luôn có những mối quan hệ nhất định .
Ví dụ : Hễ con chó mà đi chậm, con khỉ lại cấu hai tai con chó giật giật. Con chó mà chạy sải thì con khỉ sẽ gò sống lưng như người phi ngựa .

3 cách để nối các vế trong một câu ghép

– Nối bằng từ ngữ nối .
– Nối trực tiếp chứ không dùng từ ngữ nối. Trong trường hợp này thì giữa những vế câu phải dùng dấu như dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc là dấu hai chấm .
Ví dụ : Cảnh tượng xung quanh tôi giống như đang có sự biến hóa lớn : thời điểm ngày hôm nay tôi đi học
– Nối những vế trong câu bằng quan hệ từ : Giữa những vế trong câu ghép có nhiều kiểu quan hệ khác nhau. Nếu muốn biểu lộ những quan hệ đó, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng những quan hệ từ để nối vế câu với nhau .
Ví dụ :
+ Quan hệ từ : nhưng, và, rồi, thì, hay, hoặc, …
+ Các cặp quan hệ từ : vì … nên ( vì vậy ) … ; do … nên ( do đó ) … ; tại … nên … ( do đó ) … ; bởi … nên ( cho nên vì thế ) … ; chẳng những … mà còn … ; nhờ … mà … ; nếu … thì … ; hễ .. thì … ; tuy … nhưng … ; mặc dầu … nhưng … ; không chỉ … mà còn … ; để … thì …

Mối quan hệ giữa các vế trong câu ghép là gì?

Quan hệ thứ nhất : Nguyên nhân và tác dụng :
Để biểu lộ quan hệ nguyên do và hiệu quả giữa hai vế ta hoàn toàn có thể sử dụng :
– Quan hệ từ : do tại, vì, do, nên …
– Cặp quan hệ từ : do tại … vì vậy …, vì … nên …
Ví dụ : Vì thời điểm ngày hôm nay trời mưa to nên lớp tất cả chúng ta hoãn lao động .
Quan hệ thứ hai : điều kiện kèm theo và hiệu quả ; giả thiết và hiệu quả
Để bộc lộ quan hệ điều kiện kèm theo và hiệu quả ; giả thiết và tác dụng giữa hai vế câu trong câu ghép, ta hoàn toàn có thể sử dụng ;
– Quan hệ từ : nếu, giá, thì, …
– Cặp quan hệ từ : giá … thì … ; nếu … thì … ; hễ .. thì … ; hễ mà … thì …
Ví dụ : Nếu bạn Minh siêng năng học tập thì bạn ấy sẽ có năng lực đạt học viên giỏi .
Quan hệ thứ ba : tương phản
Để biểu lộ được quan hệ tương phản giữa hai vế trong câu ghép, hoàn toàn có thể sử dụng :
– Quan hệ từ : tuy, mặc dầu, dù, nhưng, …
– Cặp quan hệ từ : mặc dầu … nhưng, tuy … nhưng …, dù … nhưng …
Ví dụ : Tuy bị gãy chân nhưng bạn Long vẫn đi học đều đặn .
Quan hệ thứ tư : tăng tiến
Để bộc lộ được quan hệ tăng tiến giữa những vế câu, hoàn toàn có thể sử dụng những cặp quan hệ từ sau :
– Không chỉ … mà còn ; không những … mà còn …
Ví dụ : Không những bạn Minh học giỏi mà bạn ấy còn vẽ rất đẹp .
Quan hệ thứ 5 : mục tiêu
Để biểu lộ được quan hệ mục tiêu giữa những vế trong câu ghép, hoàn toàn có thể sử dụng :
– Quan hệ từ : để, thì, …
– Cặp quan hệ từ : để … thì …
Ví dụ : Chúng em luôn cố gắng nỗ lực học tập tốt để có tương lai sáng sủa .
Nối những vế trong một câu ghép bằng cặp từ hô ứng .
Giữa những vế trong câu ghép có nhiều kiểu quan hệ khác nhau. Để biểu lộ những mối quan hệ đó, ngoài việc sử dụng những quan hệ từ, hay những cặp quan hệ từ thì tất cả chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng những cặp từ hô ứng để nối những vế câu với nhau .
Một số cặp từ hô ứng thường được dùng để nối những vế câu trong câu ghép :
– mới … đã … ; vừa … đã … ; chưa … đã … ; vừa … vừa … ; càng … càng …
Ví dụ : Ngày chưa tắt hẳn mà trăng đã lên rồi .
Trời càng nắng gắt thì hoa giấy càng bồng lên rực rỡ tỏa nắng .

– đâu … đấy; sao … vậy; nào … ấy; ai … nấy …; bao nhiêu … bấy nhiêu …; gì … ấy…

Ví dụ : Chúng tôi đi đến đâu là rừng ào ào hoạt động đến đấy .

Bài tập thực hành

Bài 1 :
Hãy cho biết những câu trong đoạn văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng .
Đêm xuống, mặt trăng trở nên tròn vành vạnh. Cảnh vật huyền ảo. Mặt ao bỗng sóng sánh, một mảnh trăng bồng bềnh trôi trên mặt nước .
Bài 2 :
Phân loại những câu dưới đây thành câu đơn và câu ghép. Tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng .

1. a ) Mùa thu 1929, Lý Tự Trọng trở về nước, ông được giao trách nhiệm làm liên lạc, chuyển và nhận tài liệu trao đổi với những đảng bạn qua đường tàu biển .
2. b ) Lương Ngọc Quyến dù đã hi sinh nhưng tấm lòng trung thành với chủ với nước của ông còn sáng mãi .
3. c ) Mấy con chim từ hốc cây bay ra hót râm ran .
4. d ) Mưa rơi rào rào trên sân gạch, mưa đổ đồm độp trên phên nứa .

Bài 3 :
Có thể tách những vế trong câu ghép tìm được ở bài 2 thành những câu đơn được hay không, tại sao ?
Bài 4 :
Câu nào sau đây không phải câu ghép :

1. a ) Em được mọi người thương mến chính do em chăm ngoan và học giỏi .
2. b ) Vì em đã chăm ngoan học giỏi nên em được mọi người yêu dấu .
3. c ) Em muốn được mọi người đều yêu quý nên em nỗ lực chăm ngoan học giỏi .
4. d ) Nhờ chăm ngoan học giỏi mà em đã được mọi người thương mến .

Bài 5 :
Hãy cho biết những câu sau đây là câu đơn hay câu ghép. Tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng :

1. a ) Ánh nắng ban mai đang trải xuống cánh đồng màu vàng óng, xua tan dần đi hơi lạnh đầu đông .
2. b ) Làn gió nhẹ thoảng qua, những chiếc lá lay động giống như những đốm lửa vàng bập bùng cháy .
3. c ) Nắng lên, nắng như chan mỡ gà trên những cánh đồng lúa chín .

Bài 6 :
Tìm và viết lại những câu ghép có trong đoạn văn sau :
Sau một hồi len lỏi mải miết, rẽ bụi rậm, chúng tôi đã nhìn thấy một bãi cây khộp. Rừng khộp hiện ra ngay trước mắt chúng tôi, lá úa vàng hệt như cảnh mùa thu. Tôi dụi dụi mắt. Những sắc vàng bỗng động đậy. Mấy con mang màu vàng hệt như lá khộp đang ăn cỏ non. Những chiếc chân vàng của chúng dẫm lên thảm lá vàng và sắc nắng cũng đang rực vàng trên sống lưng nó. Chỉ có mấy vạt cỏ xanh lè giữa cái giang sơn vàng rợi .

Đáp án

Bài 1 :
Đêm / xuống, mặt trăng / trở nên tròn vành vạnh. Cảnh vật / huyền ảo. Mặt ao / bỗng sóng sánh, một mảnh trăng / bồng bềnh trôi trên mặt nước .
– Câu 1, 3 : là câu ghép
– Câu 2 : là câu đơn
Bài 2 :

1. a ) Mùa thu 1929, Lý Tự Trọng / trở về nước, ông được giao trách nhiệm làm liên lạc, chuyển và nhận tài liệu trao đổi với những đảng bạn qua đường tàu biển .
2. b ) Lương Ngọc Quyến / dù đã hi sinh nhưng tấm lòng trung thành với chủ với nước của ông / còn sáng mãi .
3. c ) Mấy con chim từ hốc cây bay ra / hót râm ran .
4. d ) Mưa / rơi rào rào trên sân gạch, mưa / đổ đồm độp trên phên nứa .

– Câu ghép : câu b ) và câu d )
Bài 3 :
Không thể tách được, vì nội dung của những vế câu đều có quan hệ mật thiết với nhau .
Bài 4 :
Đều là câu ghép .
Bài 5 :

1. a ) Ánh nắng ban mai / đang trải xuống cánh đồng màu vàng óng, xua tan dần đi hơi lạnh đầu đông .

Đây là câu đơn .

1. b ) Làn gió nhẹ / thoảng qua, những chiếc lá / lay động giống như những đốm lửa vàng bập bùng cháy .

Đây là câu ghép .

1. c ) Nắng / lên, nắng / đang chan mỡ gà trên những cánh đồng lúa chín .

Đây là câu ghép .
Bài 6 :

Các câu ghép có trong đoạn trích gồm:

Câu ghép thứ nhất : Rừng khộp hiện ra ngay trước mắt chúng tôi, lá úa vàng hệt như cảnh mùa thu .
Câu ghép thứ hai : Những chiếc chân vàng của chúng dẫm lên thảm lá vàng và sắc nắng cũng đang rực vàng trên sống lưng nó .

Với bài viết vừa rồi, Palada.vn hi vọng rằng các em học sinh đã có thể nắm vững khái niệm câu đơn là gì câu ghép là gì rồi. Chúng mình còn rất nhiều bài viết bổ ích hỗ trợ việc học tập của các em như từ ghép là gì, điệp ngữ là gì, nhân hóa là gì… Hãy tìm đọc để củng cố thêm kiến thức của mình nhé. Chúc các em học tập tốt và đạt kết quả cao trong những kỳ thi sắp tới.

Source: http://139.180.218.5
Category: Thuật ngữ đời thường